Xung quanh tranh cãi thương mại giữa Nhật Bản và Hàn Quốc

Từ ngày 4/7, Nhật Bản đã siết chặt các quy định xuất khẩu nguyên liệu công nghệ cao được sử dụng trong sản xuất điện thoại thông minh và chip sang thị trường Hàn Quốc.

Tuy nước này khẳng định các biện pháp trên được đưa ra bởi lý do an ninh, song nhiều nhà phân tích cho rằng, động thái này là nhằm trả đũa Hàn Quốc xung quanh phán quyết của Hàn Quốc về vấn đề lao động bắt buộc trong thời chiến. Những diễn biến mới này đang khiến quan hệ giữa hai nước rơi vào tình trạng căng thẳng.

Những tranh cãi giữa Nhật Bản và Hàn Quốc xung quanh vấn đề lao động thời chiến đã dấy lên từ hồi tháng 10/2018 khi Tòa án Tối cao Hàn Quốc phán quyết rằng Tập đoàn Nippon Steel của Nhật Bản phải bồi thường cho những lao động bắt buộc của Hàn Quốc trong Chiến tranh Thế giới thứ II. Hàn Quốc cũng đã đề xuất thành lập quỹ bồi thường chung để giải quyết vấn đề này, song Nhật Bản đã từ chối khi cho rằng vấn đề lao động bắt buộc đã được giải quyết triệt để vào năm 1965 khi hai nước khôi phục quan hệ ngoại giao, đồng thời lên án phán quyết trên là “không thể tưởng tượng được”.

Trước đó, ngày 1/7, Nhật Bản thông báo sẽ siết chặt các quy định xuất khẩu nguyên liệu công nghệ cao được sử dụng trong quá trình chế tạo chíp bán dẫn, màn hình OLED cho tivi và điện thoại thông minh sang thị trường Hàn Quốc kể từ ngày 4/7 tới. Các nguyên liệu bị hạn chế là nhựa nhiệt dẻo (fluorinated polyimide) được sử dụng trong sản xuất tấm màn hình điện thoại thông minh, và chất cản màu (resist) và hyđro clorua có độ tinh khiết cao (high-purity hydrogen fluoride (HF) được sử dụng làm khí ăn mòn (etching gas) trong sản xuất chất bán dẫn. Chất cản màu là một lớp mỏng được sử dụng để chuyển một mô hình mạch sang chất nền bán dẫn. HF có độ tinh khiết cao được sử dụng trong khắc vật liệu silicon.

Như vậy, theo quy định mới của Nhật Bản, từ ngày 4/7, Nhật Bản ngừng cấp ưu đãi đối với 3 nguyên vật liệu trên cho Hàn Quốc, nghĩa là các nhà xuất khẩu Nhật Bản sẽ cần phải xin giấy phép mỗi khi họ muốn xuất khẩu sang Hàn Quốc. Thời gian cấp giấy phép mất khoảng 90 ngày.

Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga khẳng định, các biện pháp này được đưa ra bởi lý do an ninh chứ không phải để nhằm trả đũa Hàn Quốc. Ông Suga cũng cho biết, các biện pháp thắt chặt này không đi ngược lại tinh thần thương mại tự do cũng như các nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Phản ứng với tuyên bố của Nhật Bản, Bộ trưởng Công nghiệp Hàn Quốc Sung Yun Mo thông báo sẽ nộp đơn khiếu nại lên WTO và cho rằng quyết định siết chặt xuất khẩu của Nhật Bản là biện pháp trả đũa, cũng như vi phạm tinh thần thương mại tự do. Bộ trưởng Công nghiệp Hàn Quốc Sung Yun-mo còn cho biết, nước này có kế hoạch đưa Nhật Bản ra tòa án trọng tài quốc tế. Căng thẳng thương mại giữa hai nước cũng đã khiến Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee thậm chí phải hủy chuyến công tác tới Mỹ Latinh dự kiến trong tuần này. Động thái này được cho là nhằm đối phó với tranh chấp thương mại với Nhật Bản.

Theo các chuyên gia, một khi khiếu nại được đệ trình tại WTO, tranh chấp trên dự kiến sẽ tốn khá nhiều thời gian để giải quyết, nhất là khi Hàn Quốc và Nhật Bản có mối liên hệ chặt chẽ trong ngành công nghiệp bán dẫn và công nghệ thông tin. Theo quy trình, sau khi đơn khiếu nại được đệ trình, Hàn Quốc và Nhật Bản trước tiên sẽ được yêu cầu tự hòa giải. Nếu hai bên không tìm được tiếng nói chung, WTO sẽ mở một hội đồng để xem xét vụ tranh chấp này.

Trong khi đó, các nhà phân tích cũng cho rằng, quyết định siết chặt các nhóm hàng xuất khẩu công nghệ cao sang Hàn Quốc của Nhật Bản chắc chắn ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất hàng điện tử của Hàn Quốc như Samsung Electronics, hay LG Electronics, SK Hynix Inc…. bởi Hàn Quốc nhập khẩu đến 94% ba nhóm mặt hàng trên. Hiện nay, Nhật Bản sản xuất khoảng 90% lượng fluorinated polyimide và chất cản màu, cũng như khoảng 70% lượng khí ăn mòn trên thế giới. Điều này khiến các nhà sản xuất chip khó có thể tìm kiếm các nguồn cung thay thế khác.