Tốc độ phục hồi của nền kinh tế chững lại

Trong cuộc khủng hoảng do dịch Covid-19 gây ra, Việt Nam là một nền kinh tế có khả năng phục hồi cao hơn các nước khác trên thế giới và triển vọng trong ngắn hạn vẫn tích cực. Nhưng tốc độ phục hồi cũng đã có những dấu hiệu cần lưu ý.

Nền kinh tế xuất hiện kỷ lục

Báo cáo về tình hình kinh tế - xã hội vừa được Tổng cục Thống kê công bố cho thấy việc kiểm soát hữu hiệu dịch bệnh ở trong nước cùng với Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) được thực thi đã tạo thêm động lực cho nền kinh tế phục hồi.

Theo đó, bất chấp thị trường thế giới có nhiều biến động vì đại dịch và căng thẳng Mỹ - Trung, kinh tế vĩ mô trong nước vẫn được duy trì ổn định. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 11 giảm 0,01% so với tháng trước và chỉ còn tăng 0,08% so với tháng 12/2019 và tăng 1,48% so với cùng kỳ năm trước; CPI bình quân 11 tháng so với cùng kỳ năm trước cũng tiếp tục giảm tốc về mức 3,51%.

Trong khi hoạt động sản xuất - kinh doanh tiếp tục phục hồi và lập nhiều kỷ lục mới. Biểu hiện rõ của sự phục hồi là sản xuất công nghiệp khi mà chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP) tháng 11/2020 ước tính tăng 0,5% so với tháng trước và tăng 9,2% so với cùng kỳ năm trước; tính chung 11 tháng năm 2020, IIP ước tính tăng 3,1% so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó là trong tháng 11, cả số DN thành lập mới và số DN quay trở lại hoạt động tăng hơn tháng trước với 13 nghìn DN mới và hơn 5 nghìn DN trở lại hoạt động. Tính cả 11 tháng, tổng số DN thành lập mới và DN quay trở lại hoạt động lên gần 165,1 nghìn DN, tăng 0,9% so với cùng kỳ năm trước. Trung bình mỗi tháng có 15 nghìn DN thành lập mới và quay trở lại hoạt động.

Điểm sáng nổi bật nhất trong bức tranh kinh tế 11 tháng qua đó là vốn đầu tư thực hiện từ nguồn ngân sách Nhà nước tăng 34% so với cùng kỳ năm trước, bằng 79,3% kế hoạch năm, mức cao nhất trong giai đoạn 2011-2020.

Một kỷ lục nữa đã đạt được đó là xuất siêu với con số lên tới 20,1 tỷ USD, mặc dù dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp gây ảnh hưởng tiêu cực tới kinh tế thế giới. Con số này rất ấn tượng vì theo như đánh giá về xuất khẩu của Việt Nam tính đến năm 2019, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) nhận thấy rằng tăng trưởng GDP của thế giới mà giảm 1 điểm % thì tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam giảm tới 4 điểm %.

Chưa thể chủ quan

Nhưng số liệu thống kê cũng cho thấy rõ những khó khăn của nền kinh tế. Đặc biệt việc lại xuất hiện các ca nhiễm virus mới được phát hiện là tiếng chuông cảnh báo đòi hỏi phải lường tới những giải pháp mới để khống chế dịch bệnh và để nền kinh tế tiếp tục được đà phục hồi.

Trong khi do vẫn tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19, chưa mở cửa du lịch quốc tế nên ngành du lịch vẫn chưa thoát khỏi trạng thái ngủ đông. Về sản xuất, dù đã phục hồi nhưng nhìn sâu vào từng ngành và lĩnh vực thì thấy một số ngành trọng điểm có chỉ số sản xuất 11 tháng giảm sâu hoặc tăng rất thấp so với cùng kỳ năm trước. Khó khăn được thể hiện rõ qua việc 11 tháng đã có gần 93,5 nghìn DN tạm ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể và hoàn tất thủ tục giải thể, tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước.

Cũng chính bởi vậy, mặc dù cho rằng “đà khởi sắc vẫn tiếp tục giúp cho nền kinh tế phát triển”, song TS. Lê Đình Ân – nguyên Giám đốc Trung tâm Thông tin và dự báo kinh tế - xã hội quốc gia cũng đã nhìn thấy những dấu hiệu cần lưu ý. Ở góc độ vĩ mô lạm phát thấp là tốt, nhưng đây không phải là tín hiệu đáng mừng cho tăng trưởng. Bên cạnh đó, tốc độ tăng của các chỉ số đều giảm so với tháng 10, kể cả tốc độ tăng của xuất khẩu và nhập khẩu. Đáng quan ngại là tốc độ giải thể DN vẫn tăng cao tới 15-16%, trong khi tốc độ tăng của DN mới thành lập ở mức vừa phải cho thấy độ phục hồi của DN cũng chững lại. “Trung bình mỗi tháng có 8,5 nghìn DN rút lui khỏi thị trường”, ông Ân nói.

Một lưu ý nữa là doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ khi loại trừ yếu tố giá vẫn giảm chứ không tăng. Điều đó cho thấy đời sống của DN, của người dân vẫn rất khó khăn, chi tiêu giảm nhiều. Một điểm cần lưu ý nữa là các chính sách hỗ trợ người dân và sản xuất kinh doanh sắp hết hiệu lực, nhưng đến nay số lượng tiếp cận chính sách hỗ trợ còn quá thấp.

“Trước đây chúng ta hy vọng tình hình tốt dần lên ở tháng 10 và tháng 11 sẽ tốt hơn nữa, tăng hơn nữa để tạo đà cho tháng cuối năm. Nhưng dấu hiệu ở tháng 11 cho thấy xu hướng chững lại đã xuất hiện và chưa thấy có đột biến để kinh tế phục hồi tốt trong quý IV”, TS. Lê Đình Ân lưu ý.

Nhìn lại diễn biến kinh tế suốt từ đầu năm đến nay, ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp của CIEM cho rằng, “nền kinh tế vẫn còn nhiều vấn đề”, như du lịch vẫn sụt giảm nghiêm trọng; các ngành được cho là hưởng lợi nhiều nhất từ các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA cũng là các ngành chịu gián đoạn vì Covid-19; tăng trưởng của thế giới suy giảm sẽ khiến xuất khẩu còn tiếp tục khó khăn...

Cách đây vài tuần, trong một diễn đàn quốc tế về các vấn đề đương đại của nền kinh tế, các chuyên gia quốc tế ghi nhận: “Việt Nam kiên cường trong một thế giới suy sụp” khi đã khống chế tốt dịch bệnh trong nước và vẫn tăng trưởng dương. Nhưng Việt Nam đang đương đầu với nhiều vấn đề như có 1/3 số hộ gia đình giảm thu nhập, DN và sản xuất kinh doanh gặp nhiều khó khăn dự kiến sẽ phát sinh nợ khó đòi, nợ xấu tăng cao… Vì vậy cũng như các quốc gia khác, vấn đề của Việt Nam là “tiếp thêm sinh lực cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn với tính toàn diện và sự bền vững”. Đó là phải “phục hồi xanh” với các chính sách kích thích kinh tế mạnh mẽ và giảm thiểu rủi ro tài khóa, tài chính và xã hội bằng những chính sách hiệu quả đồng thời nắm bắt cơ hội mới về thương mại, kinh tế số và phục hồi xanh, TS. Jacques Morisset - chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam phát biểu.