Nới room cho khối ngoại, “bóng” trong chân doanh nghiệp

Với nhiều nội dung mới tại Luật Chứng khoán, Luật Đầu tư sửa đổi, những bất cập kéo dài về nới room sở hữu cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài đang được kỳ vọng sẽ tìm ra lối thoát, trong bối cảnh việc này không hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của cơ quan quản lý nhà nước.

Khắc phục “độ vênh” của các luật

Theo kế hoạch làm việc của Quốc hội, sáng nay, ngày 15/11, dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi lần đầu được trình ra Quốc hội cho ý kiến. Việc dự thảo luật “đứng riêng” thay vì như kế hoạch ban đầu là dùng một luật để sửa cả Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp.

Điều này đã cho thấy tầm quan trọng của việc “làm mới” hai luật quan trọng này trong cải cách môi trường đầu tư, kinh doanh, tạo sự thông thoáng cho doanh nghiệp, nhà đầu tư hoạt động.

Với tình trạng nới room cho nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam đến thời điểm này tiếp tục vướng do “độ vênh” của các luật, nỗ lực gia tăng hút vốn ngoại cho thị trường chứng khoán thông qua con đường nới room chưa có sự cải thiện đáng kể tính đến thời điểm này.

Đây là lý do nhà đầu tư, thị trường đang trông đợi với “bộ ba” luật: Chứng khoán, Đầu tư, Doanh nghiệp được sửa cùng thời điểm sẽ tháo gỡ bất cập hiện tại.

Liên quan đến hướng nới room cho nhà đầu tư nước ngoài, điểm mới tại dự thảo Luật Đầu tư, theo ông Quách Ngọc Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đó là nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương đối với hoạt động thu hút đầu tư nước ngoài theo Nghị quyết 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về Danh mục ngành, nghề tiếp cận thị trường thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài theo cách tiếp cận chọn bỏ.

Danh mục này bao gồm: ngành, nghề nhà đầu tư nước ngoài chưa được tiếp cận thị trường; và ngành, nghề nhà đầu tư nước ngoài được tiếp cận thị trường có điều kiện.

Ngoài 2 danh mục này, nhà đầu tư nước ngoài được áp dụng điều kiện tiếp cận thị trường như quy định đối với nhà đầu tư trong nước.

Căn cứ điều kiện phát triển kinh tế, xã hội trong từng thời kỳ và các luật, pháp lệnh, điều ước quốc tế về đầu tư, Chính phủ công bố Danh mục ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện của nhà đầu tư nước ngoài.

“Việc bổ sung quy định này nhằm nâng cao tính minh bạch, khả thi trong việc áp dụng cam kết về mở cửa thị trường của Việt Nam phù hợp với các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và các điều ước quốc tế về đầu tư, đồng thời khắc phục tình trạng thiếu thống nhất trong việc áp dụng các cam kết của Việt Nam tại các hiệp định có cách tiếp cận khác nhau về mở cửa thị trường (chọn cho và/hoặc chọn bỏ)…”, ông Tuấn cho hay.

Từ định hướng trên, điểm mới tại dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi là phân định rõ điều kiện, thủ tục góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp của nhà đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư và điều kiện, thủ tục góp vốn, mua, bán cổ phần của công ty đại chúng; tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại công ty đại chúng theo Luật Chứng khoán.

Trường hợp pháp luật về chứng khoán không quy định về điều kiện, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài thì thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư…

Cụ thể, liên quan đến thủ tục đầu tư theo hình thức góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp, dự thảo Luật Đầu tư quy định: điều kiện, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài và thủ tục mua, bán cổ phần, phần vốn góp, kinh doanh chứng khoán của tổ chức kinh doanh chứng khoán, quỹ đầu tư, công ty đầu tư chứng khoán, công ty đại chúng, nhà đầu tư thực hiện theo quy định của pháp luật về chứng khoán.

Trường hợp pháp luật về chứng khoán không quy định về thủ tục, điều kiện, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài thì thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư…

Để đồng bộ với quy định trên, tại dự thảo Luật Chứng khoán dự kiến sẽ được Quốc hội thông qua vào ngày 26/11 tới, ban soạn thảo đề xuất quy định mới: nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài khi tham gia đầu tư, hoạt động trên thị trường chứng khoán Việt Nam tuân thủ quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, điều kiện, trình tự, thủ tục đầu tư theo quy định của pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Chính phủ quy định cụ thể tỷ lệ sở hữu nước ngoài, điều kiện, trình tự, thủ tục đầu tư, việc tham gia của nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Nhìn nhận về tính “ăn khớp” của quy định về room đối với nhà đầu tư nước ngoài quy định tại dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi và Luật Đầu tư sửa đổi, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, dự thảo Luật Đầu tư có quy định về điều kiện, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài và dự kiến quy định ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Việc quy định như dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi bảo đảm được tính thống nhất với quy định hiện hành và dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt bằng việc giao Chính phủ hướng dẫn…

“Bóng” trong chân doanh nghiệp

Với định hướng sửa các luật như trên, tuy đã khắc phục được sự thiếu đồng bộ, chưa rõ ràng giữa các luật, nhưng những quy định mới này vẫn phải đợi Chính phủ hướng dẫn để chốt tỷ lệ sở hữu nước ngoài đối với các ngành, lĩnh vực.

Bởi vậy, để những quy định mới về nới room sớm đi vào cuộc sống, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề xuất làm rõ tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong Luật Chứng khoán sửa đổi, mà không phải đợi Chính phủ hướng dẫn.

Tuy nhiên, ý kiến khác cho rằng, không nên quy định cụ thể tỷ lệ room trong luật, mà cần căn cứ vào điều kiện đặc thù kinh doanh, tương thích với luật chuyên ngành và chủ sở hữu nên là người quyết định.

Nhìn nhận việc nới room sở hữu cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài là quyền của doanh nghiệp trên cơ sở quy định khung của pháp luật, ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, thành viên Ban soạn thảo Luật Doanh nghiệp sửa đổi cho rằng, về nguyên tắc, pháp luật chỉ đưa ra quy định khung về tỷ lệ sở hữu cổ phần tối đa mà nhà đầu tư nước ngoài được phép sở hữu trong các ngành, lĩnh vực cụ thể, nhằm đáp ứng các mục tiêu của quản lý nhà nước, chứ nhà nước không can thiệp vào quyền của doanh nghiệp.

Chẳng hạn, trong lĩnh vực A, pháp luật quy định nhà đầu tư nước ngoài được nắm giữ 100% cổ phần/vốn điều lệ, nhưng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực A có quyền không mở room cho nhà đầu tư nước ngoài, hoặc mở dưới 100%, chứ không phải pháp luật buộc doanh nghiệp phải mở 100%.

“Đó là thông lệ quốc tế, cũng là phù hợp với đạo lý kinh doanh, bởi với tư cách là chủ đồng vốn bỏ ra kinh doanh, ông chủ doanh nghiệp có quyền lựa chọn đối tác trong hay ngoài nước để hợp tác làm ăn. Nếu chọn đối tác nước ngoài, thì doanh nghiệp toàn quyền quyết định mở room đến mức nào trên cơ sở khung nguyên tắc mà pháp luật quy định, để đảm bảo có lợi nhất cho doanh nghiệp…”, ông Hiếu chia sẻ.

Với hướng chuyển động chính sách như trên, rõ ràng, để giải bài toán nới room cho nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam, nếu chỉ có sự đổi mới chính sách từ phía Nhà nước thôi là chưa đủ, mà còn chờ sự vào cuộc của chính doanh nghiệp.

Nói cách khác, Nhà nước chỉ có thể tạo ra sân chơi, còn doanh nghiệp mới là chủ thể quyết định có tham gia sân chơi hay không.