'Thận trọng trước đề xuất giảm khấu trừ với người về hưu sớm'

Bảo hiểm xã hội Việt Nam kiến nghị Ban soạn thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi thận trọng trước đề xuất giảm tỷ lệ khấu trừ mức hưởng hưu trí với người nghỉ trước tuổi.

13 hiệp hội doanh nghiệp hồi cuối tháng 10 gửi văn bản gửi các cấp có thẩm quyền cùng Ban soạn thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi đề xuất giảm tỷ lệ khấu trừ mỗi năm 2% xuống 1% với người về hưu sớm; hạ tổng mức đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) từ 32% xuống còn 24%.

Là thành viên Ban soạn thảo và cơ quan thực hiện chính sách, ngày 17/11 Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có văn bản gửi Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đề nghị "hết sức cân nhắc, thận trọng với các đề xuất này".

Luật hiện hành quy định lao động làm việc trong điều kiện bình thường muốn về hưu trước tuổi (lộ trình tăng dần nam đạt 62, nữ 60 tuổi) ngoài đóng đủ 20 năm BHXH phải có kết quả giám định suy giảm khả năng lao động 61% trở lên. Với mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi, lao động sẽ bị trừ 2% tỷ lệ hưởng lương hưu.

Nếu suy giảm dưới 61%, lao động không đủ điều kiện về hưu sớm. Nếu vẫn muốn nghỉ việc thì thời gian đóng BHXH của người này sẽ được bảo lưu trong hệ thống cho tới khi đủ tuổi mới được lĩnh lương hưu và không bị trừ %. Trước năm 2016, tỷ lệ khấu trừ này là 1%.

Trước đề xuất của các hiệp hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho rằng với quy định hiện nay, mỗi năm tham gia BHXH, người lao động tích lũy được tỷ lệ hưởng 2,5% với nữ và 2,14% với nam. Để hưởng mức tối đa 75%, nữ đóng tương ứng 30 năm và nam là 35 năm BHXH.

Khi lao động nghỉ hưu trước tuổi, thời gian đóng vào Quỹ hưu trí tử tuất ít đi, trong khi số năm hưởng lại tăng lên. Nếu so với tỷ lệ tích lũy thì mức khấu trừ 2% với mỗi năm nghỉ sớm đã là mức thấp hơn 0,5% với nữ và 0,14% với nam, tạo điều kiện cho lao động bị trừ không nhiều.

"Giảm trừ 2% cũng là một trong những quy định để khuyến khích người lao động tiếp tục làm việc, tạo thu nhập và tham gia BHXH, để mỗi năm đóng tiếp được tăng tỷ lệ tích lũy cao hơn", theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam.

Về tỷ lệ đóng, luật hiện hành quy định tổng mức đóng của lao động và chủ doanh nghiệp vào các quỹ bảo hiểm là 32% tiền lương tháng làm căn cứ tính đóng BHXH. Cụ thể, Quỹ Bảo hiểm xã hội 25,5%, Quỹ Bảo hiểm y tế 4,5% và Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp 2%.

13 hiệp hội kiến nghị giảm tỷ lệ xuống còn 24%, trong đó tỷ lệ đóng vào Quỹ Bảo hiểm xã hội là 19,5%; Bảo hiểm y tế 3% và Bảo hiểm thất nghiệp 1%. Các hiệp hội so sánh với khu vực và thế giới, cho rằng mức đóng của chủ sử dụng lao động Việt Nam cao, trong khi Malaysia là 16,5%, Ấn Độ 15,25%, Indonesia 10,26%, Thái Lan 5%.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho rằng lộ trình tăng mức đóng được thực hiện trong Luật Bảo hiểm xã hội 2006, đến nay sau các lần sửa luật đều không xem xét thay đổi để đảm bảo ổn định, bền vững.

Cơ quan này đồng thời dẫn phân tích của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) rằng tỷ lệ đóng BHXH, BHTN của Việt Nam khoảng 27,5% tiền lương tháng (không tính đóng vào BHYT). Mức này tương đồng với nhiều nước có mô hình BHXH cung cấp chế độ an sinh tương tự.

Nhiều nước đóng thấp hơn thì chế độ cũng ít hơn. Đơn cử Malaysia đóng thấp hơn Việt Nam nhưng chế độ ốm đau, thai sản do người sử dụng lao động trực tiếp chi trả. Việt Nam chọn mô hình tính mức hưởng trước nên mức đóng luôn phải đuổi theo nhằm cân đối độ bền của Quỹ Hưu trí tử tuất.

"Các hiệp hội đang so sánh với nhiều nước có mô hình đóng - hưởng BHXH không tương đồng với Việt Nam, bởi có nước dựa trên tài khoản cá nhân, đóng bao nhiêu hưởng bấy nhiêu", Bảo hiểm xã hội Việt Nam lý giải. Cơ quan này cho rằng đánh giá tỷ lệ đóng cao hay thấp cần xem xét với mô hình cụ thể từng nước, mối tương quan đóng - hưởng, GDP bình quân đầu người, chi phí lao động.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng cho rằng nhiều doanh nghiệp chưa thực hiện đầy đủ quy định về BHXH, dù tiền lương tính đóng hiện hành gồm tổng mức lương, phụ cấp và khoản bổ sung khác ổn định, thường xuyên được ghi trong hợp đồng nhằm tiệm cận thu nhập thực tế của lao động. Cụ thể, có doanh nghiệp tách hơn 100 loại phụ cấp lẫn phúc lợi, không thể thu vì không đủ cơ sở pháp lý.

Về mức đóng BHYT và quyền lợi hưởng như hiện nay, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết chi phí khám chữa bệnh BHYT phát sinh trong năm đã tiệm cận với Quỹ và có xu hướng phải dùng nguồn quỹ dự phòng để bổ sung.

Mức đóng BHTN được quy định trong Luật Việc làm, cơ quan bảo hiểm đề nghị cần xem xét cụ thể và đánh giá trong mối tương quan mức đóng - hưởng phù hợp.

Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp 6 đang diễn ra, dự kiến thông qua tháng 5/2024 và có hiệu lực từ 1/7/2025.