Tác động từ vụ quỹ đầu tư lớn của thế giới đóng cửa đến chứng khoán Việt

Nhà đầu tư chứng khoán trên thị trường chứng khoán mới nổi và cận biên trong tuần qua đã rất quan tâm đến việc quỹ có tỷ trọng đầu tư cao vào Việt Nam bị giải thể. Chuyên gia của BSC Research mới đây công bố phân tích chi tiết ảnh hưởng của vụ việc này đến chứng khoán Việt Nam.

Ngày 07-06-2024, một thông tin khiến giới đầu tư tài chính tại các thị trường mới nổi và cận biên bất ngờ chính là Tập đoàn Quản lý Tài sản Blackrock đã ra thông báo cập nhật về quỹ ETF iShares Frontier and Select EM - trong đó cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam chiếm tỷ trọng cao nhất (28%) trên tổng quy mô tài sản (425 triệu USD) . Theo đó, quỹ ETF này sẽ ngừng giao dịch và không còn chấp nhận các lệnh tạo và mua lại chứng chỉ quỹ sau khi thị trường đóng cửa ngày 31-03-2025 (lộ trình này có thể thay đổi).

Kể từ thời điểm ra thông báo đến nay, quỹ đã thực hiện đợt thanh lý cổ phiếu mạnh mẽ và đang tiếp tục xu hướng bán dần các tài sản trong danh mục. Chuyên viên phân tích Vũ Việt Anh thuộc Bộ phận Nghiên cứu thuộc Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư Phát triển Việt Nam BSC Research mới đây đã chia sẻ với PLO đánh giá tác động từ việc giải thể quỹ ETF đến thị trường chứng khoán Việt Nam.

Quá trình hoạt động và nguyên nhân chấm dứt hoạt động của ETF iShares

Thành lập kể từ ngày 13-09-2012, quỹ có tên ban đầu là iShare MSCI Frontier Markets 100 ETF thực hiện tham chiếu theo bộ chỉ số MSCI Frontier Markets 100. Sau hơn 08 năm hoạt động, vào tháng 03-2021 với mục tiêu mở rộng phạm vi đầu tư sang cả thị trường mới nổi (Emerging Market) và cận biên (Frontier Market) quỹ đã đổi tên thành iShares MSCI Frontier and Select EM ETF - tham chiếu theo bộ chỉ số mới là MSCI Frontier & Emerging Markets Select Index.

Tổng hợp thông tin chuyển đổi của quỹ qua các giai đoạn phát triển - Nguồn: BSC Research

Kể từ thời điểm chuyển đổi mục tiêu và bộ chỉ số tham chiếu, quỹ đã ghi nhận một giai đoạn tăng ròng quy mô mạnh mẽ kéo dài từ tháng 11-2022 đến hết tháng 3-2023 – giai đoạn TTCK Việt Nam xác lập vùng đáy (quốc gia chiếm tỷ trọng lớn nhất trong danh mục của quỹ) – với tổng giá trị 388 triệu USD. Tuy nhiên, kể từ thời điểm đó đến khi BlackRock ra thông báo giải thể quỹ các nhà đầu tư trong quỹ đều thực hiện rút ròng với giá trị gần 350 triệu USD với nhiều nguyên nhân khác nhau.

Lý do quỹ ETF iShares chấm dứt hoạt động

Theo thông báo ngày 07-06-2024, BlackRock thông báo giải thể 15 quỹ tương hỗ và ETFs có trụ sở tại Mỹ (trong đó có ETF iShares) để đáp ứng mục tiêu đầu tư của họ sau khi đánh giá về môi trường hoạt động, pháp lý cũng như trên cơ sở nhu cầu của các nhà đầu tư mà quỹ đang quản lý. Tuy nhiên, sự giải thể này có thể xuất phát từ một số nguyên nhân sau:

Định hướng thay đổi và tập trung để hiệu quả hơn: BlackRock là tập đoàn quản lý tài sản hàng đầu trên thế giới, tại Hoa Kỳ BlackRock cung cấp hơn 600 quỹ tương hỗ và ETF để các nhà đầu tư lựa chọn với các thị trường khác nhau. Bên cạnh các yếu tố về môi trường đầu tư, nhu cầu của các khách hàng ngày càng thay đổi và hiệu suất các kênh tài sản khác đang thực sự ấn tượng – điển hình là việc ra đời ETF Bitcoin sau thời gian dài chờ đợi – đã tạo cơ sở để BlackRock đánh giá lại và giải thể các quỹ kém hiệu quả.

iShares đầu tư dàn trải với tham vọng đa mục tiêu: Nhìn lại quá trình hoạt động, khi giữ bộ chỉ số cũ đã có những thời điểm quy mô hoạt động của quỹ lên đến 800 triệu USD (2014 và 2018) tuy nhiên sau đó quy mô liên tục suy giảm ngoại trừ giai đoạn tháng 11-2022. Kể từ thời điểm chuyển đổi bộ chỉ số mới, danh mục của ETF iShares trở nên dàn trải hơn khi hướng đến một số cổ phiếu thuộc thị trường mới nổi thay vì tập trung hoàn toàn các cổ phiếu thuộc thị trường cận biên như trước đây (mặc dù ý tưởng của việc chuyển đổi này là để tăng tính hấp dẫn, thu hút thêm các nhà đầu tư mua chứng chỉ quỹ). Việc đa dạng hóa quá mức khiến danh mục đầu tư của quỹ quá dàn trải và không nêu bật được mục tiêu đầu tư mà quỹ hướng đến.

Theo dữ liệu của Bloomberg, hiệu suất hoạt động của ETF iShares thực sự không hiệu quả khi so sánh với chỉ số S&P500 cũng như chỉ số VN-Index (quốc gia có tỷ trọng cổ phiếu lớn nhất trong rổ chỉ số).

Điều này là tác nhân chính khiến quỹ không huy động thêm vốn khi nhà đầu tư tại Mỹ có thêm các lựa chọn đầu tư hiệu quả hơn. Ngược lại, nhìn sang ETF Fubon (Đài Loan) – ETF lớn nhất thị trường chứng khoán Việt Nam và tham chiếu theo bộ chỉ số FTSE Vietnam 30 Index do FTSE cung cấp - đã và đang làm được rất tốt trong quá trình huy động thêm vốn đối với các nhà đầu tư trong nước mặc dù thị trường chứng khoán Đài Loan tăng trưởng rất ấn tượng

Tác động đến thị trường chứng khoán Việt Nam

Theo đánh giá của BSC Research, không đáng lo ngại về hoạt động thanh lý quỹ, ETF iShares hiện có quy mô tài sản tại Việt Nam không đáng kể, đặc biệt kể từ ngày 07-06 đến hết ngày 12-06-2024 quỹ này đã giảm tỷ trọng cổ phiếu Việt Nam mạnh từ 28% xuống còn 14.46% (tương đương giá trị còn lại khoảng 55.6 triệu USD ~ 1,390 tỷ đồng), do đó áp lực bán ròng từ quỹ này sẽ giảm bớt và không ảnh hưởng nhiều đến tâm lý nhà đầu tư trên thị trường. Thay vào đó, nhà đầu tư cần lưu ý hơn đến diễn biến các quỹ chủ động, ETF quy mô lớn trên thị trường như Fubon, Diamond…

Cơ quan quản lý cần sớm giải quyết các nút thắt để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam nhằm gia tăng sức hấp dẫn của thị trường trong mắt nhà đầu tư nước ngoài và hút thêm dòng vốn mới.

Chuyên viên nghiên cứu của BSC Research đánh giá việc BlackRock giải thể quỹ ETF iShares là sự kiện đơn lẻ liên quan đến chiến lược đầu tư của Tập đoàn, tuy nhiên nhìn rộng hơn thị trường chứng khoán Việt Nam cần sớm cải thiện các tiêu chí còn vướng mắc theo nhận định của FTSE, MSCI để hoàn thành mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán từ cận biên lên mới nổi mà Chính phủ đã đề ra vào năm 2025.

Đây sẽ là bước ngoặt quan trọng để thị trường chứng khoán Việt Nam thu hút được những nhà đầu tư nước ngoài, dòng vốn mới cũng như mở ra các cơ hội mới cho doanh nghiệp trong nước, BSC Research nhận định.