Ngành công nghiệp trong bối cảnh hội nhập - Bài cuối: Phát triển sản phẩm chủ lực

Từ tháng 10/2018, UBND Thành phố Hồ Chí Minh đã xác định và công bố 7 nhóm sản phẩm công nghiệp Thành phố.

Tp. Hồ Chí Minh được xem là một trong những địa phương có ngành công nghiệp phát triển dẫn đầu cả nước. Với lợi thế đó, từ tháng 10/2018, UBND Thành phố đã xác định và công bố 7 nhóm sản phẩm công nghiệp Thành phố. Đây là tiền đề quan trọng, tạo động lực cho sự phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát huy tiềm năng của ngành công nghiệp Thành phố.
*Xác định sản phẩm chủ lực

Danh mục 7 nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực thành phố, giai đoạn 2018 – 2020 được công bố dựa trên nền tảng hoàn thiện, cũng như bổ sung những tiêu chí phù hợp với tình hình phát triển kinh tế hiện nay. Đặc biệt, việc xác định tiêu chí, chọn ra nhóm sản phẩm có sự tham gia phối hợp giữa các sở, ngành và hiệp hội.

Theo đó sản phẩm công nghiệp chủ lực gồm: Nhóm sản phẩm từ kim loại đúc sẵn; nhóm sản phẩm thiết bị điện; nhóm sản phẩm từ nhựa, cao su; nhóm sản phẩm thực phẩm chế biến; nhóm sản phẩm đồ uống; nhóm sản phẩm điện tử - công nghệ thông tin; nhóm sản phẩm trang phục may sẵn.

Ông Nguyễn Phương Đông, Phó Giám đốc Sở Công Thương Tp. Hồ Chí Minh cho biết, trước tiên cần xác định, mục tiêu công bố các nhóm sản phẩm chủ lực của Thành phố là nhằm đưa ra danh mục sản phẩm đủ sức lan tỏa, có khả năng dẫn dắt thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu và tạo động lực cho toàn ngành công nghiệp phát triển là vấn đề quan trọng. Để thúc đẩy phát triển nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực của Thành phố, trong thời gian qua các sở, ngành đã tập trung vào 5 nhóm giải pháp lớn về mặt bằng, cơ chế vốn, khoa học – công nghệ, đào tạo nhân lực, xúc tiến thương mại và phát triển thương hiệu.

Dựa vào danh mục nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực của Thành phố, UBND quận, huyện và hiệp hội, ngành nghề trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh triển khai rà soát và có chiến lược hỗ trợ, ưu tiên, khuyến khích và tạo đòn bẩy cho doanh nghiệp phát triển. UBND Tp. Hồ Chí Minh cam kết triển khai các chính sách phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi để phát triển các nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực của Thành phố trở thành những thương hiệu mạnh và có khả năng cạnh tranh.

Ông Hoàng Thọ Vượng, Giám đốc Trung tâm phát triển Công nghiệp hỗ trợ Tp. Hồ Chí Minh cho rằng, về lâu dài các cơ sản xuất kinh doanh và doanh nghiệp nên tính đến phương án dịch chuyển vào khu chế xuất, khu công nghiệp với điều kiện hoạt động ổn định hơn. Đây cũng là chủ trương của Thành phố đối với việc phát triển ngành công nghiệp trên địa bàn trong thời gian tới.

Hiện nay, Tp. Hồ Chí Minh đã và đang xem xét quy hoạch lại khu chế xuất, khu công nghiệp; trong đó có chính sách ưu tiên cho doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp chủ lực. Khi vào khu chế xuất, khu công nghiệp, doanh nghiệp không chỉ ổn định hoạt động sản xuất mà còn có cơ hội tận dụng cơ chế chính sách hỗ trợ đầu tư, vốn, tiếp cận mới công nghệ, cải tiến sản phẩm...

Liên quan đến vấn đề vốn, Sở Công Thương cũng phối hợp với Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Tp. Hồ Chí Minh tạo cơ chế chính sách hỗ trợ. Cụ thể, Sở và 16 ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng đã ký kết gói tín dụng hỗ trợ vốn cho danh mục sản phẩm công nghiệp chủ lực tiếp cận vốn. Bên cạnh đó, Sở Công Thương phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tạo điều kiện phát triển, ứng dụng công nghệ thúc đẩy danh mục sản phẩm chủ lực trong thời kỳ 4.0.

Bà Huỳnh Lưu, Phó trưởng phòng Quản lý công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ Tp. Hồ Chí Minh cho biết, một trong những trụ cột quan trọng đối với phát triển danh mục sản phẩm công nghiệp chủ lực của Tp. Hồ Chí Minh là khoa học và công nghệ. Tính đến năm 2019, Thành phố có nhiều gói chính sách hỗ trợ chương trình phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực; trong đó, có thể kể đến các hỗ trợ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, thương mại hóa sản phẩm từ kết quả nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, ươm tạo dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo…

Hiện nay, doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm tới 98% tổng số doanh nghiệp hiện có của Việt Nam và chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp đó có tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu ở các mức độ khác nhau. Song song đó, yêu cầu cấp thiết đặt ra là doanh nghiệp lớn phải dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng với sự hỗ trợ của các tổ chức, hiệp hội để tập trung mọi nguồn lực thúc đẩy ngành công nghiệp phát triển, đảm bảo cạnh tranh trên thị trường thương mại tự do.

Công nghiệp sản xuất, chế biến gỗ. Ảnh: Vũ Sinh – TTXVN

Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) 6 tháng đầu năm 2019 của Tp. Hồ Chí Minh tăng 7,0%, xấp xỉ mức tăng của cùng kỳ (tăng 7,1%). Tuy nhiên, chỉ số sản xuất của bốn ngành công nghiệp trọng yếu chỉ tăng 5,5%, thấp hơn mức tăng cùng kỳ 9,5%.

Để hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực và nhóm sản phẩm công nghiệp tiềm năng của Thành phố, Sở Công Thương phối hợp cùng các đơn vị liên quan gặp gỡ và làm việc với doanh nghiệp. Đồng thời, đang thực hiện các hoạt động xúc tiến thương mại cho nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực của Thành phố.

Theo ông Ron Ashkin, Giám đốc dự án USAID LinkSME, doanh nghiệp Việt Nam chưa tham gia được vào chuỗi cung ứng là do năng suất chưa cao, thiếu công nghệ sản xuất, hạn chế về chiến lược và nhân sự quản lý hiệu quả. Trong khi đó, muốn kết nối hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu, doanh nghiệp cần có nguồn lực, định hướng và hành động cụ thể trên nền tảng của những mục tiêu dài lâu.

Doanh nghiệp Việt Nam đang vướng phải nhiều rào cản do hạn chế về khả năng cạnh tranh, nhất là chất lượng hàng hóa chưa phù hợp với các yêu cầu của thị trường. Để cộng đồng doanh nghiệp phát triển, giải pháp căn cơ là nhà nước, nhà trường và nhà sản xuất cần đồng hành cùng nhau.

Các trường và doanh nghiệp cần “cởi mở" xây dựng niềm tin trong đồng hành nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa sản phẩm. Quỹ khoa học công nghệ là một quỹ mở, không lo không có tiền cho doanh nghiệp, tuy nhiên doanh nghiệp quan ngại thủ tục, hay những đề tài không thực tế và khó có thể thương mại hóa thì sẽ gặp thách thức tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ.

Ông Nguyễn Kỳ Phùng, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Tp. Hồ Chí Minh cho hay, trong thời gian qua mối liên kết ba nhà là nhà nước, nhà khoa học và nhà sản xuất chưa được thúc đẩy hiệu quả nên cần làm sao để khơi thông mối liên kết này.

Lộ trình hội nhập kinh tế của Việt Nam đặt ra yêu cầu sản phẩm có khả năng cạnh tranh trên thị trường thương mại tự do nên vấn đề cấp thiết hiện nay là cần giới thiệu danh mục sản phẩm chủ lực đến các viện nghiên cứu, trường đại học để thúc đẩy nghiên cứu, phát triển sản phẩm. Sở Khoa học và Công nghệ và Sở Công Thương sẽ giữ vai trò “bà đỡ” tạo đầu ra cho sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất.

Ngoài ra, các bên liên quan từ đơn vị quản lý đến doanh nghiệp sản xuất phải chung tay giải quyết bài toán tìm những đề tài phù hợp với chương trình hỗ trợ, có khả năng thương mại để nghiên cứu và phát triển, hoặc theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp. Đồng thời, nắm bắt quy định pháp luật, chương trình hỗ trợ, vì thời gian kéo dài trong các khâu thủ tục, đôi khi mất cơ hội. Trên thực tế, doanh nghiệp phải xác định thúc đẩy nghiên cứu khoa học và công nghệ là vấn đề quan trọng.

Ông Trần Quốc Toản, Phó Tổng Giám đốc Công ty Bóng đèn Điện Quang cho biết, trong thời gian qua, Điện Quang đã tiếp cận với trường Đại học Bách Khoa Tp. Hồ Chí Minh để phối hợp triển khai các dự án nghiên cứu đổi mới sáng tạo và đặt hàng trường triển khai các sản phẩm ứng dụng vào thực tế. Qua đó, có thể thấy doanh nghiệp đồng hành cùng nhà khoa học đã thúc đẩy thành công các dự án nghiên cứu, đưa ra sản phẩm theo đúng nhu cầu và thương mại hóa hiệu quả.

Đối với việc phối hợp, phải xác định rõ quyền lợi và trách nhiệm của các bên trong quá trình triển khai. Khi triển khai dự án, doanh nghiệp nên có trung tâm nghiên cứu và phát triển để trao đổi kinh nghiệm thực tế với các viện nghiên cứu, trường đại học, từ đó nâng cao tính hiệu quả của dự án.