Quy hoạch khu vực hai bên sông Hồng: Tạo đột phá cho phát triển Thủ đô

Hà Nội là đất "tụ thủy, tụ nhân", phát triển khu vực hai bên sông Hồng rất cần thiết và tạo nên động lực mới cho phát triển Thủ đô Hà Nội. Đồ án quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng đang được Hà Nội khẩn trương hoàn thiện và với sự chỉ đạo quyết liệt của Thành ủy, UBND TP hy vọng quy hoạch sớm được phê duyệt.

Khu vực tiềm năng lớn của Thủ đô

Sau khi Hà Nội mở rộng vào năm 2008, Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2011 đã xác định khu vực hai bên sông Hồng là trục không gian cảnh quan trung tâm của Thủ đô, nơi bố trí các công viên, công trình văn hóa, giải trí lớn để tổ chức những sự kiện có ý nghĩa lớn của Thủ đô. Đây là khu vực trong nhiều năm qua đã được Nhà nước, TP Hà Nội quan tâm, được các tổ chức nghề nghiệp trong nước và một số tổ chức nước ngoài quan tâm nghiên cứu, đề xuất các dự án đầu tư xây dựng. Đây cũng là khu vực được TP xác định là phạm vi nghiên cứu của quy hoạch phân khu với nhiệm vụ thiết kế được duyệt từ tháng 10/2012.

Gần đây Thành ủy, UBND TP Hà Nội đang có những chỉ đạo quyết liệt để sớm phê duyệt quy hoạch phân khu sông Hồng nhằm định hướng, tạo công cụ pháp lý cho phát triển, quản lý. Phạm vi nghiên cứu của quy hoạch là khu vực giữa 2 đê với chiều dài 40km có diện tích khoảng 11.000ha. Trong đó, diện tích lòng sông khoảng 30% khi không có báo động lũ lụt, bãi sông có diện tích khoảng 50% đang sử dụng trồng hoa màu, cây cảnh, vật liệu xây dựng… Phần diện tích đất còn lại đa phần là đất ở khoảng 1.200ha, cho khoảng hơn 20 vạn dân với các làng nghề truyền thống như Bát Tràng, Văn Khê, Tứ Liên, Yên Phụ, Phúc Xá…, các kho bãi bến cảng. Trong đó có hơn 100 công trình di tích lịch sử, đa dạng về loại hình và có nhiều di tích đã xếp hạng. Đây cũng là khu vực có thuận lợi về giao thông thủy vận tải hàng hóa, du lịch, kết nối với cả vùng.

Mặc dù là khu vực tiềm năng lớn để phát triển Thủ đô, song đây cũng là khu vực đang đối diện với không ít thách thức cần phải giải quyết. Đó là việc tiềm ẩn nguy cơ lũ lụt, mực nước cạn kiệt ảnh hưởng đến nguồn nước tưới phục vụ nông nghiệp cho cả vùng. Môi trường trên dòng sông, bãi sông ngày càng suy giảm. Hiện tượng khai thác cát, đổ phế thải gây ô nhiễm môi trường. Giao thông thủy chưa phát huy khả năng. Bên cạnh đó, các khu dân cư hiện có chưa đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, chưa kiểm soát được biến động dân số và chưa xác định rõ các khu dân cư ổn định, khu cần di dời để đảm bảo an toàn, nâng cao chất lượng sống.

Nhiều thách thức

Nhiều đô thị trên thế giới có dòng sông chảy qua, tuy rằng mức độ có khác nhau, song cũng đã từng phải đối diện với các thách thức như trên. Và đã có bài học kinh nghiệm như phát triển khu vực hai bên sông Hàn của Seoul (Hàn Quốc), khu vực sông Seine của Paris (Pháp), khu vực sông Tiền Đường của Hàng Châu (Trung Quốc), kinh nghiệm xây dựng nhà chống lũ của nhiều nước… Không chỉ có bài học kinh nghiệm từ nước ngoài mà trong nghiên cứu để định hướng của quy hoạch lần này còn kế thừa được nhiều nghiên cứu đã có như: Nghiên cứu tuyến thoát lũ sông Hồng đoạn qua Hà Nội của Viện Nghiên cứu khoa học thủy lợi (1997) và gần đây (2020) là nghiên cứu đề xuất chỉnh trị sông Hồng qua trung tâm Hà Nội (chương trình nghiên cứu khoa học 08/16 - 20); Dự án giao thông thủy sông Hồng đoạn qua Hà Nội của Ban Quản lý đường thủy, Bộ GTVT (1997 - 1998); Nghiên cứu phát triển du lịch hai bên sông Hồng (đề tài nghiên cứu khoa học của Hà Nội 2001); Nghiên cứu khởi thảo quy hoạch khai thác hành lang sông Hồng địa phận Hà Nội (2001) của trường Đại học Xây dựng; Dự án giữa cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản với UBND TP Hà Nội (Dự án HAIDEP 2006 - 2007) về chương trình phát triển tổng thể Thủ đô Hà Nội; Dự án quy hoạch cơ bản phát triển sông Hồng đoạn qua Hà Nội (từ 2005 - 2007) do UBND TP Hà Nội hợp tác với TP Seoul (Hàn Quốc). Ngoài ra, nhiều dự án, quy hoạch chi tiết cũng đã được TP tổ chức nghiên cứu như: Quy hoạch chi tiết khai thác sử dụng đất và phân bố dân cư hai bên sông Hồng đoạn qua Hà Nội (2004); Dự án thí điểm cải tạo xây dựng một khu dọc sông Hồng tại quận Tây Hồ; một số thí điểm kè bờ sông…

Phối cảnh một trong những đề án cải tạo sông Hồng được đề xuất từ năm 2007. Cùng với các nghiên cứu khoa học, các cơ sở pháp lý cũng được ban hành như Luật Phòng chống thiên tai và Luật Đê điều 06/2020/QH14; Quyết định 257/QĐ-TTg tháng 2/2015 của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch phòng chống lũ và quy hoạch đê điều hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình; Luật Xây dựng; Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô.

Trong bối cảnh trên, với quyết tâm và kinh nghiệm của Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội (đơn vị được TP giao chủ trì nghiên cứu quy hoạch phân khu sông Hồng), hy vọng khu vực hai bên sông Hồng sẽ đạt được những kết quả: Xây dựng TP Hà Nội an toàn với lũ lụt, thích ứng với biến đổi khí hậu; Xây dựng được khu vực là trục không gian cây xanh, mặt nước, văn hóa, lịch sử là trục trung tâm của Thủ đô; Tạo lập được các khu dân cư ổn định có cuộc sống với chất lượng cao đồng bộ kết cấu hạ tầng với nhà ở, công trình công cộng bền vững. Đồng thời phát triển các công trình công cộng hiện đại, tầm vóc quốc tế và phát huy giá trị các công trình di sản hai bên sông. Phát triển hệ thống giao thông đường bộ ven sông kết nối với các tuyến đường Vành đai 2, 3 của đô thị trung tâm. Chỉnh trị đường dẫn giao thông thủy, bến cảng nhằm giảm áp lực giao thông cho nội đô, tạo động lực phát triển khu vực. Tạo lập không gian xanh công cộng nhằm nâng cấp chỉ tiêu không gian xanh cho cả Thủ đô và đáp ứng nhu cầu sinh hoạt giải trí, thể dục thể thao của mọi tầng lớp Nhân dân, nhất là giới trẻ.

Quy hoạch phân khu hai bên sông Hồng là quy hoạch đa mục tiêu. Song với những thuận lợi, kinh nghiệm và nhất là sự chỉ đạo quyết liệt của Thành ủy, UBND TP Hà Nội, hy vọng quy hoạch sớm được phê duyệt. Khi đó sẽ tạo đột phá cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, khai thác tiềm năng lợi thế của Thủ đô. Đồng thời, giúp quản lý dân cư có hiệu quả, nâng chất lượng sống cho người dân và chắc chắn rằng đây sẽ là điểm đến hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư của cả trong và ngoài nước đã chờ đợi từ nhiều năm nay.

Sông Hồng có chiều dài gần 1.200km, bắt nguồn từ dãy núi Ngụy Sơn của Trung Quốc, chảy qua tỉnh Vân Nam và vào Việt Nam với chiều dài gần 560km chảy qua 18 tỉnh, TP lớn. Quá trình Hà Nội mở rộng, khoảng gần 120km, khu vực hai bên sông Hồng đã là trục không gian lịch sử - văn hóa gắn với quá trình phát triển Thăng Long - Hà Nội, là trục sinh thái, cảnh quan kết nối Thủ đô với vùng, kết nối các huyện, quận của TP, là khu vực tiềm năng lớn của Thủ đô. Trong đó, khu vực từ cầu Hồng Hà tới cầu Mễ Sở với chiều dài khoảng 40km nằm trong đô thị trung tâm Hà Nội thuộc địa bàn 13 quận, huyện là khu vực đã, đang được quan tâm, nơi hấp dẫn trong và ngoài nước tham gia nghiên cứu, đầu tư phát triển.