Tại sao xăng dầu lại phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt?

Sáng nay (16/3), tại phiên chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội với một số nhóm vấn đề 'nóng' như giá xăng dầu tăng cao thuộc ngành công thương, các đại biểu đã đặt câu hỏi: Xăng dầu là hàng thiết yếu, tại sao lại phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt?

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Đại biểu Huỳnh Thanh Phương (đoàn Tây Ninh) đề nghị Bộ trưởng làm rõ thời gian tới giá xăng dầu có giảm được không?

Bên cạnh đó, đại biểu Phương nêu ra ý kiến của cử tri cho rằng: "Vì sao xăng dầu là mặt hàng thiết yếu lại phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và việc thu thuế bảo vệ môi trường thời gian qua đã được đầu tư vào công tác bảo vệ môi trường ra sao?".

Đáp lại những câu hỏi của đại biểu Phương, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên lý giải: Giá xăng dầu tăng giảm là do phụ thuộc vào xu hướng giá của thế giới. Hiện nay, chúng ta đang bình ổn giá xăng dầu bằng công cụ là quỹ bình ổn.

Cụ thể, quỹ bình ổn không còn thì sử dụng thuế phí. Thuế phí không còn sử dụng bằng hỗ trợ, an sinh.

Giá xăng dầu Việt Nam tăng cao nhưng vẫn thấp hơn mức tăng giá thế giới do chủ yếu sử dụng linh hoạt các công cụ như quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Giá xăng dầu hiện nay đã bao gồm trích bù từ quỹ bình ổn từ 500 đồng đến 1.500 đồng một lít xăng, dầu.

Nếu không có quỹ này, chúng ta không thể có giá thấp xăng dầu hơn thế giới. Trong bối cảnh thực hiện cơ chế thị trường có sự quản lý Nhà nước thì việc duy trì quỹ bình ổn rất quan trọng. Tuy nhiên do quỹ này có hạn, hiện chỉ còn khoảng 600 tỷ đồng trong khi nhiều doanh nghiệp đã âm quỹ lớn, khi giá xăng dầu xuống thì sẽ phải tiếp tục trích lập trở lại quỹ.

Bộ Công Thương và Tài chính đã đề xuất và Chính phủ có Nghị quyết đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giảm 50% thuế bảo vệ môi trường. Nếu chính sách này được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, áp dụng từ 1/4 tới thì Bộ trưởng cho biết, giá xăng dầu sẽ giảm.

Về việc điều chỉnh giá xăng dầu trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ nghiên cứu giảm tiếp các loại thuế, phí khác... Khi sử dụng hết công cụ thuế phí mà giá vẫn cao thì sẽ kiến nghị áp dụng các biện pháp hỗ trợ an sinh (sẽ đề xuất cấp có thẩm quyền sử dụng các quỹ an sinh hỗ trợ các đối tượng nghèo, hỗ trợ thuế doanh nghiệp sử dụng nhiều xăng dầu) để giữ ổn định vĩ mô, giữ chỉ số CPI, không để đối tượng dễ tổn thương khó khăn thêm.

Về câu hỏi: Vì sao xăng dầu là mặt hàng thiết yếu lại chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và việc thu thuế bảo vệ môi trường thời gian qua đã được đầu tư vào công tác bảo vệ môi trường ra sao?, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, thuế tiêu thụ đặc biệt là một loại thuế gián thu. Theo đó, nhà sản xuất hoặc nhà nhập khẩu xăng dầu phải nộp loại thuế này.

Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt quy định nhằm để sử dụng tiết kiệm. Xăng dầu, bia rượu, thuốc lá đều là những mặt hàng xác định áp thuế tiêu thụ đặc biệt. Do vậy, thuế tiêu thụ đặc biệt được quy định trong cơ cấu giá cơ sở xăng dầu hiện nay.

Cũng liên quan tới vấn đề giá xăng dầu tăng cao và đánh thuế xăng dầu, bà Vũ Thị Lưu Mai, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính ngân sách cho rằng: "Việc nghiên cứu giảm thuế hiện nay để giúp giảm giá xăng dầu là hợp lý, giảm bớt áp lực tăng giá cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, nếu giảm thuế bảo vệ môi trường xăng, dầu, theo bà, lại chưa thực sự hợp lý".

Theo Bà Mai phân tích, thuế bảo vệ môi trường bản chất là đánh vào các mặt hàng gây ô nhiễm và mức thuế được xây dựng trên mức độ gây ô nhiễm.

"Do đó, giảm thuế này với xăng dầu sẽ bất hợp lý, vì đối tượng gây ô nhiễm cao chịu thuế suất thấp, ngược lại đối tượng gây ô nhiễm thấp lại chịu thuế cao", bà Mai phân tích.

Ngoài ra, xăng dầu đã mua dự trữ bắt buộc theo quy định, chịu thuế bảo vệ môi trường 4.000 đồng, nhưng nếu bán ra sau thời điểm giảm thuế thì sẽ lỗ. Điều này chưa phù hợp với quy luật điều hành giá cả, đảm bảo lợi ích cho các bên. Do đó, theo bà Mai nên chọn sắc thuế khác không phát sinh nghịch lý này.

Theo bà Mai các quốc gia điều tiết giá xăng dầu đều chọn giảm thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt, hay thuế nhập khẩu... Việc dùng thuế điều tiết giá cả là cần thiết, nhưng chọn sắc thuế nào thì Bộ Công Thương, Tài chính cần đưa ra giải pháp hợp lý.

Ở Việt Nam, mỗi lít xăng đến tay người tiêu dùng phải cõng gần 40% là thuế, phí và được cấu thành từ giá CIF nhập khẩu xăng dầu thành phẩm, thuế tiêu thụ đặc biệt (10% với xăng RON95, xăng sinh học E5 RON92 l là 8%), thuế nhập khẩu 10%, thuế giá trị gia tăng 10%, thuế bảo vệ môi trường 4.000 đồng. Ngoài ra còn các khoản lợi nhuận định mức, chi phí định mức, chi phí vận chuyển... chiếm 5-8%.