Những khuyến cáo của Bộ Tài chính về trái phiếu doanh nghiệp

Có hiện tượng tổ chức cung cấp dịch vụ chào mời, phân phối trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) cho nhà đầu tư không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Các trường hợp này sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.

Bộ Tài chính cho biết, sau 6 tháng thực hiện khung pháp lý mới về trái phiếu doanh nghiệp, thị trường TPDN duy trì đà tăng trưởng và có một số kết quả tích cực. Xu hướng dịch chuyển vốn huy động từ kênh tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành trái phiếu đã rõ nét.

Trong 6 tháng đầu năm 2021, khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ là 168.702 tỷ đồng; tăng 3,2% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, khối lượng phát hành ra công chúng là 15.375 tỷ đồng, chiếm 8,3% tổng khối lượng TPDN phát hành. Số liệu này cho thấy bước đầu có sự dịch chuyển từ phát hành riêng lẻ sang phát hành ra công chúng. “Đây là tín hiệu tốt trên thị trường TPDN”, Bộ Tài chính nhận định.

Tổ chức tín dụng là nhà phát hành lớn nhất chiếm 40,2% tổng khối lượng phát hành.

Công ty chứng khoán là nhà đầu tư chính trên thị trường sơ cấp, chiếm 44,4% tổng khối lượng phát hành, TCTD chiếm 25% tổng khối lượng phát hành. Tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mua TPDN riêng lẻ trên thị trường sơ cấp chiếm 5,7% khối lượng phát hành.

Theo Bộ Tài chính, các quy định mới đã có tác động hạn chế các đối tượng nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, không có khả năng đánh giá rủi ro đầu tư TPDN phát hành riêng lẻ. Như vậy, lợi ích của nhà đầu tư cá nhân không có khả năng đánh giá rủi ro đầu tư TPDN được bảo vệ.

Khối lượng trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản chiếm 13,2% tổng khối lượng phát hành, giảm 55,5% so với cùng kỳ năm 2020.

Bộ Tài chính cho biết bên cạnh những kết quả tích cực nêu trên, thì trên thị trường TPDN vẫn còn những rủi ro tiềm ẩn cho bản thân doanh nghiệp, nhà đầu tư và thị trường nói chung. Đây là vấn đề này cơ quan quản lý Nhà nước cũng đã nhiều lần khuyến cáo.

Những rủi ro tiềm ẩn với doanh nghiệp và nhà đầu tư

Trong đó, rủi ro với doanh nghiệp phát hành là doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ.

Tuy nhiên, trường hợp doanh nghiệp phát hành khối lượng lớn trái phiếu, lãi suất cao, nhưng sử dụng vốn không hiệu quả hoặc tình hình sản xuất kinh doanh gặp khó khăn, hoặc lĩnh vực mà doanh nghiệp hoạt động gặp khó khăn, dẫn đến việc doanh nghiệp không hoàn trả được gốc và lãi trái phiếu cho nhà đầu tư sẽ gây bất ổn cho thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường tài chính nói chung.

Đối với nhà đầu tư mua trái phiếu: pháp luật quy định nhà đầu tư tự đánh giá rủi ro và tự chịu trách nhiệm về việc mua TPDN riêng lẻ. Theo đó, pháp luật quy định chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là đối tượng được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ để bảo vệ các nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, không có kinh nghiệm, khả năng phân tích, đánh giá các rủi ro khi mua TPDN phát hành riêng lẻ.

Do đó, mọi hành vi “lách” các quy định của pháp luật để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp với mục đích mua TPDN riêng lẻ nhưng không đánh giá, phân tích được rủi ro, không nắm rõ điều kiện, điều khoản của trái phiếu, trái phiếu có hay không có tài sản đảm bảo, chất lượng tài sản đảm bảo, trái phiếu có được mua lại hay không... sẽ trực tiếp gây ra rủi ro cho nhà đầu tư, và nhà đầu tư có thể không thu hồi được số tiền mua trái phiếu.

Nhà đầu tư có thể vi phạm quy định của pháp luật nếu cơ quan quản lý nhà nước phát hiện được các hành vi “lách” quy định để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Bộ Tài chính lưu ý: Có hiện tượng tổ chức cung cấp dịch vụ (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại) chào mời, phân phối TPDN không đúng đối tượng cho nhà đầu tư không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Các trường hợp này sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.

Bộ Tài chính, UBCKNN sẽ tăng cường kiểm tra việc cung cấp dịch vụ về TPDN của các tổ chức cung cấp dịch vụ để xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm.

Khuyến cáo dành cho nhà đầu tư

Để thị trường TPDN phát triển theo hướng công khai, minh bạch và giảm thiểu rủi ro, tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể tham gia huy động vốn trên thị trường, Bộ Tài chính khuyến nghị các chủ thể tham gia thị trường tuyệt đối tuân thủ quy định của pháp luật.

Trong đó lưu ý doanh nghiệp khi phát hành trái phiếu phải tuân thủ quy định của pháp luật và phải gắn với dòng tiền và tính khả thi của phương án sản xuất kinh doanh, năng lực tài chính của doanh nghiệp, đảm bảo khả năng trả các khoản nợ đến hạn, trong đó có trả nợ lãi, gốc trái phiếu.

Nhà đầu tư mua trái phiếu cần phân biệt rõ phương thức phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng và phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.

Chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ.

Lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao. Nhà đầu tư cần hết sức thận trọng đánh giá kỹ về các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu.

Khi mua trái phiếu, nhà đầu tư nên yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu/tổ chức môi giới cung cấp đầy đủ các thông tin bao gồm (i) trái phiếu do doanh nghiệp nào phát hành, mục đích phát hành; (ii) có tài sản đảm bảo hay không có tài sản đảm bảo; (iii) cam kết của doanh nghiệp phát hành đối với trái phiếu; (iv) kỳ hạn phát hành và phương thức trả nợ gốc, lãi; (v) tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành; (vi) quy trình, hồ sơ về xác định nhà đâu tư chứng khoán chuyên nghiệp đối với các nhà đầu tư cá nhân theo quy định tại Nghị định số 155.

Nhà đầu tư đặc biệt lưu ý không mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại) khi chưa tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu.

Nhà đầu tư trái phiếu cũng cần lưu ý việc các tổ chức cung cấp dịch vụ (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại) phân phối TPDN không có nghĩa là các tổ chức này đảm bảo an toàn cho việc đầu tư vào TPDN.

Các tổ chức này chỉ là doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, hưởng phí dịch vụ từ doanh nghiệp phát hành mà không chịu trách nhiệm về việc doanh nghiệp có hoàn trả được gốc, lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của doanh nghiệp phát hành.

Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành khung pháp lý mới về trái phiếu doanh nghiệp với hàng loạt Nghị định mới, quy định chi tiết về chào bán và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), bao gồm Nghị định 153 và Nghị định 155. Theo Bộ Tài chính, 2 Nghị định này, về cơ bản đã thay đổi khung pháp lý về phát hành TPDN.