Thị trường chứng khoán đi khác quy luật “đại khủng khoảng”

Nhiều chuyên gia cho rằng, cuộc suy thoái của nền kinh tế do ảnh hưởng của đại dịch Covid năm 2020 sẽ không tồi tệ như 2 cuộc đại khủng hoảng xảy ra vào năm 1929-1930 và 2008-2009, song vẫn sẽ là một cuộc suy thoái cần rất nhiều thời gian để phục hồi.

Một so sánh mới đây cho thấy, trong thời kỳ đại khủng hoảng 1929 - 1933, chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones chạm đáy vào ngày 8/7/1932, giảm 89% so với mức đỉnh vào tháng 9/1929, khiến TTCK trở thành thị trường giá xuống lớn nhất trong lịch sử phố Wall.

Phải mất 25 năm sau, tức đến tháng 11/1954, chỉ số Dow Jones mới lấy lại được trọn vẹn những gì đã mất khi trở lại mức cao nhất năm 1929.

Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009, chỉ số Dow Jones rớt hơn 50% từ mức đỉnh 14.164,53 điểm (vào ngày 9/10/2007) xuống 6.594,44 điểm (ngày 5/3/2009).

Mặc dù mức giảm này không phải lớn nhất trong lịch sử, nhưng cũng đủ sức nhấn chìm niềm tin và tài sản của rất nhiều nhà đầu tư.

Năm 2020, đại dịch Covid-19 bất ngờ xảy ra và lan rộng trên toàn cầu mang đến hệ lụy về một cuộc khủng hoảng kinh tế xảy ra trên diện rộng.

Tuy nhiên, điều thú vị là trong vòng 4 tháng, từ tháng 12/2019 đến tháng 3/2020, chỉ số Dow Jones chỉ giảm 24%. Trên nhiều TTCK khác, mức độ suy giảm của chỉ số cũng nhẹ và đang phục hồi trở lại.

“Nhìn vào TTCK toàn cầu năm nay có thể thấy có giảm nhưng mức độ giảm rất nhẹ so với 2 cuộc đại suy thoái trong quá khứ. Tại sao khi các nền kinh tế có dấu hiệu của sự thu hẹp rất lớn và chưa biết điều gì sẽ xảy ra khi đại dịch chưa kết thúc, nhưng mức độ sụt giảm của TTCK lại không phản ánh tình trạng nghiêm trọng này?”.

Ông Vũ Viết Ngoạn, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ đặt câu hỏi như vậy tại Diễn đàn Dịch vụ tài chính do IDG và VASB tổ chức mới đây.

Theo ông Vũ Viết Ngoạn, mức độ sụt giảm của TTCK trong đợt khủng hoảng hiện nay khác với 2 cuộc trước đó có nguyên nhân đầu tiên ở lý do tạo ra khủng hoảng.

Chẳng hạn, cuộc đại suy thoái 2008-2009 bắt nguồn từ khủng hoảng trên thị trường tài chính, tức là hệ thống tài chính bị phá vỡ từ bên trong, còn năm nay, khủng hoảng bắt nguồn từ dịch bệnh rồi tác động lan dần đến nền kinh tế thực, từ hệ thống cung ứng đến nhu cầu người tiêu dùng, đến tỷ lệ thất nghiệp…, từ đó TTCK chịu ảnh hưởng một cách gián tiếp, nên mức độ ngấm và giảm sâu khác với cuộc khủng hoảng lần trước.

Lý do thứ hai, đối mặt với khủng hoảng lần này, chính phủ và ngân hàng trung ương các nước đã can thiệp rất nhanh và mạnh để cứu nền kinh tế khỏi trượt sâu vào suy thoái. Các gói cứu trợ hàng ngàn tỷ USD được tung vào nền kinh tế khiến dòng tiền không bị căng, thậm chí trở nên rẻ hơn nhiều so với trước.

Hành động của các chính phủ và ngân hàng trung ương vừa củng cố niềm tin cho nhà đầu tư, vừa tạo ra dòng tiền lỏng dồi dào và một phần trong đó có thể quay lại đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu trên thị trường tài chính.

“Trước đây, ngân hàng trung ương không được phép trực tiếp cho vay, không được phép trực tiếp can thiệp vào thị trường, ngoại trừ bằng các công cụ chính sách. Tuy nhiên, hiện tại, Fed có thể đầu tư trực tiếp vào doanh nghiệp bằng cách mua chứng khoán, mua các khoản nợ của doanh nghiệp. Ðây là giải pháp chưa từng có trong lịch sử thị trường tài chính thế giới”, ông Ngoạn nói.

Một điểm nữa khiến TTCK trong đợt khủng hoảng lần này khác biệt đó là doanh nghiệp nói chung bị tác động do nền kinh tế thực bị thu hẹp, song riêng đối với các doanh nghiệp công nghệ và tiêu dùng thiết yếu, đây là cơ hội bùng nổ và phát triển.

Khối doanh nghiệp này đóng góp vào sự cân bằng chỉ số trên các TTCK và làm giảm mức độ suy thoái của các nền kinh tế vì ảnh hưởng của đại dịch.

Các tổ chức tài chính quốc tế đang ứng dụng các giải pháp mang tính nền tảng để thoát khỏi suy thoái, đó là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số.

Tháng 3 năm nay, Sở Giao dịch chứng khoán New York (NYSE) đã thực hiện bước đi chưa từng có là tạm thời đóng cửa sàn giao dịch để chống lại sự lây lan của dịch Covid-19, chuyển sang giao dịch thuần điện tử lần đầu tiên kể từ khi thị trường mở cửa năm 1792.

Tại châu Á, sàn giao dịch Singapore (SGX) đã đặt ra kế hoạch sử dụng dữ liệu và AI để giúp các nhà giao dịch giao dịch nhanh hơn và hiệu quả hơn.

Tại Việt Nam, ông Lê Hồng Việt, Giám đốc Công nghệ, Công ty cổ phần FPT chia sẻ, dịch bệnh đã tạo ra nhiều đứt gãy, nhưng đồng thời lại là động lực thúc đẩy sự phát triển và ứng dụng công nghệ trong mọi mặt của đời sống, kinh doanh tại Việt Nam.

Ðứng trước tình hình khó khăn do sức mua giảm, nhiều hoạt động bị đình trệ, các doanh nghiệp, đặc biệt trong ngành tài chính, ngân hàng, chứng khoán và dịch vụ bảo hiểm bắt buộc phải tiến hành số hóa và chuyển đổi số để tác nghiệp theo cách mới. Những doanh nghiệp đi tiên phong trong xây dựng nền tảng công nghệ có khả năng trụ vững và tận dụng được cơ hội thị trường.

Các tổ chức tài chính không bị đứt gãy vì dịch bệnh là yếu tố quan trọng khiến dòng tiền không bị đứt gãy trên TTCK. Ðây cũng là một yếu tố khiến TTCK không suy giảm quá mạnh và quá nhanh như các cuộc đại khủng hoảng trước đó.

Cuối năm 2021, nền kinh tế mới có thể phục hồi

Ông Vũ Bằng, Nguyên Chủ tịch UBCK, thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng Chính phủ.

Ðại dịch Covid-19 đạt đỉnh điểm từng nước khác nhau, nên khả năng kết thúc trên toàn cầu không thể cùng một thời điểm, mà có thể kéo dài.

Bên cạnh đại dịch, mối quan hệ giữa các nền kinh tế lớn đang phát sinh nhiều vấn đề phức tạp, khiến dự báo về triển vọng của nền kinh tế cũng như của các doanh nghiệp trở nên không dễ dàng.

Với Việt Nam, tôi thấy có mấy ưu điểm. Thứ nhất, công tác phòng, chống dịch thành công và sớm nhất trên thế giới, nên nền kinh tế sớm có thể tập trung vào việc ổn định sản xuất, kinh doanh.

Bên cạnh đó, Chính phủ, Quốc hội có nhiều chính sách hỗ trợ nền kinh tế và thúc đẩy nền kinh tế vượt qua khó khăn vì đại dịch.

Chính phủ tập trung giảm rào cản kinh doanh, đổi mới mô hình tăng trưởng, với các chính sách ổn định, dễ đoán định hơn. Cùng với đó, Chính phủ tập trung thúc đẩy đầu tư công, phát triển cơ sở hạ tầng, chọn lọc thực thi các dự án trọng điểm, có sức lan tỏa cao, để từ đó lôi kéo khu vực tư nhân vào cuộc. Ðây cũng là các hoạt động có khả năng thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Trong việc đón nhận dòng vốn ngoại, sẽ chưa thể mong các tập đoàn kinh tế lớn có sự chuyển dịch nhanh vào Việt Nam, nhưng các chủ thể có quy môi trung bình và trên trung bình thì đang có sự dịch chuyển.

Tôi được biết, Chính phủ sẽ có giải pháp để tận dụng cơ hội này thu hút vốn đầu tư nước ngoài, đây là một yếu tố quan trọng có ảnh hưởng đến khả năng hồi phục nhanh hay chậm của nền kinh tế.

Tại Việt Nam, thị trường bất động sản và ngân hàng là 2 mảng thị trường có vai trò quan trọng trong nền kinh tế và có quan hệ hữu cơ khá chặt chẽ. Nếu thị trường bất động sản trụ được (không suy thoái) thì thị trường ngân hàng sẽ vững, nền kinh tế sẽ không có khả năng suy thoái sâu.

Về phía các doanh nghiệp, dịch bệnh xảy ra cho thấy, tính linh hoạt trong kinh doanh của nhiều doanh nghiệp rất cao. Nếu dịch bệnh không quay trở lại vào mùa Thu năm nay thì có nhanh cũng phải đến quý I/2021, nền kinh tế nước ta mới tăng trưởng trở lại và khả năng phục hồi sẽ phải cuối năm 2021.

Trong sự phục hồi này, tôi tin là cấu trúc của nhiều doanh nghiệp cũng như của nền kinh tế sẽ tốt hơn, hay nói cách khác là sẽ có sự thay đổi về chất để duy trì hoạt động trong môi trường kinh doanh khắc nghiệt.

Ðiều cần nhất với các doanh nghiệp là phải tìm ra cách khai thác thị trường trong nước và chen chân vào thị trường thế giới, đây là điểm đòi hỏi tư duy thích ứng và sức sáng tạo của các doanh nghiệp, doanh nhân.

Môi trường kinh doanh khắc nghiệt hơn cũng buộc các doanh nghiệp phải đổi mới về chất lượng quản trị để có thể tồn tại và tồn tại lâu dài.

Quản trị tốt sẽ tạo động lực và xử lý hài hòa lợi ích của các bên liên quan, từ đó giúp doanh nghiệp thích nghi và phát triển. Theo tôi, bên cạnh khả năng thích ứng, quyết đoán, sẵn sàng đối mặt và đổi mới, lãnh đạo doanh nghiệp cần phải xây dựng và củng cố hơn nữa văn hóa minh bạch. Nếu minh bạch thì đối mặt với khó khăn, doanh nghiệp vẫn giữ được niềm tin, từ đó tạo nên sự gắn kết và động lực để vượt khó.