Nâng cao minh bạch đấu thầu: Tăng cường kiểm tra và xử lý kiến nghị triệt để

Thời gian qua, tại một số gói thầu đã vướng phải khá nhiều kiến nghị cần làm rõ. Tính minh bạch, công bằng trong đấu thầu một lần nữa phải được thực hiện nghiêm túc theo Chỉ thị 24 của Thủ tướng Chính phủ.

Ngày 29/7/2024, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 24/CT-TTg (Chỉ thị 24) nhằm đẩy mạnh, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thi hành Luật Đấu thầu.

Theo Chỉ thị 24, công tác đấu thầu tại các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp còn tồn tại một số bất cập như thời gian đấu thầu kéo dài, hiệu quả đấu thầu chưa đạt được như kỳ vọng; các bên tham gia đấu thầu chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định; năng lực cán bộ còn hạn chế; còn để xảy ra sai sót, vi phạm trong hoạt động đấu thầu; chưa đảm bảo việc công khai, minh bạch thông tin về đấu thầu theo quy định.

Chỉ thị 24 cũng nêu rõ, chú trọng kiểm tra đối với những gói thầu có ít nhà thầu tham dự, giá trị tiết kiệm thấp; gói thầu quy mô lớn, phức tạp; các gói thầu đấu thầu không qua mạng; các gói thầu áp dụng chỉ định thầu hoặc các gói thầu có nhiều kiến nghị, khiếu nại, tố cáo; một nhà thầu trúng thầu nhiều gói thầu tại một địa phương, một chủ đầu tư trong thời gian dài nhưng hiệu quả kinh tế thấp.

Tại Chỉ thị này, Thủ tướng yêu cầu cơ quan quản lý về đầu tư thuộc Bộ, ngành, địa phương, đơn vị quản lý đấu thầu tại doanh nghiệp Nhà nước tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý kiến nghị, xử lý vi phạm trong đấu thầu; thường xuyên theo dõi, giám sát hoạt động đấu thầu, khi phát hiện có dấu hiệu không đảm bảo mục tiêu cạnh tranh, công bằng, minh bạch thì phải có biện pháp chấn chỉnh kịp thời. Trường hợp cần thiết hoặc phát hiện vi phạm nghiêm trọng cần chủ động đề xuất thanh, kiểm tra đột xuất hoặc chuyển cơ quan điều tra; xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm, chấn chỉnh kịp thời, triệt để những tồn tại, hạn chế trong công tác đấu thầu thuộc phạm vi phụ trách…

Trước đó, ngày 17/4/2024, Bộ Giao thông vận tải đã có văn bản tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu đảm bảo chặt chẽ, công khai, minh bạch, tuân thủ quy định. Cụ thể, Bộ Giao thông vận tải yêu cầu đánh giá hồ sơ dự thầu/hồ sơ đề xuất phải trung thực, khách quan, công bằng, minh bạch; các nhà thầu/nhà đầu tư được lựa chọn phải đáp ứng điều kiện năng lực, kinh nghiệm, nguồn lực tài chính/phương án tài chính thực hiện dự án/gói thầu, đáp ứng chất lượng, tiến độ yêu cầu của dự án.

Các đơn vị phải giải quyết kịp thời, thấu đáo các kiến nghị, phản ánh của nhà thầu/nhà đầu tư (nếu có) theo đúng quy định; đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của nhà thầu/nhà đầu tư, không để xảy ra tình trạng kiến nghị, khiếu nại kéo dài; thực hiện nghiêm túc, đúng thời hạn, đảm bảo chất lượng báo cáo công tác đấu thầu định kỳ, đột xuất theo quy định; chịu trách toàn diện trước pháp luật và Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải về kết quả thực hiện công tác đấu thầu.

Nhiều khúc mắc cần làm rõ

Có thể điểm lại một số gói thầu thời gian qua vướng nhiều kiến nghị làm rõ liên quan tới quá trình đấu thầu.

Gói thầu thi công xây dựng công trình thuộc Dự án thành phần 2 (km16+000 – Km27+430) thuộc Dự án Xây dựng công trình đường bộ cao tốc Cao Lãnh – An Hữu giai đoạn 1 được chủ đầu tư Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Tiền Giang là chủ đầu tư, trực tiếp mời thầu phát hành E-HSMT ngày 4/7/2024, thời gian đóng thầu ngày 27/7/2024.

Gói thầu này đã phát sinh 20 đề nghị làm rõ và 1 kiến nghị của nhà thầu liên quan đến các tiêu chí bị cho là không phù hợp quy định, quá mức cần thiết tại E-HSMT, nhưng rốt cuộc các tiêu chí này không được sửa đổi.

Ngày 24/7/2024, chủ đầu tư có văn bản trả lời làm rõ toàn bộ 20 lần đề nghị làm rõ của các nhà thầu ngay trước thời điểm đóng thầu chỉ ngày 3 ngày. Ngày 27/7/2024, Gói thầu được hoàn tất mở thầu với sự tham dự của 1 nhà thầu là Liên danh nhà thầu Dự án thành phần 2 cao tốc Cao Lãnh - An Hữu, thành viên đứng đầu là Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn.

Công ty TNHH MTV Văn Sáu có mã thông báo mời thầu số IB2400210513 đối với Gói thầu này. Qua xem xét E-HSMT và đối chiếu với quy định pháp luật, Công ty Văn Sáu cho rằng hồ sơ mời thầu có nhiều điểm bất hợp lý. Công ty Văn Sáu kiến nghị Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Tiền Giang (chủ đầu tư) làm rõ nhằm đảm bảo công tác đấu thầu công bằng, minh bạch và tuân thủ đúng pháp luật.

Kiến nghị của Công ty Văn Sáu cũng là mong muốn của nhiều nhà thầu khác khi tham gia đấu thầu và thấy rõ những tồn tại làm giảm lòng tin đối với doanh nghiệp, chậm cả tiến độ triển khai dự án.

Tại Gói thầu số 4.7, Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình sân đỗ tàu bay nhà ga hành khách và các công trình khác thuộc Dự án thành phần 3 Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không thuộc dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 được Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) mời thầu ngày 18/06/2024.

Trong thời gian mời thầu qua mạng, đã có 7 lượt ý kiến nhà thầu đề nghị làm rõ hồ sơ mời thầu đã được ACV làm rõ và 1 lượt kiến nghị của nhà thầu về hồ sơ mời thầu hiện vẫn chưa có văn bản phản hồi từ phía chủ đầu tư liên quan đến hồ sơ mời thầu chứa một số nội dung có dấu hiệu hạn chế sự tham gia của các nhà thầu, không đính kèm chỉ dẫn kỹ thuật của một số hạng mục, tiên lượng mời thầu khác với hồ sơ thiết kế được phê duyệt.

Một số ý kiến làm rõ của nhà thầu cho rằng các nội dung trả lời làm rõ của chủ đầu tư không rõ ràng gây khó khăn cho nhà thầu trong công tác lập hồ sơ dự thầu.

Ở một gói thầu phát sinh nhiều ý kiến khác là Gói thầu số 4.8 Thi công xây dựng, lắp đặt thiết bị, lập thiết kế bản vẽ thi công công trình giao thông nội cảng và hạ tầng kỹ thuật cảng hàng không thuộc Dự án thành phần 3 Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không thuộc dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1.

Gói thầu này được ACV mời thầu ngày 30/6/2024 và gia hạn thời điểm đóng thầu đến ngày 12/8/2024. Trong thời gian mời thầu qua mạng, có 30 lượt ý kiến nhà thầu đề nghị làm rõ hồ sơ mời thầu đã được ACV làm rõ liên quan đến chỉ dẫn kỹ thuật của một số hạng mục, tiên lượng mời thầu khác với hồ sơ thiết kế được phê duyệt.

Thêm một trường hợp điển hình, tại Gói thầu số 09 Thi công xây dựng + lắp đặt thiết bị công trình thuộc Dự án Đầu tư, nâng cấp hệ thống điện chiếu sáng công cộng các tuyến đường và thôn hẻm phố trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi, đã hoàn tất lựa chọn nhà thầu và ký hợp đồng được nửa năm, nhà thầu trúng thầu cũng đã được tạm ứng 50% giá trị hợp đồng nhưng bất ngờ bị hủy kết quả vì liên tục vướng kiến nghị.

Luật sư Vũ Văn Biên, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Phước cho rằng, Chỉ thị 24 được ban hành ở thời điểm này rất kịp thời để tăng cường, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thi hành Luật Đấu thầu sửa đổi năm 2023.

Luật sư Vũ Văn Biên kỳ vọng, thời gian tới, công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý kiến nghị, xử lý vi phạm trong hoạt động đấu thầu sẽ được tăng cường theo đúng tinh thần của Chỉ thị 24, đặc biệt tập trung vào các gói thầu ít nhà thầu tham dự, giá trị tiết kiệm thấp, gói thầu quy mô lớn, phức tạp, các gói thầu không qua mạng, các gói thầu áp dụng chỉ thị thầu hoặc các gói thầu có nhiều kiến nghị, khiếu nại, tố cáo, một nhà thầu trúng nhiều gói thầu tại một địa phương.

“Chỉ thị 24 sẽ góp phần đáng kể hạn chế tình trạng cạnh tranh thiếu công bằng giữa các nhà thầu mới, có năng lực và các nhà thầu cũ thường xuyên trúng thầu tại những đơn vị mà chủ đầu tư đồng thời là bên mời thầu, bên chấm thầu”, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Phước nhận định.