Tuyến cao tốc ì ạch vì “đói vốn”

Báo cáo với Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải cũng nhìn nhận các khó khăn vướng mắc ở dự án đường cao tốc Bến Lức-Long Thành có thể dẫn đến nguy cơ dừng thi công và gây thiệt hại về kinh tế.

Người dân đi quốc lộ 50 về các tỉnh miền Tây thường rất “chướng mắt” vì một tuyến cao tốc đang thi công dang dở nhưng cứ án binh bất động từ năm này qua năm khác. Đó là dự án đường cao tốc Bến Lức-Long Thành, theo thiết kế dài 57,8km, có 4 làn xe, 2 làn dừng khẩn cấp, vận tốc thiết kế 100 km/h, tổng mức đầu tư giai đoạn 1 khoảng 31.320 tỷ đồng, khởi công ngày 19/7/2014. Đây là dự án trọng điểm quốc gia với nguồn vốn vay ADB là 636 triệu USD, vốn vay của Chính phủ Nhật Bản thông qua JICA là 635 triệu USD và vốn đối ứng từ ngân sách Nhà nước là 337 triệu USD.

Kế hoạch là vậy, theo dự kiến ban đầu, dự án hoàn thành vào năm 2018, nhưng đến nay mới đạt 75% tiến độ và việc thi công dự án này vẫn đang giẫm chân tại chỗ. Chỉ riêng đoạn giao với quốc lộ 50 ở huyện Bình Chánh TP.HCM vẫn còn hơn chục căn nhà chưa giải tỏa. Theo kế hoạch, cuối năm 2019 sẽ có 20km đầu tiên của tuyến cao tốc Bến Lức-Long Thành đoạn từ Long An đến đường Nguyễn Văn Tạo, huyện Nhà Bè (TP.HCM) được thông xe. Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị "phá sản" và tuyến đường vẫn bề bộn dang dở.

Theo Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC, chủ đầu tư dự án), một trong những vướng mắc là do chưa được cấp vốn thanh toán khối lượng thi công cho các nhà thầu, đặc biệt các gói J1, J3 do nhà thầu của Nhật Bản thực hiện. Các nhà thầu đã có nhiều thư khiếu kiện gửi đến VEC, JICA (Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản) và Đại sứ quán Nhật Bản về việc chủ đầu tư chậm thanh toán khối lượng thi công. Trong đó, nhà thầu thực hiện gói J3 đã có yêu cầu dừng thi công từ ngày 20/9/2019 do VEC không bố trí được nguồn vốn trả theo hợp đồng...

Chính vì việc các nhà thầu ngừng thi công khiến tiến độ thực hiện dự án sẽ kéo dài thêm 6-8 tháng. Như vậy, mốc hoàn thành dự án sẽ kéo tận tới năm 2022, thay vì hoàn thành vào tháng 6/2021 như kế hoạch trước đây.

Báo cáo với Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải cũng nhìn nhận các khó khăn vướng mắc ở dự án đường cao tốc Bến Lức-Long Thành có thể dẫn đến nguy cơ dừng thi công và gây thiệt hại về kinh tế. Lý do là thời gian thi công dự án kéo dài làm tăng chi phí, giảm hiệu quả đầu tư; không hoàn thành trong thời gian Hiệp định vay vốn Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) còn hiệu lực. Việc này có thể gây ảnh hưởng đến uy tín của Chính phủ đối với các nhà tài trợ.

Theo thông báo của nhà tài trợ, ngày 31/3/2020 là thời hạn chót để Bộ Tài chính (đại diện bên vay) có thư đề xuất gia hạn khoản vay 3391-VIE và Hiệp định Tài trợ khung (MFF). Hiệp định 3391-VIE sẽ đóng vào ngày 30/6/2020. Nếu bên vay muốn gia hạn Hiệp định đến ngày 14/12/2020 - trùng với thời điểm kết thúc MFF và tiến độ triển khai công trình, thì đề xuất gia hạn phải gửi tới ADB tối thiểu trước 3 tháng. Tuy nhiên, đến thời điểm này, không có nhiều tín hiệu cho thấy, những thủ tục quan trọng này sẽ được giải quyết kịp theo mốc yêu cầu của ADB. Nếu không kịp gia hạn Hiệp định 3391-VIE, sẽ ảnh hưởng đến tình hình tài chính của Dự án Đường cao tốc Bến Lức-Long Thành. Tính đến tháng 2/2020, Hiệp định 3391-VIE mới giải ngân được 32,92 triệu USD (11,51%).

Nhằm sớm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với Dự án, ngày 19/3 Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã chủ trì cuộc họp và yêu cầu các bộ, cơ quan có liên quan khẩn trương hoàn thành thủ tục trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị quyết của Chính phủ về tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp thuộc Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (UBQL) thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để trước mắt tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp nhà nước thuộc UBQL, trong đó xác định rõ cơ quan chủ quản và cấp quyết định đầu tư dự án do Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) làm chủ đầu tư.

Văn phòng Chính phủ cũng đã truyền đạt kết luận của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Giao thông Vận tải, UBQL và các cơ quan có liên quan khẩn trương nghiên cứu, báo cáo Chính phủ về sử dụng ngân sách Nhà nước bố trí vốn đối ứng cho các dự án ODA do VEC làm chủ đầu tư. Sau khi Nghị quyết của Chính phủ về tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp thuộc UBQL được ban hành, Bộ Tài chính phải có văn bản thông báo cho Ngân hàng Phát triển châu Á biết phía Việt Nam đang tiến hành thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư và gia hạn Hiệp định vay đối với Dự án đường cao tốc Bến Lức - Long Thành đến ngày 1/6/2021.

Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo UBND TP.HCM và UBND tỉnh Đồng Nai khẩn trương giải quyết các tồn tại, vướng mắc, hoàn thành giải phóng mặt bằng để bàn giao cho đơn vị thi công theo đúng yêu cầu về tiến độ dự án.