Trung Quốc đối mặt vòng xoáy giảm phát: Liệu có lặp lại "thập kỷ mất mát" của Nhật Bản?

Bóng ma giảm phát đang bao trùm nền kinh tế Trung Quốc, gợi nhớ về "thập kỷ mất mát" của Nhật Bản. Dữ liệu mới nhất cho thấy tình trạng này đang trở nên trầm trọng hơn, đe dọa triển vọng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Theo số liệu công bố ngày 09/09, ngoại trừ chi phí thực phẩm, giá tiêu dùng hầu như đứng yên ở nhiều lĩnh vực, trong khi thu nhập người dân đang suy giảm. Các chuyên gia từ Bloomberg Economics và các ngân hàng lớn như BNP Paribas SA nhận định chỉ số giảm phát GDP (GDP deflator) - một chỉ số đo lường giá cả toàn diện hơn trong nền kinh tế - giảm 5 quý liên tiếp và có thể kéo dài đến tận năm 2025. Đây sẽ là chuỗi giảm phát dài nhất của Trung Quốc kể từ khi có dữ liệu vào năm 1993.

"Chúng ta chắc chắn đang trong tình trạng giảm phát và có lẽ đang trải qua giai đoạn thứ hai của giảm phát", Robin Xing, Chuyên gia kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Morgan Stanley nhận định. Ông cảnh báo: "Kinh nghiệm từ Nhật Bản cho thấy càng kéo dài tình trạng giảm phát, Trung Quốc sẽ càng cần nhiều kích thích hơn để phá vỡ vòng luẩn quẩn giữa nợ và giảm phát".

Mối nguy hiểm đang hiện hữu khi giảm phát có thể tạo ra một vòng xoáy tiêu cực: Người dân giảm chi tiêu do lương giảm hoặc kỳ vọng giá sẽ tiếp tục giảm, doanh nghiệp bị ảnh hưởng doanh thu dẫn đến cắt giảm đầu tư, lương và sa thải nhân viên, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng phá sản của cả hộ gia đình và doanh nghiệp.

Theo Caixin Insight Group và Business Big Data Co., mức lương khởi điểm trong các ngành được chính phủ ưu tiên như sản xuất xe điện và năng lượng tái tạo đã giảm gần 10% trong tháng 8 so với đỉnh năm 2022. Một cuộc khảo sát 300 giám đốc điều hành của Trường Đại học Kinh doanh Trường Giang cho thấy trong tháng trước, chi phí lao động tăng yếu nhất kể từ tháng 4/2020 khi các đợt phong tỏa COVID-19 ban đầu của Trung Quốc bắt đầu được nới lỏng.

Dữ liệu riêng từ Zhaopin cho thấy mức lương tuyển dụng trung bình ở 38 thành phố lớn hầu như không thay đổi trong quý 2, trái ngược với mức tăng trưởng 5% trong hai năm trước đại dịch.

Tình trạng này gợi nhớ đến "những thập kỷ mất mát" của Nhật Bản bắt đầu từ những năm 1990, khi nền kinh tế rơi vào trì trệ kéo dài sau khi bong bóng bất động sản và thị trường tài chính vỡ tan.

Mặc dù các quan chức Trung Quốc đang cố gắng ngăn chặn cuộc thảo luận về giảm phát, nhưng vấn đề này đã bắt đầu xuất hiện trong các đối thoại công khai. Tuần trước, cựu Thống đốc NHTW Yi Gang đã công khai thừa nhận rằng xóa bỏ giảm phát phải là ưu tiên hàng đầu đối với các nhà hoạch định chính sách.

Ông kêu gọi thực hiện "chính sách tài khóa chủ động và chính sách tiền tệ nới lỏng", đồng thời đề xuất mục tiêu trước mắt của Trung Quốc nên là thúc đẩy chỉ số giảm phát GDP tăng trở lại trong những quý tới.

Yi kêu gọi thực hiện "chính sách tài khóa chủ động và chính sách tiền tệ nới lỏng" và nói rằng các quan chức "nên tập trung vào việc chống lại áp lực giảm phát". Ông cho rằng mục tiêu trước mắt của Trung Quốc nên là thúc đẩy chỉ số giảm phát GDP tăng trở lại trong những quý tới.

Tuy nhiên, cho đến nay, các quan chức vẫn chưa có dấu hiệu thay đổi đáng kể nào trong chiến lược. Họ vẫn theo đuổi cách thức khuyến khích sản xuất thay vì giải quyết nhu cầu yếu bằng các biện pháp như tăng chi tiêu chính phủ cho dịch vụ công và trợ cấp cho người tiêu dùng.

Trong một dấu hiệu cho thấy áp lực giá cả đang trở nên yếu hơn, lạm phát cơ bản của Trung Quốc – loại trừ các mặt hàng biến động như thực phẩm và năng lượng – tăng yếu nhất trong hơn 3 năm trong tháng 8.

Kỳ vọng về giảm phát đang lan rộng sang thị trường, thúc đẩy đợt tăng giá trái phiếu đã đẩy lợi suất xuống mức thấp kỷ lục và làm dấy lên lo ngại chính thức rằng các ngân hàng đã trở nên quá dễ bị tổn thương trước rủi ro lãi suất.

Áp lực suy giảm được thể hiện rõ trong tốc độ tăng trưởng GDP danh nghĩa của Trung Quốc, chỉ tăng 4% trong quý 2/2024 - thấp hơn nhiều so với mục tiêu tăng trưởng kinh tế thực tế khoảng 5% của quốc gia này trong năm nay.

Trong thời kỳ giá cả tăng trưởng yếu ớt, chỉ số tăng trưởng danh nghĩa là một chỉ số hữu ích hơn vì nó phản ánh tốt hơn những thay đổi về lương, lợi nhuận và doanh thu chính phủ, Luo Zhiheng, chuyên gia kinh tế trưởng tại Yuekai Securities Co., viết trong một bài viết đầu tháng này.

Đối với những người dân bình thường như Jack Liu, một kỹ sư bán hàng 37 tuổi trong ngành sản phẩm nhôm ở miền nam Trung Quốc, tác động đã rõ ràng.

Nhu cầu thị trường sụt giảm buộc công ty của anh phải giảm giá và bán lỗ vào năm ngoái. Điều đó đã cắt giảm thu nhập của anh xuống còn chưa đến 1/10 so với mức trước đây (hơn 1 triệu Nhân dân tệ, tương đương 141,000 USD), khiến việc trả nợ vay mua nhà trở nên khó khăn.

"Đất nước không thừa nhận có giảm phát", Liu, người sống ở Phật Sơn thuộc tỉnh Quảng Đông, nói. Anh có một lượng người theo dõi khiêm tốn 1,100 người trên nền tảng giống Instagram là Xiaohongshua. Trên nền tảng này, anh thường xuyên cảnh báo về nguy cơ giảm phát.

Áp lực giảm phát ở Trung Quốc lớn tới mức khiến thị trường bất ngờ. Lạm phát yếu hơn dự báo trong 3 trong số 4 tháng qua, chỉ tăng 0.6% trong tháng 8 - mức tăng này chủ yếu do giá thực phẩm tăng 2.8%. Lạm phát cơ bản tháng trước chỉ tăng 0.3%, duy trì dưới 1% trong 18 tháng liên tiếp.

Góp phần kéo giảm lạm phát là đà giảm của giá sản xuất kể từ cuối năm 2022. Dữ liệu chính thức cho thấy giá nguyên liệu thô và giá bán của các nhà sản xuất đều giảm trong tháng thứ 2 liên tiếp trong tháng 8, trong khi giá của các công ty dịch vụ và xây dựng giảm với tốc độ nhanh nhất kể từ tháng 4/2020.

Tình thế khó xử là ngay cả việc mở rộng tiền tệ ở Trung Quốc cũng có thể gây giảm phát bằng cách chủ yếu hướng vào phía cung của nền kinh tế, Michael Pettis, Thành viên cao cấp tại Quỹ Hòa bình Quốc tế Carnegie, viết trong một bài báo hồi tháng trước.

Trong khi đó, tâm lý giảm phát đang bắt đầu ăn sâu vào tâm trí người dân Trung Quốc. Niềm tin của người tiêu dùng đang ở mức thấp kỷ lục và các hộ gia đình ghi nhận xu hướng tiết kiệm ngày càng tăng thay vì chi tiêu hoặc mua nhà.

Đối với Liu, người làm việc trong ngành nhôm, khi nỗi đau ngày càng sâu sắc, giải pháp nằm ở các nhà hoạch định chính sách ở Bắc Kinh. "Chính phủ cần ít nhất phải có một số biện pháp cụ thể để thúc đẩy tiêu dùng và cải thiện kỳ vọng của người dân”, anh nói.