Tương lai của CTD là màn sương mờ ảo

Kỹ nhân hay kỹ trị sẽ mang lại sự phát triển vượt bậc cho doanh nghiệp, câu hỏi rất khó có lời giải đáp. Với gã khổng lồ trong ngành xe điện Tesla thì người sáng lập Elon Musk chính là linh hồn, là yếu tố then chốt cho sự thành bại.

Không có Musk sẽ rất khó có Tesla như ngày này, hoạ chăng chỉ là một công ty bán xe điện nhạt nhòa như bao hãng xe khác. Đây chính là kỹ nhân, một con người sẽ quyết định thành hay bại của cả doanh nghiệp đó.

Ngược lại, kỹ trị đề cao sự quản lý, quy trình chuẩn mực của doanh nghiệp lên trên một cá nhân nào đó. Không có người sáng lập, không còn những thành phần kiệt xuất trước kia vẫn có những con người khác gánh vác trách nhiệm và doanh nghiệp vẫn băng băng tiến về phía trước. Chúng ta có thể thấy điều này ở Apple khi Tim Cook thay thế huyền thoại Steve Jobs. Hoặc nhờ Satya Nadella ngồi vào ghế nóng mới có Microsoft tái sinh hoàn hảo như lúc này.

Với đất nước kém phát triển như Việt Nam thì mối quan hệ cá nhân luôn được đề cao trong việc thúc đẩy doanh nghiệp lớn mạnh. Kỹ nhân được coi trọng hơn rất nhiều so với kỹ trị. Ngược thời gian trở về cách đây 4 năm, khi đó có thể coi Coteccons (CTD) là một Tesla trong ngành xây dựng Việt Nam. CTD độc tôn, vượt trội so với những doanh nghiệp khác trong ngành. Quy mô vốn hoá của CTD suýt soát ngưỡng tỉ USD, gấp nhiều lần phần còn lại của ngành.

Không ai khác, chủ tịch Nguyễn Bá Dương khi đó chính là linh hồn, là Elon Musk đối với CTD. Không còn chủ tịch Dương, CTD chỉ còn là cái bóng của chính mình, là cái xác không hồn, không hơn không kém. Tiếc thay, khi nhận ra điều này mọi thứ đã quá muộn, giá cổ phiếu CTD rớt thảm 78% so với vùng đỉnh và không hẹn ngày trở lại cao nguyên lộng gió kia.

Nguồn cơn sự bi thảm xuất phát từ việc tranh chấp giữa chủ tịch Dương và nhóm cổ đông ngoại đứng đầu là Kustocem. Kết quả là thế hệ sáng lập bay ghế, những cá nhân giỏi về đầu tư tài chính lại đi điều hành doanh nghiệp - đúng là bi hài kịch. Nếu ví doanh nghiệp như chiếc F1 trên đường đua, lãnh đạo chính là tay lái trong xe. Thử hỏi những người chuyên ngồi sau những chiếc Mers. S bóng lộn sao có thể lái chiếc F1 với áp lực khủng khiếp trên đường đua.

Kể cũng lạ, không hiểu trời xui đất khiến thế nào mà nhóm cổ đông ngoại lại tự tay bóp chym mình. Bỏ ra 40 triệu USD để sở hữu ⅓ CTD, sau vài năm giá tăng gấp 6 lần, nếu không thích chủ tịch Dương thì cứ vác hàng ra mà bán. Lúc đó lời khẩm, bỗng nhiên trở thành ngôi sao của những ngôi sao trong ngành đầu tư tài chính, vậy chả phải sướng nhất trần đời. Đằng này quay ra đấu tố lẫn nhau để rồi ôm mớ bòng bong CTD với bao phiền muộn chả biết bao giờ ổn thoả.

Kết quả thế nào tất cả đều thấy rõ, tham vọng to lớn của ban lãnh đạo mới với mục tiêu doanh thu 3 tỉ USD vào năm 2025, gấp 7 lần so với con số dự kiến của năm nay là điều quá xa vời, giấc mơ chỉ là giấc mơ trong ngành xây dựng đang bị tái định hình với những kẻ thù bất ngờ. Lợi nhuận từ hoạt động xây dựng của CTD gần như bằng 0, phần lợi nhuận 200 tỉ hiện nay chủ yếu là lãi từ khoản tiền gửi ngân hàng, và tất nhiên khoản này chỉ có giảm dần mà thôi.

Tóm lại, lợi nhuận hàng năm của CTD dưới 400 tỉ và trong ngắn hạn chưa có dấu hiệu gì để vượt qua con số này, thành ra giá cổ phiếu rất khó để thay đổi trạng thái yếu kém lúc này. Không thấy chút hy vọng nào.

Cũng xin nói thêm, những doanh nghiệp xây dựng lâu đời như Coteccons, Hoà Bình (HBC), Unicons… đang bị đánh úp bất ngờ và không chắc liệu có thể đảo ngược tình thế hay sẽ mãi mãi đi vào quên lãng. Chuyện là thế này, khi xưa các chủ đầu tư thuê doanh nghiệp xây dựng công trình cho mình, nhưng nay thấy ngon lành cành đào tại sao phải chia cho thằng khác, thế là tự lập công ty xây dựng và tự xử luôn. Nổi bật trong đó có thể kể đến là SCG thuộc Sunshine, HTN của Hưng Thịnh… rất nhiều doanh nghiệp kiểu này.

Ngành xây dựng rất rào cản kỹ thuật, khả năng thâm nhập tương đối dễ dàng với những doanh nghiệp mới, chỉ cần bốc vài nhân sự cấp cao của công ty nổi tiếng với mức đãi ngộ tốt là có bột gột nên hồ. Sức ép cạnh tranh rất lớn khi có nhiều đối thủ tham gia trận địa, để gia tăng doanh số và mở rộng thị phần đối với CTD, HBC là điều vô cùng khó khăn trong tương lai.

Kinh doanh trong lĩnh vực xây dựng khá thú vị khi doanh nghiệp trong ngành dường như luôn cầm đằng lưỡi dao. Hợp đồng sẽ phải chấp nhận sự tăng giá nguyên vật liệu (cát, sắt thép, xi măng…), trừ trường hợp tăng quá mạnh thì chủ đầu tư mới chia sẻ điều này. Biên lợi nhuận mỏng như dao cạo, chỉ cần nguyên liệu tăng chút ít là trắng tay. Mà từ xưa giờ, cát rồi xi măng… có bao giờ giảm, chỉ có tịnh tiến về phía trước mà thôi. Thép còn có giai đoạn giảm đôi chút nhưng tới lúc nó thăng thiên như thời gian vừa qua thì cũng ôi thôi.

Công bằng mà nói, cũng có giai đoạn doanh nghiệp ngành xây dựng có sức nặng trên bàn đàm phán với chủ đầu tư, nhưng đó là lúc có ít công ty trong ngành. Hiện nay quá nhiều doanh nghiệp mới gia nhập để cắn xé nhau trong khi cái bánh của ngành không nở nhanh như vậy. Hệ quả tất yếu là cạnh tranh thiếu lành mạnh, phá giá thị trường, rồi sân trường sân sau, đi đêm…

Cay đắng nhưng sự thật là các doanh nghiệp ngành xây dựng đang sắp hết thời, trừ khi có sự tái cơ cấu xảy ra mới cứu vẫn nổi. Nghĩa là nhiều công ty sẽ phá sản, rút lui khỏi thị trường để tới một lúc nào đó sự cân bằng trở lại, chiếc bánh đủ cho các thành phần, lúc đó triển vọng ngành mới đảo chiều.

Tiện đây cũng nên nhắc tới Hoà Bình (HBC), tạm coi là ông lớn trong ngành với vị thế chỉ sau CTD. Thời hoàng kim của mình, HBC có doanh thu ngót nghét tỉ đô và lợi nhuận vượt 850 tỉ vào năm 2017. Đúng ngay thời điểm kỷ niệm 30 năm thành lập, Hoà Bình tổ chức buổi tiệc vô cùng hoành tráng tại nhà hát Hoà Bình.

Ngỡ tưởng sự kiện hoàng tá tràng thế kia thì quà tặng cũng kha khá, bèo gì phong bì một củ, hoặc phiếu sì pa sì peo gì đó. Ai dè khệ nệ tay xách nách mang chỉ là vài cuốn kỷ yếu của HBC - có giá trị với nhân viên công ty nhưng với khách mời thì nó chả để làm gì. Thật đáng thất vọng cho sự kiện và cho cả ban lãnh đạo HBC. Và kể từ đó tôi chả bao giờ có hứng thú với cổ phiếu HBC.

Kết quả thì đã rõ, giá về cái máng lợn khi giảm hơn 80% so với lúc cao điểm, lúc này bớt chút đau thương hơn nhưng vẫn bay 65% nếu ai trót ôm đỉnh. Đang trong vùng giông bão khó khăn có thể chìm thuyền bất cứ lúc nào, đúng ra nên chuyển giao vị trí lãnh đạo cho người bản lĩnh có nhiều kinh nghiệm trận mạc. Nhưng đằng này, con trai chủ tịch tiếp quản ghế nóng CEO khi còn quá trẻ, chưa đến 30 tuổi. Cha truyền con nối đậm chất Á Đông và đầy mạo hiểm.

Chủ tịch Lê Viết Hải của HBC những năm gần đây luôn nhắc tới thị trường nước ngoài rồi xuất khẩu ngành xây dựng… không hiểu tham vọng của ông Hải thế nào hay chỉ để động viên mọi người trong lúc khó khăn. Bởi vì đó là điều không thể, có quá nhiều rào cản. Không thể mang người lao động Việt sang nước họ vì ở đâu cũng bảo vệ việc làm cho dân bản địa. Ngoài ra, trình độ hay công nghệ xây dựng của HBC cũng không có gì đặc biệt, sao có thể cạnh tranh với doanh nghiệp sở tại. 101 khó khăn không thể vượt qua.

Tựu chung lại thì HBC cũng không khá hơn CTD là bao, chấp nhận sự khốc liệt trong ngành. Người sống sót sau cùng là kẻ chiến thắng nhưng cũng chẳng vinh quang bao nhiêu, những ánh hào quang khi xưa mãi mãi là dĩ vãng.