Nhân lực cho doanh nghiệp: Để cung gặp cầu

Hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp đang trên đà phục hồi. Doanh nghiệp cũng nhận được nhiều đơn hàng hơn, với nhu cầu nâng công suất sản xuất. Song thực tế, nhiều đơn vị đang vướng mắc do thiếu hụt nguồn lao động, đặc biệt là nguồn nhân lực thạo việc, chất lượng cao.

Về thôn Rùa Hạ, xã Thanh Thùy, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội những ngày này, hàng trăm cơ sở, doanh nghiệp nhỏ rốt ráo sản xuất để kịp trả đơn hàng cuối năm. Chỉ với mỗi cơ sở sản xuất tại đây, cũng đã có đến hàng chục người lao động sản xuất. Tuy vậy, số nhân lực này vẫn chưa đủ để đáp ứng khí thế sản xuất đang "hừng hực" ở huyện ngoại thành Hà Nội này.

Doanh nghiệp Cơ khí chính xác SKD Việt Nam - ông Nguyễn Văn Kết, Giám đốc công ty cho biết, công ty luôn trong tình trạng thiếu lao động, đặc biệt là giai đoạn sau dịch bệnh COVID-19, doanh nghiệp khôi phục sản xuất và nhận nhiều đơn hàng từ trong nước và ngoài nước như Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc).

"Chúng tôi cũng đang kết nối với phía Hàn Quốc để làm linh kiện cho họ nhưng đang rất lo vì tình trạng không đủ người làm", ông Kết chia sẻ.

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI), cả nước có khoảng gần 15.000 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh sản phẩm cơ khí, nhưng chỉ có hơn 100 doanh nghiệp có trên 1.000 lao động, còn lại đều là các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ chỉ với vài trăm, thậm chí chỉ vài chục lao động.

Ông Đào Phan Long, Chủ tịch VAMI cho biết, cơ khí là ngành dễ kiếm việc, nhưng lại khó kiếm người giỏi. Hơn nữa, cùng là học đại học, cao đẳng nhưng thu nhập từ lao động ngành này cũng không thực sự cao, không "hot" như nhiều ngành tài chính hiện nay. Do vậy, lĩnh vực này chưa nhận được sự quan tâm đúng mức của phụ huynh, sinh viên. Ngành cơ khí thường được coi là ngành học top dưới, làm những công việc lao động đơn giản như gò, hàn, tiện, khuôn...

"Với lý do đó, nhiều năm nay, các doanh nghiệp cơ khí liên tục tuyển dụng lao động nhưng vẫn đối mặt với tình trạng thiếu hụt từ kỹ sư đến công nhân, chưa nói đến đội ngũ chuyên gia lâu năm", ông Đào Phan Long nói.

Không chỉ với cơ khí mà ở ngành dệt may, với những ông lớn có hàng nghìn lao động thì tình trạng "khát" lao động cũng tương tự. Theo ông Phạm Quang Anh, Tổng Giám đốc Công ty TNHH May mặc Donny, công ty luôn có nhu cầu tuyển dụng lao động có tay nghề và tay nghề cao với mức lương, chế độ đãi ngộ hấp dẫn. Nhưng vẫn rất khó để tuyển được người lao động bởi không chỉ doanh nghiệp Donny mà nhiều doanh nghiệp ngành may mặc cũng đang kiếm tìm nhân lực, tăng sản xuất để đáp ứng đơn hàng cuối năm.

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da - giày - túi xách Việt Nam cho hay, khó khăn hiện nay của nhiều doanh nghiệp là không tìm ra được lực lượng lao động đã qua đào tạo, có chất lượng cao. Hiệp hội cũng đã kết nối với các trường, cơ sở đào tạo nhưng nguồn cung là không đủ. Những năm tháng dịch bệnh đã khiến cho thị trường lao động dịch chuyển nhanh chóng giữa các ngành nghề, nhiều lao động không còn tha thiết với các ngành may, mặc...

Chung quan điểm này, ông Trương Văn Cẩm, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS) cho biết, từ nửa cuối năm 2022, các doanh nghiệp đứng trước nhiều khó khăn thách thức, mặc dù toàn ngành vẫn giữ mục tiêu phấn đấu đạt 43,5 tỷ USD cho cả năm 2022. Dệt may là ngành thâm dụng lao động và chịu ảnh hưởng rất lớn do tác động của COVID-19. Nhiều lao động về quê đã không trở lại, việc tuyển lao động mới cũng gặp khó khăn và tăng chi phí đào tạo, năng suất của lao động mới tuyển thấp. Nhất là tình trạng nhiều lao động rút bảo hiểm xã hội một lần, làm việc thời gian ngắn rồi xin nghỉ hưởng bảo hiểm thất nghiệp, đã gây mất ổn định lao động.

Kết nối nhân lực cho sản xuất

Theo Tổng cục Thống kê, đợt dịch COVID-19 thứ tư có khoảng 2,2 triệu người lao động về quê tránh dịch. Dòng lao động dịch chuyển ồ ạt làm đứt gãy nguồn nhân lực để phục hồi sản xuất của các doanh nghiệp.

Để giải quyết tình trạng thiếu lao động, ông Nguyễn Văn Kết, Giám đốc SKD Việt Nam cho biết, công ty buộc phải xoay xở bằng cách thuê nhân lực thời vụ, với tay nghề thấp, vừa làm vừa đào tạo và sàng lọc để lựa chọn nhân lực tốt, làm việc lâu dài với chế độ đãi ngộ tốt hơn. Đây là giải pháp tạm thời nhưng lại hiệu quả trong bối cảnh công ty cần người để làm hàng trả đơn cho đối tác.

Về lâu dài, theo ông Kết, nhà nước và các trường đào tạo cần cân đối các ngành nghề cho phù hợp với nhu cầu thực tế sự phát triển cũng như nhu cầu của doanh nghiệp.

"Trên thực tế, doanh nghiệp cơ khí hiện nay đều đã hiện đại hóa, đầu tư sâu hơn cho nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới, có độ chính xác, hàm lượng công nghệ cao hơn. Những lĩnh vực này, chúng tôi rất khó tìm được nhân lực mà thường phải tự mò mẫm hoặc thuê ngoài, rất tốn kém và không chủ động. Trong khi đó, nhiều trường, cơ sở đào tạo hiện vẫn dạy những môn rất "cơ bản" như hàn, tiện.... Những nội dung mà nếu xuống thực tế doanh nghiệp, chúng tôi chỉ dạy nửa tháng - 1 tháng là các em có thể làm được", ông Nguyễn Văn Kết nói.

Ở ngành dệt may, ông Trương Văn Cẩm đề xuất, Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội. Hiện tại tỷ lệ đóng bảo hiểm quá cao, đặc biệt rà soát thời gian về hưu, điều kiện hưởng lương hưu cho phù hợp với khu vực sản xuất kinh doanh, tránh tình trạng người lao động xin nghỉ hàng loạt để rút bảo hiểm xã hội một lần gây biến động lao động rất lớn cho doanh nghiệp.

"Sửa đổi quy định hưởng trợ cấp thất nghiệp để tránh tình trạng lao động trẻ nhảy việc. Ví dụ, chỉ đi làm 12 tháng xin nghỉ để hưởng 3 tháng trợ cấp thất nghiệp gây mất ổn định lao động. Cùng với đó, hiệp hội cũng đề nghị Chính phủ có cơ chế hỗ trợ đào tạo giảng viên, sinh viên học dệt, nhuộm, chuyển đổi số tại các trường đại học, cao đẳng, vì đây là lĩnh vực đào tạo thời gian dài hơn, phức tạp hơn, chi phí tốn kém hơn không phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính của các trường", ông Trương Văn Cẩm nói.

Theo Chủ tịch Tập đoàn EDX - đơn vị đào tạo nhân lực cho hay, doanh nghiệp đồng hành với các cơ sở đào tạo, nhà trường ngay từ khâu thiết kế chương trình, mở ngành đào tạo mới, đầu tư cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, cử chuyên gia hướng dẫn sinh viên thực hành để sớm tiếp cận công nghệ mới ngay trên giảng đường. Thực tế nhiều năm cho thấy, việc này giúp sinh viên sớm tiếp cận với môi trường sản xuất, kinh doanh, rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và thực tiễn. Hiện EDX đã thiết kế và đưa vào nhiều chương trình học có sự kết hợp thực hành tại các doanh nghiệp sản xuất.