Phải gỡ ùn tắc đăng kiểm để cứu doanh nghiệp

Tình trạng quá tải đăng kiểm ô tô kéo dài đã trở thành thảm họa đối với ngành vận tải và điều đáng lo nhất là không biết bao giờ cuộc khủng hoảng này mới chấm dứt. Doanh nghiệp dịch vụ vận tải phải gánh chịu thiệt hại một cách bất công vì những lỗi không phải của họ.

Từ khi xảy ra cuộc khủng hoảng đăng kiểm từ cuối năm 2022, nhiều biện pháp giảm quá tải đã được áp dụng như tăng cường hơn 200 đăng kiểm viên từ lực lượng công an và quân đội sang hỗ trợ và vận động cả các đăng kiểm viên bị khởi tố nhưng được tại ngoại trở lại làm việc.

Các trung tâm đăng kiểm phải tăng giờ làm việc, không hạn chế số lượng xe đăng kiểm mỗi ngày và làm việc cả trong dịp nghỉ lễ, thậm chí đến cả ngày 30 Tết Nguyên đán năm nay. Ngành đăng kiểm còn ứng dụng công nghệ thông qua việc mở cổng đăng ký đặt lịch đăng kiểm qua phần mềm (app) và trang web TTDK.

Một số quy định pháp luật cũng được ban hành như kéo dài chu kỳ kiểm định cho xe không kinh doanh, miễn đăng kiểm lần đầu cho xe mới sản xuất và mới đây nhất là cho phép giãn chu kỳ đăng kiểm tự động đối với xe không kinh doanh.

Tuy nhiên, những biện pháp giải quyết mang tính tạm thời, đối phó như vậy đã không mang lại hiệu quả đáng kể. Tình trạng quá tải đăng kiểm vẫn tiếp diễn và ngày càng trầm trọng do số lượng xe đến hạn không đăng kiểm được dồn ứ lại.

Lượng xe không thể đăng kiểm lên đến hàng trăm ngàn mỗi tháng

Dù tổng công suất đăng kiểm trên lý thuyết là có thể đáp ứng nhưng do lượng xe tập trung tại các thành phố như Hà Nội, TPHCM nên tình trạng quá tải vẫn ngày càng tăng. Đó là chưa kể, đến tháng 5, cả nước vẫn còn 40 trung tâm đăng kiểm bị đình chỉ, khám xét chưa thể hoạt động, riêng hai tỉnh Bắc Kạn và Hòa Bình không còn trung tâm đăng kiểm nào làm việc.

Theo số liệu từ Sở Giao thông Vận tải TPHCM, đến đầu tháng 5 này trên địa bàn thành phố có 15/19 trung tâm đăng kiểm hoạt động nhưng chỉ đáp ứng được khoảng 58% công suất bình thường do thiếu đăng kiểm viên. Tại các trung tâm đăng kiểm ở TPHCM, lịch đăng kiểm qua App TTDK đã kín đến gần cuối tháng 6 tới. Các trung tâm đăng kiểm ở các tỉnh phía Nam cũng đã kín lịch đăng ký qua App TTDK đến cuối tháng 5 này do lượng xe từ TPHCM dồn về.

Theo số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam, hiện cả nước có hơn 240 trung tâm đăng kiểm với 384 dây chuyền hoạt động. Tổng công suất xe được kiểm định mỗi tháng khoảng 550.000 chiếc. Cũng theo Cục Đăng kiểm, tính đến đầu tháng 5-2023, số xe đến hạn nhưng chưa được kiểm định khoảng 800.000 chiếc trên toàn quốc(*). Nếu tính từ thời điểm tình trạng quá tải đăng kiểm xảy ra vào cuối tháng 12-2022 đến nay là khoảng bốn tháng. Như vậy suy ra bình quân mỗi tháng phát sinh khoảng 200.000 xe đến hạn nhưng không thể đăng kiểm được.

Với đà này, đến giữa năm 2023, chỉ riêng số lượng xe đến hạn chưa đăng kiểm được tồn đọng đã gần bằng tổng công suất hai tháng của cả hệ thống đăng kiểm toàn quốc. Chỉ riêng giải quyết số “hàng tồn kho” này đã là bài toán đau đầu cho ngành đăng kiểm trong bối cảnh hiện tại, trong khi trong sáu tháng tới theo số liệu Cục Đăng kiểm sẽ có thêm 1,7 triệu xe đến hạn kiểm định thì chắc chắn khó lòng hết quá tải được.

Vẫn tiếp tục loay hoay với những biện pháp chắp vá tạm thời như mấy tháng vừa qua, số lượng xe không kịp đăng kiểm tiếp tục dồn ứ thêm. Ngoài ra, cũng theo thống kê của Cục Đăng kiểm, tỷ lệ xe kiểm định không đạt trong lần đầu lên đến 35-40%. Số xe “rớt đăng kiểm” này phải kiểm định lại lần thứ hai, thứ ba, thậm chí có xe phải kiểm định lại đến sáu lượt mới đạt yêu cầu, tất nhiên, mỗi lần kiểm định lại cũng chiếm công suất một lượt xe của dây chuyền đăng kiểm.

Việc bổ sung nhân lực cho các trung tâm đăng kiểm cũng không đơn giản và một sớm một chiều là tuyển đủ. Việc khôi phục lực lượng đăng kiểm viên trong tương lai sẽ rất khó nếu các quy định liên quan đến tuyển dụng, đào tạo đăng kiểm viên không thay đổi. Từ đầu năm đến nay, Cục Đăng kiểm đã tuyển bổ sung khoảng 100 đăng kiểm viên các cấp và vẫn còn thiếu khoảng 500 đăng kiểm viên cho hệ thống trạm đăng kiểm trên cả nước.

Doanh nghiệp vận tải thiệt hại kép vì xe “trùm mền”

Cuối tháng 4 vừa qua, Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam và Hiệp hội Vận tải hàng hóa TPHCM đã đồng loạt gửi văn bản kêu cứu đến Bộ Giao thông Vận tải, Sở Giao thông Vận tải TPHCM, Cục Đăng kiểm vì tình trạng ùn tắc đăng kiểm đang gây khó khăn chồng chất cho doanh nghiệp vận tải.

Do không phải trung tâm đăng kiểm nào cũng có thể nhận kiểm định xe tải nặng, xe container nên các doanh nghiệp vận tải hàng hóa đang hết sức khốn đốn. Tình trạng xe hết hạn đăng kiểm nhưng không tìm được trung tâm đăng kiểm đúng hạn mà phải chờ 2-3 tuần sau mới đăng kiểm được ngày càng phổ biến. Hiện tại, nhiều doanh nghiệp phải cử người “canh” trên App TTDK để tìm các ngày còn trống lịch để đăng ký cho đội xe đến hạn kiểm định. Việc xe ở tỉnh này phải đi đến các tỉnh khác để đăng kiểm trở nên phổ biến, có doanh nghiệp ở Tiền Giang phải đi đến tận Kiên Giang cách xa hàng trăm ki lô mét mới kiểm định được.

Xe không đăng kiểm được thì phải “trùm mền” nằm chờ gây thiệt hại kép cho doanh nghiệp. Ngoài mất doanh thu do xe hết hạn đăng kiểm không được chở hàng, doanh nghiệp vẫn phải chi tiền thuê bến bãi, tiền nhân công, lệ phí đường bộ, lãi vay ngân hàng… là những khoản trước đây họ dùng nguồn doanh thu chi trả. Thử làm một bài tính đơn giản, cứ mỗi xe tải “trùm mền” doanh nghiệp mất 10 triệu đồng doanh thu thì 100.000 xe như vậy sẽ gây thất thu hàng ngàn tỉ đồng cho nền kinh tế.

Ngoài ra còn phải kể đến, khi doanh nghiệp vận tải bị thiệt hại doanh thu thì trong một số trường hợp họ sẽ phải bù đắp bằng cách tăng giá dịch vụ. Khi giá cước tăng thì chi phí hàng hoá cũng sẽ gián tiếp bị kéo tăng theo.

Các tỉnh phía Nam đang trải qua một đợt nắng nóng bất thường khiến ai ra đường cũng phải e ngại. Vậy mà có thời điểm chỉ tại một trung tâm đăng kiểm đã có 1.500 người chen chúc xếp hàng chờ lấy số thứ tự hẹn lịch đăng kiểm dưới cái nóng gay gắt có lúc lên đến gần 40 độ C.

Tình trạng người dân, tài xế các doanh nghiệp phải đến các trung tâm đăng kiểm từ 2-3 giờ sáng để xếp hàng giờ đây đã trở thành phổ biến trong vài tháng qua(**). Một số nơi, tài xế lái xe tải đến trung tâm đăng kiểm chấp nhận ăn ngủ trên xe vài ngày để chờ đến lượt vào xếp hàng đăng kiểm do xe hết hạn kiểm định, họ không thể đi đâu khác vì sợ bị phạt.

Đừng đủng đỉnh nữa!

Nhìn lại cuộc khủng hoảng đăng kiểm từ khi xảy ra vào cuối năm 2022 cho đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có biện pháp nào thật sự có hiệu quả. Giải pháp căn cơ nhất là sửa đổi quy định về luật cũng được triển khai theo kiểu “bán thủ công” nên hiệu quả giảm tải không như mong muốn.

Chẳng hạn, đối với việc miễn kiểm định xe mới sản xuất, chủ xe vẫn phải mang giấy tờ lên trung tâm đăng kiểm làm thủ tục mới được nhận tem. Tương tự, với việc giãn chu kỳ đăng kiểm cho xe không doanh, trong khi trên hệ thống của Cục Đăng kiểm đã có thông tin xe, chủ xe vẫn phải mang xe lên kiểm định rồi mới được cộng thêm thời gian. Mãi đến tuần qua mới có đề xuất cho giãn chu kỳ kiểm định tự động nhưng vẫn phải chờ… xây hệ thống công nghệ mà chưa rõ khi nào mới xong.

Các đề xuất sửa đổi quy định từ khi trình đến khi áp dụng cũng rất lâu, chẳng hạn như phương án miễn đăng kiểm lần đầu cho ô tô mới được Cục Đăng kiểm trình vào cuối tháng 12-2022 nhưng đến cuối tháng 3-2023, Bộ Giao thông Vận tải mới luật hóa thông qua việc ban hành Thông tư 02/2023/TT-BGTVT.

Điểm thắt nút cần tháo gỡ nhất là sửa đổi Nghị định 139/2018/NĐ-CP và Thông tư 16/2021/TT-BGTVT, hai văn bản quy định mọi cơ sở pháp lý cho cho ngành đăng kiểm thì cho đến nay chỉ mới có Thông tư 02/2023 được ban hành, còn dự thảo sửa đổi Nghị định 139/2018 đến nay vẫn chưa hoàn thành dù Chính phủ mấy lần thúc giục Bộ Giao thông Vận tải trình sớm.

Doanh nghiệp vận tải vừa phục hồi một phần sau dịch Covid-19 nay lại bị vướng vào khủng hoảng đăng kiểm khiến họ thêm mệt mỏi và kiệt sức. Lẽ nào các cơ quan quản lý nhà nước cứ đủng đỉnh tìm giải pháp trong khi doanh nghiệp bị khốn khổ mọi bề vì cái lỗi không phải của họ?