OPEC bất hòa, nền chính trị dầu mỏ Trung Đông lung lay, giá dầu thế giới sẽ đi về đâu?

Sau hơn 60 năm kiểm soát giá dầu thế giới, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) đang đứng bên bờ vực sụp đổ do mâu thuẫn nảy sinh.

Trong bài viết đăng tải trên tờ Sydney Morning Herald, nhà báo, chuyên gia kinh tế cao cấp Stephen Bartholomeusz nhận định, OPEC đang đứng trước nguy cơ sụp đổ và nếu điều này thực sự xảy ra, giá dầu thế giới có thể gặp khủng hoảng.

Sau khi bị hoãn hai lần, ngày 5/7, kế hoạch tổ chức hội nghị trực tuyến thứ ba của OPEC+ đã không thể diễn ra và chưa có ngày dự kiến nối lại. Nguyên nhân là do các thành viên của OPEC và các đối tác (OPEC+) không đạt được thỏa thuận chung.

Vụ việc diễn ra sau khi Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) từ chối tăng sản lượng khai thác dầu mỏ lên 400.000 thùng/ngày mỗi tháng, theo đề xuất của Nga và Saudi Arabia.

Nga và Saudi Arabia kỳ vọng sẽ nâng dần sản lượng dầu mỏ một cách thận trọng trong vòng nửa cuối năm 2021 và gia hạn thêm 8 tháng thỏa thuận cung ứng mà các thành viên OPEC+ đã cam kết hồi năm ngoái, dự kiến kết thúc vào tháng 4/2022.

UAE lẽ ra sẽ đồng ý với đề xuất gia hạn này, song quốc gia dầu mỏ Trung Đông phàn nàn họ bị đối xử không công bằng bởi chính các thỏa thuận được ký vào năm ngoái, khi đại dịch khiến nhu cầu tiêu thụ dầu giảm và UAE bị yêu cầu cắt giảm nhiều hơn so với các quốc gia khác trong OPEC khi xét đến tỷ lệ cắt giảm so với với mức khai thác tiềm năng.

Mối bất hòa giữa các thành viên OPEC đã ảnh hưởng đáng kể tới giá dầu. Hiện giá dầu thô Brent đã tăng lên hơn 77 USD/ thùng, mức cao nhất kể từ cuối năm 2018.

Năm ngoái, khi đại dịch Covid-19 bùng phát, giá dầu thô Brent giảm xuống dưới ngưỡng 20 USD/thùng, khiến các thành viên OPEC+ buộc phải ra quyết định cắt giảm sản lượng khoảng 10 triệu thùng dầu/ngày, tương đương 10% nhu cầu toàn cầu trước đại dịch.

Nếu không có thỏa thuận mới và OPEC+ vẫn không có những điều chỉnh linh hoạt, căng thẳng trong sản xuất dầu mỏ vẫn sẽ tồn tại và giá dầu tiếp tục leo thang, đe dọa đà phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch đang diễn ra ở hầu hết các nền kinh tế phát triển.

Bất đồng giữa UAE và các thành viên còn lại của OPEC đã bộc lộ không chỉ bất hòa trong mối quan hệ giữa UAE và Saudi Arabia, vốn có truyền thống khích lệ sự đồng thuận trong khối, mà còn phản ánh những căng thẳng lớn hơn giữa hai cường quốc Trung Đông.

Từng khá gần gũi song khác biệt trong cách thức can thiệp vấn đề Yemen (UAE rút khỏi liên minh do Saudi Arabia dẫn đầu vào năm 2019), thỏa thuận của UAE với Israel vào năm ngoái và việc Saudi Arabia đe dọa rút lại hợp đồng chính phủ của nhiều doanh nghiệp đa quốc gia có trụ sở trong khu vực đã đe dọa Dubai, nhấn mạnh hơn những tranh cãi về hạn ngạch sản lượng giữa UAE và Saudi Arabia.

Một yếu tố quan trọng trong lập trường của UAE là phản ứng chiến lược đối với những nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế việc phát thải khí carbon, vấn đề trực tiếp ảnh hưởng tới doanh thu từ dầu mỏ của nước này. Cùng với các đối tác quốc tế lâu đời như BP và Total, UAE đầu tư khoảng 25 tỷ USD mỗi năm cho việc tăng sản lượng, dự kiến sẽ từ mức hiện tại khoảng 3,2 triệu thùng/ngày lên 5 triệu thùng/ngày vào năm 2030,.

Chiến lược của UAE được cho là tăng tốc khai thác các nguồn dự trữ để chuyển chúng thành tiền mặt và tài trợ cho quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế hậu dầu mỏ, trước khi nhu cầu về dầu và khí đốt toàn cầu bắt đầu giảm theo lộ trình đưa mức khí thải ròng về 0 vào năm 2050 mà nhiều quốc gia đã cam kết.

Saudi Arabia cũng có hành động tương tự bằng cách thả nổi doanh nghiệp quốc doanh Aramco huy động vốn vào năm 2019 và cho phép tập đoàn này bán bớt dầu dự trữ theo kế hoạch từng giai đoạn.

Giống UAE, Saudi Arabia đang tăng cường nỗ lực đa dạng hóa cơ sở kinh tế quốc gia và một trong số đó là tìm cách buộc các công ty đa quốc gia rời khỏi Dubai – trung tâm thương mại và du lịch quan trọng của khu vực.

Một số nguồn tin cho biết, UAE thậm chí đã nhắc đến khả năng từ bỏ liên minh dầu mỏ. Nếu đi theo hướng này, với tư cách nhà sản xuất lớn thứ tư trong OPEC, UAE rất có thể sẽ làm suy yếu khả năng thao túng nguồn cung và giá cả của OPEC, khiến giá dầu thế giới sụp đổ.

Căng thẳng trong nội bộ OPEC đã có từ trước song một loạt vấn đề mới nảy sinh giữa 2 thành viên chủ chốt của khối đang phản ánh một mối đe dọa nghiêm trọng trừ khi Saudi Arabia và Nga sẵn sàng tuân theo các yêu cầu của UAE và từ bỏ kế hoạch gia hạn đề xuất từ tháng 4 sang tháng 12/2022.

Saudi Arabia từng sẵn sàng hy sinh lợi ích riêng, ở một mức độ nào đó, để bảo vệ OPEC. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, những nhân tố ngoài vấn đề dầu mỏ có thể mới chính là yếu tố quyết định xem UAE có ở lại OPEC hay không.

Một nhân tố bên lề đang rất quan tâm tới vấn đề này là Mỹ, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang thúc giục các thành viên OPEC nhất trí về việc tăng sản lượng khai thác dầu mỏ.

Washington lo ngại về tác động của việc tăng giá xăng dầu đối với người tiêu dùng và nền kinh tế, cũng như những ảnh hưởng nghiêm trọng tới lợi nhuận và sự năng động của lĩnh vực khai thác dầu đá phiến.

Ngoài ra, mối quan tâm chiến lược lâu dài của Mỹ đối với một Trung Đông ổn định cũng có thể là động lực để nước này kêu gọi các bên sớm tiến đến đồng thuận.

Rõ ràng, nền chính trị dầu mỏ tại Trung Đông có thể tác động nghiêm trọng và hủy hoại nhiều hơn mối quan hệ giữa hai nhân tố chính trong khu vực.

(Sydney Morning Herald)