Robot Trading: Hiểu đúng và giải pháp thích nghi

1. Các loại hình robot trading

- Trading "nhanh"

Loại robot này thường tập trung vào ưu thế về tốc độ thông tin để tạo ra sự vượt trội về hiệu quả giao dịch. Ví dụ phổ biến là nhưng robot giao dịch theo sổ lệnh (order book), lợi dụng cân bằng giá (abitrage), đi lệnh trong phiên (scalping). Đặc điểm lớn nhất của những robot này là tần suất đặt lệnh dày đặc, hủy lệnh và đặt lệnh liên tục, trong một ngày có thể đi cực kỳ nhiều lệnh. Tuy nhiên loại robot này không quá phổ biến ở VN do hạn chế về thông tin (order book không có) và hạn chế về hạ tầng (không có kết nối đủ nhanh), cũng như phí giao dịch.

- Trading "chậm"

Gọi là trading chậm, nhưng không có nghĩa là tần suất đi lệnh ít. Loại robot này chủ yếu dựa vào những thông tin biến đổi chậm trong phiên, ví dụ như thay vì sử dụng tick hoặc nến 1M, robot này sử dụng nến 1D hoặc 1H. Ngoài ra robot dạng này cũng thường sử dụng những thông tin khác, đa dạng hơn như FA, tin tức...

2. Ảnh hưởng của robot trading tới thị trường Việt Nam

Có thể nói, robot trading là bước tiến lớn trong thị trường chứng khoán. Nhờ vào khả năng tự động hóa cao, tính kỷ luật tuyệt đối, robot trading giúp nhà đầu tư thực hiện được những giao dịch khó có thể làm bằng tay. Bằng chứng là ở những thị trường phát triển, giao dịch thực hiện bởi robot chiếm tới trên 80% thị phần.

Tuy nhiên, với thị trường sơ khai như ở VN, việc robot trading tham gia quá nhiều cũng dẫn tới những hệ lụy, chủ yếu do cơ chế quản lý và hạ tầng chưa đáp ứng. Có thể kể đến như sau:

- Nghẽn hệ thống

Thực sự mà nói, kể cả khi HSX và HNX nâng cấp hệ thống, thì tắc nghẽn lớn nhất lại nằm ở core trading của những công ty chứng khoán. Có rất nhiều công ty chứng khoán có hệ thống đã lâu đời, không có khả năng đáp ứng về truyền dẫn và xử lý dữ liệu, khiến những công ty này bị "vạ lây" khi robot trading đi lệnh. Nên nhớ rằng, khi cổ phiếu được khớp lệnh hoặc có thay đổi về book lệnh, tất cả công ty chứng khoán đều nhận được thông báo.

Nghẽn hệ thống là điều khó tránh khỏi.

- Khó kiểm soát

Hiện nay, giao dịch của robot trading thường không được phân loại và theo dõi một cách tường minh, mà vẫn chỉ thể hiện là lệnh của một nhà đầu tư nào đó. Kể cả công ty chứng khoán cũng chỉ có quy định ngầm về việc theo dõi và phân loại những giao dịch này, nhưng vẫn chưa có cơ chế pháp lý nào khiến những giao dịch robot được "đưa ra ánh sáng".

Mặt khác, ở vai trò của SSC và HSX/HNX, việc kiểm soát giao dịch là cực kỳ quan trọng, để đảm bảo tính công bằng, trong sạch và minh bạch cho thị trường.

- Tăng tính cạnh tranh, khó thu hút số đông

Hiện tại, Chứng khoán Việt Nam vẫn đang là thị trường có độ phủ thấp, mặc dù vài năm gần đây đã nhận được sự chú ý nhiều của thế hệ NĐT F0, nhưng vẫn là thị trường có tỷ lệ người dân tham gia chứng khoán thấp trong khu vực. Việc robot trading vào thị trường quá sớm sẽ khiến độ "khó" của thị trường tăng lên rất cao, NĐT mới hiếm có cơ hội tiếp cận. Với độ "phủ sóng" vẫn ở ngưỡng thấp như hiện nay, đó sẽ là bức tường cản người dân có động lực tìm hiểu và đầu tư vào thị trường.

3. Về tương lai của robot trading tại Việt Nam

Robot trading là một tương lai không thể tránh khỏi. Nhưng theo quan điểm cá nhân, cần có những bước chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi "thả cửa" cho loại hình hiện đại này phổ biến. Dưới đây là một vài góp ý.

- Xây dựng cơ chế

SSC và HSX/HNX cần nghiêm túc cân nhắc về phương pháp phân loại lệnh giao dịch. Ngoài ra có thể đưa những chính sách riêng cho những giao dịch robot như phí, kênh kết nối riêng, cấp định danh, giấy phép, cơ chế thưởng phạt rõ ràng. Phối hợp với các công ty chứng khoán để đảm bảo sự minh bạch, khả năng kiểm soát ngay tại đầu nguồn.

- Thay đổi mô hình

Mô hình kinh doanh của công ty chứng khoán cũng cần sự thay đổi, tập trung đầu tư công nghệ hơn để cung cấp API tích hợp, tách luồng giao dịch nhằm đảm bảo tính ổn định của hệ thống. Hiện nay các lệnh giao dịch robot đều được đi "chui" qua API chính thống, hoặc làm ngầm thay vì công khai minh bạch. Hãy coi việc bán API giao dịch là một mảng kinh doanh và lấy đó làm lợi thế cạnh tranh.

- Tăng cường tích hợp

Có thể nói đây là điều khó khăn nhất, nhưng robot trading, hay nhìn rộng hơn là tài chính định lượng (quantitative finance) là điều tất yếu xảy ra khi Việt Nam từ Frontier lên Emerging. Các tổ chức đầu tư lớn hiện nay đều vận hành theo cơ chế quant. Để đảm bảo khả năng đáp ứng, bản thân SSC/HSX/HNX và các cty chứng khoán phải đảm bảo đáp ứng chuẩn FIX4.4, sau này là FIX Binary thì mới đáp ứng tính kết nối về giao dịch. Ngoài ra các cổng thông tin khác cũng cần nhanh chóng số hóa để cung cấp nhiều thông tin hơn cho ngành quant, giúp thị trường đạt hiệu quả cao hơn.

*FIX (Financial Information eXchange) là tập hợp các quy tắc, kỹ thuật cho việc truyền và nhận thông tin tài chính, thương mại dưới dạng gói tin.

Các tổ chức sử dụng: Ngân hàng, Công ty FX, Brokers và ECNs.