Trung Quốc sẽ phản ứng ra sao trước các 'đòn đánh' tới tấp của Mỹ?

Trong bối cảnh Mỹ đang cạnh tranh toàn diện với Trung Quốc, sự cố ngoại giao giữa hai bên vừa qua có nguy cơ tạo thành một cuộc chiến tranh Lạnh phiên bản mới.

Trong những ngày gần đây, Trung Quốc và Mỹ đang tiến gần đến bờ vực của một cuộc chiến tranh Lạnh phiên bản mới, khi cả hai bên không ngừng đối đầu nhau trong các lĩnh vực. Đáng chú ý, hôm 21/7 Chính phủ Mỹ yêu cầu Trung Quốc đóng cửa Tổng lãnh sự quán ở Houston trong 72 giờ, với lý do “bảo vệ sở hữu trí tuệ và thông tin cá nhân của người Mỹ”, đánh dấu động thái chưa có tiền lệ sau 41 năm Mỹ - Trung thiết lập quan hệ.

Tiếp đó, trong cuộc họp báo sáng 23/7, Tổng thống Trump tiếp tục cảnh báo Trung Quốc khi tuyên bố sẽ đóng cửa thêm các Lãnh sự quán khác của Trung Quốc ở Mỹ. Một số phương tiện truyền thông Mỹ đã cáo buộc Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston là trung tâm gián điệp, hành động đốt tài liệu của Trung Quốc ngay sau khi Mỹ yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán là minh chứng rõ ràng nhất cho vấn đề này.

Thời báo New York cho rằng đây là động thái mới nhất của Chính phủ Mỹ nhằm tăng cường kiểm soát các nhà ngoại giao, nhà báo và học giả Trung Quốc. Một số hãng truyền thông Mỹ đã so sánh vụ việc với việc đốt tài liệu của Đại sứ quán Nhật Bản tại Mỹ trước sự kiện Trân Châu Cảng năm 1941, và dự đoán rằng một "sự kiện lớn" có thể đã xảy ra giữa Trung Quốc và Mỹ.

Các “đòn đánh” liên tục của Mỹ đã khơi dậy làn sóng phản đối mạnh mẽ ở Trung Quốc. Bắc Kinh tuyên bố sẽ có các biện pháp đáp trả thích hợp. Nhiều chuyên gia cao cấp trong lĩnh vực ngoại giao, chính trị ở Trung Quốc cũng đưa ra những đánh giá về vấn đề này.

Giáo sư Trương Gia Đồng của Đại học Phúc Đán Trung Quốc cho rằng, Lãnh sự quán là một cơ quan được phái đến nước ngoài để xử lý các vấn đề đối ngoại thay mặt cho một quốc gia, nó thường được thành lập ở một thành phố bên ngoài thủ đô, chủ yếu chịu trách nhiệm cấp thị thực, chứng thực tài liệu, bảo vệ kiều bào và hỗ trợ (như cấp lại hộ chiếu và quyền thăm viếng).

Khu lãnh sự quán của Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston phụ trách hoạt động của kiều bào Trung Quốc ở 8 tiểu bang miền đông nam Mỹ và một lãnh thổ liên bang gồm: Texas, Oklahoma, Louisiana, Arkansas, Mississippi, Alabama, Georgia, Florida và Puerto Rico. Vì Texas có một số lượng lớn sinh viên Trung Quốc ở Mỹ, do vậy Lãnh sự quán ở đây có vị trí đặc biệt quan trọng.

Khi xảy ra chiến tranh hay xung đột ngoại giao giữa hai quốc gia, việc đóng cửa Lãnh sự quán, Đại sứ quán được coi như một “quy tắc ngầm”. Trong tình huống thông thường, sẽ không Chính phủ nào yêu cầu đóng cửa Lãnh sự quán chỉ trong thời gian ngắn. Điển hình như vụ đầu độc điệp viên Sergei Viktorovich Skripal của Nga tháng 3/2018, Mỹ đã đóng cửa Tổng lãnh sự quán Nga tại Seattle và cho các nhà ngoại giao Nga thời gian gần một tháng để di chuyển. Nhưng với Trung Quốc lại khác, Mỹ đã đặt ra giới hạn thời gian quá ngắn với 72 giờ, việc hạn chế thời gian ngắn như vậy có thể được coi là hành động “xúc phạm” quốc gia khác.

Liên quan đến động thái của Mỹ, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Uông Văn Bân cho biết, trong một thời gian dài, Chính phủ Mỹ đã kỳ thị, bêu xấu Trung Quốc, tấn công vô cớ vào hệ thống xã hội Trung Quốc, gây khó khăn cho nhân viên ngoại giao và lãnh sự Trung Quốc tại Mỹ. Các sinh viên Trung Quốc bị đe dọa và thẩm vấn khi học tập tại Mỹ, họ cũng bị tịch thu các thiết bị điện tử cá nhân, thậm chí là giam giữ mà không có lý do. Việc Mỹ đơn phương đóng cửa Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston trong một thời gian giới hạn là một hành động leo thang chưa từng có của Mỹ đối với Trung Quốc.

Về bản chất của vụ việc này, Giáo sư Kim Xán Vinh, phó trưởng khoa Quan hệ Quốc tế của Đại học Nhân dân Trung Quốc cho rằng, đây là một sự leo thang đối đầu chính trị. Trong ấn tượng của ông, không có tình huống tương tự kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Mỹ. Có thể nói đây là một sự cố rất nghiêm trọng.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tuyên bố rằng Bắc Kinh sẽ có phản ứng đáp trả. Giáo sư Kim Xá Vinh tin rằng, nếu Trung Quốc áp dụng biện pháp đáp trả, nhiều khả năng một lãnh sự quán Mỹ tại Trung Quốc cũng sẽ bị đóng cửa. Quan trọng là cách hành xử tiếp theo của Mỹ, nếu Washington tiếp tục các hành động như vậy, quan hệ Trung-Mỹ sẽ “tụt dốc không phanh”.

Một chuyên gia về vấn đề quan hệ Trung – Mỹ cho rằng, trong Chính phủ Mỹ có một số người muốn "tách rời" Trung Quốc và Mỹ, hoặc thậm chí là phát động một cuộc xung đột quân sự giữa hai bên. Vị chuyên gia này cho rằng nếu như Trung Quốc tiến hành các biện pháp đáp trả, như vậy cũng chính là thực hiện theo nguyện vọng của một số chính khách chống Trung Quốc trong Chính phủ Mỹ. Hiện nay, Trung Quốc cần tránh đi lên con đường Chiến tranh Lạnh với Mỹ, tăng cường tuyên truyền với thế giới về lẽ phải của Trung Quốc trong vấn đề này.

Giáo sư Kim Xán Vinh tin rằng, sự cố này cho thấy một số quan chức trong chính phủ Mỹ đang quyết tâm bắt đầu một cuộc chiến tranh lạnh mới với Trung Quốc, thậm chí không tiếc tất cả để phát động một cuộc chiến, ý đồ “dập tắt” hoặc trì hoãn đà phát triển của Trung Quốc.

Giáo sư Thời Ân Hoằng, một chuyên gia về các vấn đề Mỹ tại Đại học Nhân dân cho rằng, thời gian qua, Mỹ đã thể hiện thái độ đối đầu toàn diện với Trung Quốc trong các lĩnh vực, từ quân sự, kinh tế đến khoa học kỹ thuật. Cùng với hành động vừa qua, sự đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc đang ngày càng gia tăng.