Tắc thoái vốn, nhà đầu tư quay lưng

Liên tiếp các phiên thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp có hiệu quả hoạt động kinh doanh tốt của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) không thành công, cũng như nhiều đợt thoái vốn của các doanh nghiệp khác không thể triển khai trên thực tế đang đặt ra yêu cầu bức thiết về việc xem xét chỉnh sửa các quy định pháp lý.

Thoái vốn khó khăn

9 tháng đầu năm 2019, SCIC bán vốn thành công tại 6 doanh nghiệp, chỉ đạt 7% kế hoạch về số lượng doanh nghiệp. Có những doanh nghiệp từng được giới đầu tư đánh giá thuộc danh sách được mong chờ như Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Sa Giang (SGC), Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Y tế Domesco (DMC), Tổng công ty Công nghiệp Dầu thực vật Việt Nam - CTCP (Vocarimex)... được đem ra thoái vốn, nhưng đều không có nhà đầu tư đăng ký mua.

Ông Trần Đình Dũng, Giám đốc tư vấn doanh nghiệp, Công ty Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội cho rằng, nguyên nhân chính khiến nhiều đợt thoái vốn của SCIC không thu hút nhà đầu tư là mức giá khởi điểm chưa phù hợp với thị trường.

Đơn cử, giá khởi điểm đấu giá DMC là 119.600 đồng/cổ phiếu, cao hơn 64% so với thị giá thời điểm đưa cổ phần ra đấu giá là 72.900 đồng/cổ phiếu, trong khi cổ đông lớn nhất tại doanh nghiệp là Tập đoàn Abbott đã sở hữu trên 52% cổ phần, nắm quyền chi phối DMC. Còn tại SGC, giá khởi điểm là 111.700 đồng/cổ phần.

Những mức giá trên trong nhiều trường hợp không phản ánh đúng giá trị doanh nghiệp được chấp nhận. Ví dụ, với cổ phiếu SGC, thị giá duy trì ở mức cao gần 130.000 đồng/cổ phần, nhưng thanh khoản lại rất thấp, chỉ đạt vài nghìn đơn vị/phiên.

Có ý kiến cho rằng, những cổ phiếu này có thể đã bị kéo giá lên trong trường hợp một số cổ đông của doanh nghiệp muốn “phá” đợt thoái vốn.

Giải thích cho việc xác định mức giá khởi điểm trên, ông Lê Song Lai, Phó tổng giám đốc SCIC cho hay, việc định giá doanh nghiệp theo các quy định mới là rất chặt chẽ, phải tính đủ, tính tối đa theo các phương pháp định giá dựa trên tiềm năng doanh nghiệp, chứ không đơn thuần theo phương pháp định giá tài sản.

Ngoài ra, SCIC còn phải tuân thủ quy định là giá khởi điểm không thấp hơn trung bình giá cổ phiếu trong ít nhất 30 phiên liên tục trước khi chọn thời điểm chốt giá.

Bởi thế, không khó hiểu khi nhiều cổ phiếu có giá khởi điểm rất cao so với thị giá cổ phiếu trên sàn, vốn đã được đánh giá ở mức cao do các yếu tố phi thị trường như trường hợp cổ phiếu SGC hay DMC.

Tại cuộc họp mới đây của SCIC và các công ty chứng khoán, công ty thẩm định giá, một ý kiến chung được chia sẻ là việc áp dụng quy định mới về cơ chế bán vốn nhà nước tại Nghị định số 32/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 91/2015/NĐ-CP về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp, đang khá bế tắc.

Chẳng hạn, Nghị định số 32/2018/NĐ-CP yêu cầu “xác định đầy đủ giá trị thực tế phần vốn của doanh nghiệp nhà nước đầu tư ra ngoài bao gồm giá trị được tạo bởi quyền sử dụng đất giao có thu tiền sử dụng đất, quyền sử dụng đất nhận chuyển nhượng hợp pháp, quyền sử dụng đất thuê (thuê trả tiền một lần cho cả thời gian thuê, thuê trả tiền hàng năm), giá trị các quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm giá trị văn hóa, lịch sử khác, nhãn hiệu, tên thương mại (nếu có) theo quy định của pháp luật”.

Không khó hiểu khi nhiều cổ phiếu có giá khởi điểm rất cao so với thị giá cổ phiếu trên sàn, vốn đã được đánh giá ở mức cao do các yếu tố phi thị trường như trường hợp cổ phiếu SGC hay DMC.

Giám đốc một công ty chứng khoán phân tích, thực tế triển khai xác định giá khởi điểm bán cổ phần tại các doanh nghiệp cho thấy, các tài sản vô hình của doanh nghiệp (nếu có) thường là giá trị quyền sử dụng đất giao có thu tiền sử dụng đất, giá trị quyền sử dụng đất nhận chuyển nhượng, giá trị tiền thuê đất trả tiền một lần cho toàn bộ thời gian thuê, phần mềm máy tính, nhãn hiệu đã được cấp văn bằng bảo hộ, bằng phát minh, sáng chế, bản quyền thuốc và các tài sản quyền sở hữu trí tuệ khác.

Theo Tiêu chuẩn thẩm định giá số 12 về Thẩm định giá doanh nghiệp, thì việc xác định giá trị tài sản vô hình nói chung và giá trị quyền sở hữu trí tuệ nói riêng được quy định trong Phương pháp tài sản.

Trong nhiều trường hợp, việc xác định giá trị là không khả thi, vì doanh nghiệp không hợp tác trong việc cung cấp thông tin, hoặc chỉ cung cấp các thông tin cho cổ đông theo quy định của Luật Doanh nghiệp; nhiều tài sản vô hình là các bằng sáng chế, phát minh, phần mềm đặc thù liên quan đến bí quyết kinh doanh, nên doanh nghiệp không cung cấp thông tin; một số tài sản vô hình, quyền sở hữu trí tuệ khó xác định, hoặc không xác định được, vì không đủ điều kiện để ghi nhận là tài sản vô hình trên bảng cân đối tài sản của doanh nghiệp (ví dụ nhãn hiệu).

Trong các trường hợp này, đơn vị tư vấn sẽ không thể xác định được giá trị doanh nghiệp nói chung và giá trị các tài sản vô hình khác (nếu có) theo quy định tại Phương pháp tài sản thuộc Tiêu chuẩn thẩm định giá số 12.

Đặc biệt, việc xem xét giá trị đất đai nảy sinh nhiều trường hợp rất phức tạp. Theo chia sẻ của một công ty thẩm định giá, hiện nhiều doanh nghiệp đang vướng vào tình trạng có nhiều khu đất có giấy tờ không hoàn chỉnh, nhưng thành phố hoặc tỉnh vẫn cho tiếp tục sử dụng đất, thậm chí thời gian hết hạn sử dụng tới cả chục năm và hàng năm doanh nghiệp vẫn đóng tiền sử dụng đất. Trường hợp này rất khó định giá, bởi doanh nghiệp có thể bị thu hồi đất bất cứ lúc nào.

Các đợt thoái vốn doanh nghiệp niêm yết gặp khó khăn, các đợt thoái vốn tại doanh nghiệp chưa niêm yết còn khó khăn hơn.

Theo quy định tại Nghị định 32/2018/NĐ-CP, việc bán vốn nhà nước tại các công ty cổ phần chưa niêm yết được thực hiện theo trình tự 3 bước: đấu giá công khai, đấu giá không thành công thì thực hiện chào bán cạnh tranh và chào bán cạnh tranh không thành công thì thực hiện theo phương thức thỏa thuận.

Giá khởi điểm sẽ không thay đổi trong quá trình triển khai 3 bước (trừ khi chứng thư thẩm định giá đã quá thời hạn).

Trong trường hợp bán không thành công, giá khởi điểm xác định lại theo Nghị định 32/2018/NĐ-CP thông thường không thay đổi nhiều (cao, thấp hơn) so với giá những lần bán không thành công trước đây. Vì vậy, việc bán vốn tại doanh nghiệp khó có khả năng thành công.

Cần sớm gỡ tắc

Thoái vốn được Chính phủ đặt trọng tâm tiếp tục triển khai quyết liệt trong thời gian từ nay đến hết năm 2020. Tuy nhiên, thực tế đang đặt ra những vấn đề cần sớm có giải pháp tháo gỡ về mặt chính sách, nếu không, quá trình này được nhận định sẽ ách tắc và dồn toa ngày càng khó khăn hơn.

Lãnh đạo SCIC cho biết, Tổng công ty đã tổ chức các buổi làm việc trực tiếp, gửi công văn tới các cơ quan quản lý nhà nước: Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tư pháp… đề nghị hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong triển khai các quy định mới về cơ chế bán vốn tại Nghị định 32/2018/NĐ-CP, tổ chức hội thảo với các công ty chứng khoán, công ty thẩm định giá… để rà soát, thống nhất triển khai thực hiện Nghị định.

Từ quý I/2019, SCIC đã có công văn gửi Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị định 32/2018/NĐ-CP và Nghị định 126/2017/NĐ-CP, tham gia ý kiến vào dự thảo Nghị định sửa đổi hai văn bản này.

Uỷ ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét cho phép SCIC áp dụng cơ chế bán vốn đặc thù (hạ giá khởi điểm) quy định tại Nghị định số 151/NĐ-CP ngày 1/11/2013 về chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của SCIC đối với những doanh nghiệp triển khai bán vốn theo quy định tại Nghị định 32/2018/NÐ-CP nhưng không thành công.

“Kiểu định giá an toàn và một số quy định tại Nghị định 32/2018/NÐ-CP khiến các đợt thoái vốn không thành công do thiếu tính thị trường. Do đó, cơ quan quản lý cần sớm xem xét tháo gỡ những nút thắt này”, ông Trần Đình Dũng khuyến nghị.

Năm 2019, thị trường chứng khoán có nhiều biến động, đi kèm với các biến động lớn trên thị trường tài chính và kinh tế toàn cầu. Bởi thế, việc thoái vốn rất cần được thực hiện linh hoạt, chuyên nghiệp và bám sát nhu cầu thị trường để thu hút sức cầu.

Có như vậy mới có thể hoàn thành được nhiệm vụ và mục tiêu thoái vốn, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước đang bước vào giai đoạn nước rút.