Việt Nam đang dùng nhiều năng lượng tái tạo đấy chứ

Đọc báo chí và nghe các đại biểu quốc hội phê phán “Việt Nam lãng phí không hoà lưới, không sử dụng điện gió, điện mặt trời” nhiều quá, có cảm giác đa số người dân Việt Nam chưa có được bức tranh đầy đủ về năng lượng tái tạo của Việt Nam, trong đó có điện gió, điện mặt trời.

Thực chất Việt Nam đang sử dụng khá nhiều điện mặt trời, điện gió, tổng sản lượng điện mặt trời, điện gió của Việt Nam lên đến 22.060 MW, chiếm 14% tổng sản lượng điện quốc gia (thời điểm 7/2022), một tỷ lệ cao trên thế giới, cao hơn rất nhiều nước kinh tế phát triển phương tây (có lẽ vì thế mà có vị ĐBQH nói rằng Việt Nam là cường quốc về điện mặt trời, điện gió).

Bạn có biết: Với sản lượng 17.000 MW năm, Việt Nam đứng thứ 9 thế giới về sản lượng điện mặt trời, đứng trên cả Tây Ban Nha, Pháp, Hà Lan, Anh, Brazil, Đài Loan, Nam Phi và tất nhiên vượt xa Thái Lan, Malaysia, Philippines, Indonesia, Singapore.

Và bạn có biết về điện gió, với công suất 1.780 MW, Việt Nam đứng thứ 43 thế giới, nhiều hơn Philippines, Malaysia, Indonesia, chỉ thua Thái Lan ở khu vực Đông Nam Á.

Vậy tại sao vấn đề điện gió, điện mặt trời chưa được kết nối vào mạng lưới điện quốc gia lai nóng nghị trường quốc hội và báo chí trong mấy ngày vừa qua.

Gốc rễ vấn đề nằm ở 84 dự án điện gió điện mặt trời với tổng công suất 4.736 MW đang bị “lỡ chuyến tàu”. Tại sao lại gọi là “lỡ chuyến tàu”, bởi các dự án này không kịp hoàn thành trước thời hạn 31-12-2020 để được hưởng giá bán điện ưu đãi của chính phủ.

Có một thực tế là: 17.000 MW điện gió và điện mặt trời đã đưa vào vận hành trước 31-12-2020 được EVN mua theo chính sách khuyến khích năng lượng tái tạo với giá 2.207 đồng kwh hoặc giá 1.978 đồng kwh, tuỳ vào thời điển đưa vào vận hành trước 1/7/2019 hay 31/12/2020. Nghĩa là các dự án này được EVN mua với giá cao hơn cả giá bán lẻ điện bình quân mà EVN bán cho người tiêu dùng.

84 dự án với 4.736 MW bị “lỡ chuyến tàu” hiện bị 2 vướng mắc: Đầu tiên là hệ thống truyền tải điện của EVN đã full công suất, mà các nhà máy điện mặt trời và điện gió đều tập trung ở các tỉnh miền trung, khu vực có nhu cầu điện thấp, hiện tại EVN không thể truyền tải điện ra miền bắc và vào miền nam, những nơi có nhu cầu điện lớn.

Thứ 2 là giá cả, vì đã hết thời hạn khuyến khích điện tái tạo, EVN đang đặt ra giá mua thấp hơn rất nhiều so với các dự án trước. Lý lẽ của EVN là do công nghệ phát triển nên giá đầu vào của điện mặt trời và điện gió đã giảm sâu hơn trước, do EVN không thể mua của các nhà máy với giá bán cao hơn giá EVN bán cho người tiêu dùng, do đã hết thời hạn mua với giá ưu đãi, do hiệu suất của điện mặt trời, điện gió không cao (chỉ có điện vào ban ngày, đêm không có, mà nhu cầu điện ban đêm hiện đang lớn hơn ban ngày). Còn lý lẽ của các chủ đầu tư là chúng tôi bị thiệt thòi quá, bán với giá đấy thù chúng tôi lỗi.

Gốc gác vấn đề là ở chỗ ấy. Nghe thông tin là đến hết ngày 25-05 đã có nhiều nhà máy nộp hồ sơ và đã chốt được hợp đồng mua bán điện với EVN, và cũng có một vài chủ đầu tư nói rằng bán giá ấy thì chúng tôi lỗ, đang xem xét bỏ cuộc.