Việt Nam ở Đông Nam Á và khi ra thế giới

“Ở Đông Nam Á, Việt Nam đứng số 1 tuyệt đối 2 kỳ SEA GAMES liên tiếp, thế nhưng ra Châu Á, ở ASIAD 19 chúng ta chỉ đứng thứ 6 ASEAN, thua cả Singapore, Philippines, chỉ hơn được có Myanmar, Cambodia, Laos”, “Chỉ giỏi mỗi ao làng, ra châu lục, ra thế giới là biết nhau ngay, biết rõ chúng ta là ai và đang ở đâu”.

Đấy là những bình phẩm (hay than thở, đôi khi là tiếng reo mừng thầm kín) của rất nhiều người trên facebook và trên cả truyền thông trong những ngày vừa qua.

Thế nhưng vẫn cách tư duy “ra thế giới biết nhau ngay” ấy, dường như trong lĩnh vực giáo dục, số đông người Việt lại có tư duy và lập luận ngược lại.

Vâng ra quốc tế trong các kỳ thi Olympic Toán Quốc tế - IMO, một cuộc thi đã tồn tại 66 năm và các kỳ thi Olympic Tin học Quốc tế - IOI, cuộc thi đã tồn tại 38 năm, mặc dù Việt Nam luôn đứng đầu ASEAN, vượt trội rất xa Singapore, Thailan, Malaysia, Indonesia, Philippines trên bảng xếp hạng toàn cầu, có thứ hạng rất cao trên thế giới, thì rất nhiều người Việt lại không công nhận kết quả ấy và luôn đưa ra lý do để giảm giá trị, nào là do Việt Nam luyện gà chọi thôi, tuy hơn HCV Toán học Quốc tế, hơn HCV Tin học Quốc tế nhưng nền giáo dục vẫn còn thua xa.

Lập luận và tư duy ấy cũng được áp dụng cho các kết quả kiểm tra PISA cho học sinh phổ thông. Mặc dù kết quả điểm PISA của học sinh Việt Nam rất cao, nằm trong top 20 thế giới, đứng thứ 2 ASEAN (chỉ sau Singapore), được thế giới công nhận thì khá đông người Việt lại lập luận rằng do Việt Nam cho gà nòi đi thi, do Việt Nam chỉ kiểm tra những học sinh ở thành phố.

Đâu là nguyên nhân tạo ra cách tư duy, cách lập luận trái ngược nhau như vậy nhỉ? Phải chăng tâm lý chúng ta kém cỏi, chúng ta dở, chúng ta thua xa các nước bạn bè đã hằn sâu vào trong đầu rồi, nên khi Việt Nam nhất ASEAN thì im im, đến khi ra ASIAD thua thì đồng loạt hô to “thấy chưa, thấy chưa, mở mắt ra mà coi”, còn khi Toán học Quốc tế, Tin học Quốc tế, chúng ta vượt trội trong ASEAN, hơn cả nhiều cường quốc, và khi PISA thứ nhì ASEAN, hơn nhiều cường quốc thì lại nhất định công nhận và đưa ra lý do “luyện gà nòi đấy thôi”.