Nợ ẩn tại Trung Quốc vọt lên mức 6.16 ngàn tỷ USD

Ở vùng ngoại ô của thành phố ven biển Ninh Ba, một nhóm công nhân đang bận rộn xây thêm làn đường mới dẫn tới đường cao tốc để đến thành phố lân cận Hàng Châu. Tiếng thép chạm leng keng và tiếng xe cộ vang vọng khắp nơi.

“Hoạt động xây dựng đã trở lại trong tháng 3/2020, nhưng chúng tôi chỉ mới đẩy nhanh nhịp độ trong thời gian gần đây”, một người lao động cho biết. “Chúng tôi còn được trả để làm việc ngoài giờ”.

Tập đoàn xây dựng Zhejiang Communications – nhà thầu phụ trách mở rộng đường cao tốc – là một trong những cơ quan tài trợ tài chính của chính quyền các địa phương (LGFV). Đây là những công ty vay nợ từ các định chế tài chính và phát hành trái phiếu để huy động vốn cho các chính quyền địa phương nhưng lượng nợ này không được thể hiện trong sổ sách kế toán. Lượng tiền huy động này thường được sử dụng cho các dự án cơ sở hạ tầng.

Các cơ quan tài trợ tài chính của chính quyền đang giúp Trung Quốc vực dậy nền kinh tế sau đại dịch Covid-19. Thế nhưng, lượng nợ ngày càng chồng chất của những công ty này đang phủ bóng đen u tối lên đà phục hồi kinh tế và thị trường tài chính của quốc gia. Các cơ quan này ít nhất được chống lưng một phần bởi các chính quyền khu vực.

“Chúng tôi sẽ phân bổ thêm nguồn lực cho dự án này”, một giám đốc của Zhejiang Communications Construction cho biết trong lúc đi dạo xung quanh công trình tại Ninh Ba trong tháng này. Công ty đã phát hành 800 triệu Nhân dân tệ (tương đương 114 triệu USD) trái phiếu trong năm 2019 và được dự báo tiếp tục khai thác thị trường để huy động thêm vốn.

Trên toàn quốc, các cơ quan tài trợ tài chính địa phương của Trung Quốc đã phát hành 3.3 ngàn tỷ Nhân dân tệ (470 triệu USD) trái phiếu mới trong giai đoạn tháng 1-7/2020, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước. Con số này tương đương 3/4 so với cả năm 2019, theo hãng nghiên cứu Shanghai DZH. Đáng chú ý, lượng trái phiếu này không được hoạch toán trong sổ sách kế toán.

Trung Quốc nằm trong số những quốc gia đầu tiên thoát khỏi cơn bão “Covid-19”, trong đó GDP tăng 3.2% trong giai đoạn quý 2/2020 (dựa trên số liệu Trung Quốc công bố). Dù vậy, phần lớn quá trình phục hồi đang được dựa lưng từ thị trường bất động sản, các dự án cơ sở hạ tầng do Chính phủ và các chính quyền địa phương tài trợ thông qua LGFV. Trong khi đó, lương và chi tiêu tiêu dùng vẫn ảm đạm.

Vậy lập trường của giới quan chức Trung Quốc là gì? Theo họ, các trái phiếu địa phương là phương án hợp pháp duy nhất để chính quyền địa phương huy động vốn. Bắc Kinh đã liên tục nhấn mạnh rằng cả chính quyền địa phương hay trung ương đều không có trách nhiệm thanh toán cho LGFV hay đảm bảo cho những cơ quan này.

Thế nhưng, nhiều công ty vẫn mong chờ các chính quyền địa phương giúp đỡ một phần khoản thanh toán trái phiếu nếu cần thiết.

“Chúng tôi có chính quyền đứng cạnh bên, vì vậy chúng tôi không có vấn đề hoặc rủi ro về trả nợ trái phiếu”, một cơ quan tài trợ tài chính địa phương tại Thường Châu cho biết, ám chỉ rằng trái phiếu của họ được đảm bảo bởi Chính phủ.

Theo ước tính, các chính quyền địa phương tại Trung Quốc có gần 43 ngàn tỷ Nhân dân tệ (tương đương 6.16 ngàn tỷ USD) nợ ẩn tại cuối năm 2019, theo China Chengxin International Credit Rating (CCICR). Công với lượng nợ thông thường trên sổ sách, các chính quyền này nợ khoảng 67 ngàn tỷ Nhân dân tệ tính đến cuối tháng 6/2020.

Lượng nợ ẩn càng nhiều thì rủi ro tác động đến thị trường tài chính Trung Quốc càng lớn.

Một số cơ quan tài trợ tài chính địa phương va phải rắc rối. Một cơ quan của Tuân Nghĩa – một thành phố tại tỉnh Quý Châu – không thể trả nợ đối với các sản phẩm quản lý tài sản trong tháng 3/2020. Các sản phẩm quản lý tài sản này thường được các công ty và giới đầu tư giàu có mua vào và không nằm trên bảng cân đối kế toán cảu ngân hàng. Đây là một công cụ phổ biến dành cho ngân hàng ngầm (shadow banking). Tình hình của các cơ quan tài trợ tài chính khác ở Tuân Nghĩa cũng không được khả quan.

Trong tháng 5/2020, một cơ quan xếp hạng tín nhiệm phát đi lời cảnh báo hiếm hoi về những trái phiếu do cơ quan tài trợ tài chính thuộc Dinh Khẩu (tỉnh Liêu Ninh), trong đó họ đến hạn trả 500 triệu Nhân dân tệ, nhưng chỉ còn 40 triệu Nhân dân tệ tiền mặt và tương đương tiền. Cuối cùng, cơ quan này đã trả nợ trái phiếu đúng hạn, nhưng vẫn chưa rõ nguồn tiền trả nợ đến từ đâu.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang thúc giục ngân hàng đẩy mạnh tài trợ cho các công ty, từ đó cho phiếu nhiều cơ quan tài trợ tài chính huy động thêm vốn dễ dàng hơn trong thời gian gần đây. Thế nhưng, một số cơ quan tài trợ tài chính và chính quyền địa phương bắt đầu cảm thấy “khó thở” trước núi nợ chồng chất.