Tham nhũng vặt, doanh nghiệp 'sân sau' vẫn nhức nhối

Dù môi trường kinh doanh ngày càng được cải thiện nhưng tình trạng tham nhũng vặt, phí bôi trơn khi thực hiện thủ tục hành chính vẫn là những vấn đề bức xúc của các doanh nghiệp (DN). Ở địa phương, tình trạng ưu ái cho DN “sân sau” vẫn nhức nhối.

Đã liên tiếp 17 năm, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện điều tra Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Báo cáo PCI hằng năm cho thấy môi trường kinh doanh theo thời gian đã có nhiều cải thiện. Cải cách thủ tục hành chính chuyển biến tích cực, hiệu lực thực thi ở địa phương gia tăng. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong dịch vụ công được cải thiện.

Tiếp cận đất đai là một trong những khó khăn của DN nêu trong PCI 2021

Theo Báo cáo PCI 2021, một trong những điểm vướng ở PCI các năm trước là tình trạng phân biệt đối xử giữa DN có vốn nhà nước với DN tư nhân đã giảm đáng kể. Tuy nhiên, gần đây ở địa phương, xuất hiện tình trạng ưu ái cho DN “sân sau”, DN có liên hệ chặt chẽ với cán bộ chính quyền.

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho biết, 5 năm gần đây, cộng đồng DN cảm nhận, nỗ lực cải cách của Chính phủ đã mang lại thay đổi tích cực đến chất lượng môi trường kinh doanh. Tỷ lệ DN đánh giá tích cực về các lĩnh vực nhìn chung có xu hướng tăng trong giai đoạn 2017-2021. Với 76,8% DN đánh giá tích cực, lĩnh vực “Thành lập doanh nghiệp” có sự cải thiện lớn nhất trong thời gian qua. Tiếp theo đó là cải cách trong tiếp cận điện năng, bảo hiểm xã hội, đăng ký tài sản, thực thi hợp đồng, thuế.

Theo kết quả điều tra PCI, hoạt động phòng chống tham nhũng đã đem lại những kết quả tích cực, chỉ tiêu đo lường về tham nhũng (chi phí không chính thức) cải thiện, với mức giảm từ 3-5% so với năm 2020. Cụ thể, tỷ lệ doanh nghiệp phải trả chi phí không chính thức nói chung trong điều tra PCI 2021 ở mức 41,4%, mức thấp nhất trong vòng 16 năm qua.

Theo đó, có 20,9% DN chi trả chi phí không chính thức cho cán bộ thanh, kiểm tra. Có 36,8% DN đồng ý với nhận định “việc chi trả hoa hồng là cần thiết để có cơ hội thắng thầu”. Có gần 21% DN lo ngại tình trạng “chạy án” nên không đưa vụ việc tranh chấp qua tòa án.

“Giảm thiểu chi phí không chính thức vẫn là “hành trình dài” đối với chính quyền địa phương ở Việt Nam. Kết quả điều tra PCI cho thấy, chi phí không chính thức vẫn tồn tại khá phổ biến trong một số lĩnh vực quản lý nhà nước. Có tới 57,4% DN cho biết “hiện tượng nhũng nhiễu khi giải quyết thủ tục là phổ biến”. Vẫn còn tới trên 67% DN phải trả chi phí không chính thức trong hoạt động thanh tra xây dựng”, ông Đậu Anh Tuấn cho biết.

Niềm tin của DN thấp nhất trong 10 năm qua

Một trong những báo động nêu trong Báo cáo PCI năm 2021 là niềm tin kinh doanh của DN tư nhân Việt Nam đang ở mức thấp nhất trong vòng 10 năm qua. PCI 2021 ghi nhận, tỷ lệ DN có ý định mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh chỉ ở mức 34% (giảm so với 2020), tương đương với năm 2012 và chỉ cao hơn 2 điểm phần trăm so với năm 2013 - năm mà mức độ lạc quan của DN Việt Nam xuống thấp nhất trong vòng hơn một thập kỷ qua.

“Năm 2021, các doanh nghiệp Việt Nam cũng như nền kinh tế đã bị tổn thương nghiêm trọng do những làn sóng mới của đại dịch toàn cầu COVID-19. Tỷ lệ DN có ý định mở rộng sản xuất kinh doanh thấp đã phản ánh bức tranh chung về tình hình kinh tế cũng như tình trạng của DN Việt Nam trong thời gian qua. Năm 2021 có đến 16,5% DN dự định giảm quy mô kinh doanh hoặc đóng cửa, mức cao nhất trong lịch sử 17 năm tiến hành PCI”, ông Đậu Anh Tuấn cho biết.

Trong bối cảnh niềm tin kinh doanh của DN suy giảm, một số địa phương như Quảng Ninh, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh... có những chuyển biến rất tích cực trong phát triển kinh tế, tăng cường chất lượng điều hành cũng như quản trị tốt dịch bệnh theo đánh giá của doanh nghiệp. Đây là một trong những yếu tố đưa địa phương vươn lên dẫn đầu trong bảng xếp hạng PCI 2021.

Một trong những vấn đề tác động đến niềm tin kinh doanh của DN là trở ngại trong tiếp cận đất đai, mặt bằng kinh doanh.