Quy mô GDP sẽ tăng sau khi đánh giá lại

Tổng cục Thống kê (TCTK) đang xin ý kiến của Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư để công bố quy mô nền kinh tế giai đoạn 2010 - 2017 sau khi thực hiện đánh giá lại. Đây là cơ sở dữ liệu vô cùng quan trọng cho việc xây dựng cơ chế, chính sách, giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, hoạch định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

Nhiều nước trên thế giới đánh giá lại quy mô GDP

Đây là lần thứ hai trong lịch sử, ngành thống kê Việt Nam rà soát và đánh giá lại quy mô GDP. Năm 2013, ngành thống kê đã từng rà soát lại quy mô GDP giai đoạn 2008 - 2012. Tuy nhiên, do hệ thống công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu, nguồn nhân lực khi đó có hạn và là lần đầu tiên thực hiện đánh giá lại quy mô nền kinh tế, nên ngành thống kê chỉ tập trung đánh giá lại hoạt động của lĩnh vực ngân hàng, tài chính, bảo hiểm và kinh doanh bất động sản đối với hoạt động của người dân xây nhà để ở và nhà tự có. Kết quả sau khi đánh giá lại, mặc dù chỉ đánh giá lại rất ít lĩnh vực, nhưng quy mô GDP đã tăng thêm 9%.

Đánh giá lại quy mô GDP không phải chỉ Việt Nam hay các nền kinh tế mới chuyển đổi, nền kinh tế đang phát triển thực hiện, mà hầu hết các nền kinh tế trên thế giới như Mỹ, Trung Quốc, Canada, Đức, Nga, Italy, Croatia,

Indonesia, Bulgaria, Romania, Croatia, Ghana, Nigeria, Maldives, Kenya, Malaysia… đều đã triển khai. Thực tế, trong quá trình biên soạn chỉ tiêu GDP ở bất cứ quốc gia nào luôn có những vấn đề phát sinh cần phải rà soát, đánh giá lại cả trong ngắn hạn và dài hạn, cho dù hàng năm, hàng quý, các quốc gia này đều công bố các chỉ tiêu quan trọng của nền kinh tế, trong đó có GDP.

Cũng như cơ quan thống kê các nước trên thế giới, hàng năm, Việt Nam đều công bố tất cả các chỉ tiêu tăng trưởng của từng ngành kinh tế và của cả nền kinh tế. Tuy nhiên, vì số liệu cập nhật để biên soạn và công bố các chỉ tiêu này chủ yếu dựa vào số liệu của các bộ, ngành cung cấp và số liệu điều tra, khảo sát theo hình thức chọn mẫu để suy rộng do ngành thống kê thực hiện, nên chỉ phản ánh được xu hướng tăng trưởng và đo lường quy mô GDP ở mức độ tương đối.

Trong quá trình hoạt động, với chức năng, nhiệm vụ của mình, TCTK đã thực hiện các cuộc tổng điều tra kinh tế và tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản (trong giai đoạn từ năm 2010 đến nay đã thực hiện tổng điều tra kinh tế vào năm 2012 và 2017; tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản vào năm 2011 và 2016), nên đã cập nhật được đầy đủ thông tin về hoạt động kinh tế, đặc biệt là có được thông tin bị bỏ sót, bị thiếu với nhiều lý do khách quan khác nhau, vì thế sau một thời gian cần phải đánh giá lại quy mô GDP.

Đánh giá lại, quy mô GDP chắc chắn sẽ tăng

Năm 2013, sau khi đánh giá lại, quy mô GDP giai đoạn 2007 - 2012 tăng 9%, mặc dù chỉ đánh giá lại đối với hoạt động ngân hàng, tài chính, bảo hiểm và bất động sản. Lần này, TCTK đánh giá lại quy mô toàn bộ nền kinh tế, nên chắc chắn, GDP sẽ tăng, vì vậy, nhiều chuyên gia kinh tế đã và đang đặt câu hỏi về mục đích của việc đánh giá lại quy mô GDP.

Như đã trình bày ở trên, không chỉ có Việt Nam, mà các nền kinh tế trên thế giới, cả các nước phát triển, đang phát triển, đang chuyển đổi, đều tiến hành đánh giá lại quy mô GDP, thậm chí thường xuyên đánh giá lại như Trung Quốc. Và sau khi đánh giá lại, quy mô GDP của các nước đều tăng, thậm chí tăng rất lớn so với quy mô GDP đã từng được công bố trước đó.

Việt Nam là nền kinh tế đang trong quá trình chuyển đổi sang cơ chế thị trường, mới ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển và cũng chỉ vừa mới ra khỏi danh sách các nước đang phát triển có thu nhập thấp; hệ thống luật pháp về kinh tế chưa đồng bộ; thể chế kinh tế đang trong quá trình hoàn thiện… Vì thế, cũng như các nền kinh tế đang phát triển, quy mô GDP giai đoạn 2010 - 2017 sau khi đánh giá lại chắc chắn sẽ tăng rất ấn tượng. Điều này không có gì ngạc nhiên và không hề có bất cứ sự can thiệp, chỉ đạo từ bất cứ cơ quan, tổ chức nào trong hoạt động đánh giá lại quy mô GDP cũng như trong quá trình thu thập, tính toán, biên soạn, công bố các chỉ tiêu kinh tế - xã hội hàng quý, hàng năm.

Quy mô GDP sau khi đánh giá lại sẽ phản ánh sát thực, khách quan bức tranh tổng thể của cả nền kinh tế giai đoạn 2010 - 2017. Đây là cơ sở dữ liệu, số liệu vô cùng quan trọng để Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương xây dựng cơ chế, chính sách, giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, hoạch định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới. Vì vậy, ngành thống kê phải phản ánh sát thực, trung thực, khách quan và không chịu bất cứ áp lực nào từ bất cứ cơ quan, tổ chức hay cá nhân nào.

Không thay đổi phương pháp đánh giá lại quy mô GDP

Trên thế giới, các nước sử dụng 3 phương pháp để biên soạn chỉ tiêu GDP, gồm phương pháp sản xuất, phương pháp sử dụng và phương pháp thu nhập. Hiện nay, TCTK đang sử 3 phương pháp này để biên soạn GDP. Hàng quý, TCTK dùng phương pháp sản xuất và phương pháp sử dụng để tính toán GDP, nhưng lần này, khi đánh giá lại quy mô GDP, TCTK sử dụng phương pháp thu nhập để biên soạn. Vì vậy, cũng đã có ý kiến cho rằng, TCTK “cố tình” thay đổi phương pháp biên soạn lại GDP nhằm tăng quy mô.

Phải khẳng định rằng, TCTK không thay đổi cách tính lại GDP, mà thực hiện theo thông lệ quốc tế cũng như khuyến cáo của Cơ quan Thống kê Liên hợp quốc. Khi biên soạn GDP hằng năm, các nước trên thế giới đều sử dụng phương pháp sản xuất hoặc sử dụng và chỉ khi đánh giá lại quy mô GDP, người ta mới sử dụng phương pháp thu nhập. Còn Việt Nam sử dụng phương pháp sản xuất, sử dụng để biên soạn GDP hằng năm, đồng thời cũng sử dụng thêm phương pháp thu nhập để kiểm chứng lại kết quả và kết quả là các phương pháp để tính toán ra GDP không có sự chênh nhau đáng kể.

Đánh giá lại quy mô GDP lần này, TCTK sử dụng phương pháp thu nhập để tính toán, đồng thời cũng sử dụng thêm phương pháp thu nhập đánh giá lại để so sánh, đối chiếu. Vì vậy, có thể khẳng định, không có sự thay đổi phương pháp đánh giá lại quy mô GDP và cách đánh giá GDP của Việt Nam đã và đang thực hiện theo thông lệ quốc tế, theo khuyến cáo của Cơ quan Thống kê Liên hợp quốc.

Tại sao chọn thời điểm này để đánh giá lại quy mô GDP? Vì năm 2020 là năm cuối cùng thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016 – 2020; từ nay đến hết năm 2020, các địa phương tổ chức đại hội Đảng các cấp để thông qua Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2020. Từ nay đến hết năm 2020, các cơ quan trung ương tập trung xây dựng Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2026 và Chiến lược Phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 để phục vụ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Quốc hội khóa XV thông qua. Vì vậy, đây là thời điểm thích hợp nhất để rà soát quy mô GDP giai đoạn 2010 - 2017 để các cấp, các ngành có đầy đủ cơ sở dữ liệu, số liệu đặt ra các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội cho giai đoạn 5 - 10 năm tới sát với thực tế.

Vẫn chưa bao quát được toàn bộ quy mô của nền kinh tế

Mặc dù cố gắng bao quát toàn bộ nền kinh tế khi đánh giá lại quy mô GDP, song chắc chắn, không thể bao quát hết được, vì lần này, TCTK chỉ xem xét, rà soát lại các hoạt động kinh tế thuộc phạm vi sản xuất theo quy định của Việt Nam, không đề cập các hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp.

Một số chuyên gia kinh tế, phương tiện thông tin đại chúng cho rằng, TCTK đánh giá lại quy mô GDP là nhằm “quét” cả kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp, hoạt động mại dâm, buôn bán ma túy, buôn lậu… để tăng quy mô GDP, tăng thu nhập bình quân đầu người.

Tất cả các hoạt động kể trên đều là hoạt động sản xuất, chỉ có điều, đây là hoạt động ngầm và hoạt động được coi là phi pháp theo pháp luật Việt Nam như mại dâm, đánh bạc, buôn bán ma túy... Hiện tại, thống kê Việt Nam chưa thu thập được số liệu kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp, nên chưa đánh giá được quy mô của những hoạt động này, mặc dù về nội hàm kinh tế, thì hoạt động kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp thuộc phạm trù kinh tế chưa được quan sát.

Kinh tế chưa được quan sát bao gồm 5 thành tố: kinh tế ngầm; kinh tế bất hợp pháp; kinh tế phi chính thức chưa được quan sát; hoạt động tự sản, tự tiêu và kinh tế bị bỏ sót do bất cập trong khâu thu thập thông tin với nhiều nguyên nhân khác nhau.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, TCTK đang tiến hành thu thập số liệu, quy mô của khu vực kinh tế chưa được quan sát. Tuy nhiên, lần đánh giá lại quy mô GDP này không đề cập hoạt động kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp, do không có khả năng thu thập được thông tin. Việc không tiếp cận được với kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp không chỉ cơ quan thống kê Việt Nam gặp khó khăn, mà cơ quan thống kê của hầu hết các nước trên thế giới đều đối mặt. Vì vậy, phạm vi đánh giá lại quy mô GDP lần này cố gắng “quét” hết tất cả các hoạt động của nền kinh tế, chỉ trừ hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp do không có khả năng thu thập dữ liệu và hoạt động kinh tế mới phát sinh chưa có cơ sở dữ liệu để thu thập, như bán mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ dựa trên mạng Internet.

Nếu được Thủ tướng Chính phủ đồng ý, cứ 5 năm một lần, TCTK sẽ tiến hành đánh giá lại quy mô GDP và mỗi lần đánh giá lại sẽ bao quát được càng nhiều hoạt động kinh tế càng tốt để phản ánh bức tranh kinh tế chân thực hơn, sát thực hơn. Vào năm 2025, nếu được Thủ tướng Chính phủ cho phép, TCTK sẽ tiến hành đánh giá lại quy mô GDP giai đoạn 2018 - 2024 và sẽ cố gắng bao quát được hoạt động buôn bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ qua mạng Internet; thống kê được cả khu vực kinh tế chưa được quan sát, trừ hoạt động bất hợp pháp và kinh tế ngầm.

Mức tăng quy mô GDP sau khi đánh giá lại tại một số quốc gia

Sau khi đánh giá lại, quy mô GDP của Mỹ năm 2012 tăng thêm 560 tỷ USD (tăng 3,6%).

Tương tự, quy mô nền kinh tế Trung Quốc năm 2013 tăng thêm 305 tỷ USD và năm 2015 tăng thêm 141 tỷ USD sau khi đánh giá lại, tức là tăng thêm tương ứng 3,4% và 1,3%.

Với các nền kinh tế phát triển như Đức, Italy…, quy mô nền kinh tế sau khi đánh giá lại tăng 3 - 7%.

Còn với nền kinh tế đang phát triển, quy mô GDP tăng rất cao sau khi đánh giá lại, như Bulgaria tăng hơn 31%, Romania và Croatia tăng 28,4%, Ghana tăng 60%, Nigeria tăng 59,5%, Maldives tăng 37%, Kenya tăng 25%...