Học cách nói dối hay sự lầm tưởng tai hại

Từ trước đến nay chúng ta vẫn nghe các học giả phương Tây lấy ví dụ thành công của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Singapore làm minh chứng về sự ưu việt của thể chế dân chủ và kinh tế thị trường tự do, trong đó nhấn mạnh rằng thị trường tự thân nó đã hiệu quả, chính phủ không được can thiệp vào thị trường.

Rất nhiều lãnh đạo và người dân các quốc gia Nam Á, Đông Nam Á, Mỹ Latin, Châu Phi đã tin vào sự đúng đắn của mô hình kinh tế thị trường tự do, bởi họ bị bị thuyết phục bởi những câu chuyện “Thần kỳ Nhật Bản”, “Kỳ tích sông Hàn”. Thế nhưng rất tiếc rằng cho đến giờ ngoài sự thần kỳ của các nước Đông Bắc Á ra, tất cả các nước Á, Phi, Mỹ Latin khác đều thất bại dù họ đã áp dụng triệt để mô hình dân chủ và kinh tế thị trường tự do.

Sau 15 năm nghiên cứu thực tế, Tiến sĩ Jose Studwell, học giả người Anh đã đưa ra một đúc kết đi ngược lại những tuyên truyền trước đây về bài học thành công của các “kỳ tích Châu Á”. Theo Joe Studwell thì cả Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc đều đi theo mô hình “kinh tế thị trường có sự can thiệp của nhà nước” chứ không phải theo kinh tế thị trường tự do như chúng ta vẫn lầm tưởng.

Theo Joe Studwell, công thức thành công của các nước Đông Bắc Á là nhà nước can thiệp vào 3 lĩnh vực quan trọng, đó là can thiệp chính sách nông nghiệp và nông thôn theo hướng nông nghiệp hộ gia đình, chính sách sản xuất định hướng xuất khẩu và chính sách tài chính được kiểm soát chặt chẽ để hỗ trợ cho nông nghiệp hộ gia đình và sản xuất hàng hóa xuất khẩu.

Joe Studwell cho rằng:

“Nếu không có hành động tịch thu đất đai để phân chia lại ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc, thì sẽ không tồn tại thặng dư nông nghiệp gia tăng để chuẩn bị cho quá trình công nghiệp hóa”.

“Nếu không đặt trọng tâm vào sản xuất cho xuất khẩu, thì sẽ chẳng có cách nào sử dụng hàng chục triệu người, trước đó là nông dân tham gia vào nền kinh tế hiện đại”.

“Nếu không có hoạt động kìm chế tài chính, thì sẽ không đủ tiền để chi trả cho quá trình học tập kinh tế đang tăng tốc”.

Trong tất cả các tình huống trên, thị trường và sự cạnh tranh đều phải phục vụ cho sự phát triển. Mô hình thị trường tụ do chỉ phù hợp với các nước phương Tây đã giàu có rồi, chứ không phù hợp với các nước nghèo ở giai đoạn đầu của sự phát triển.

Joe Studwell kết luận “Các quốc gia nghèo chỉ có thể thành công bằng cách nói dối, bên ngoài họ đồng ý với các nước phương Tây rằng họ theo kinh tế thị trường tự do, trong khi thực tế họ lại thực hiện can thiệp vào chính sách, vốn thực sự cần thiết để trở thành quốc gia giàu có”.

Về Việt Nam, do chưa đủ thời gian nghiên cứu và có thể do thời gian công bố nghiên cứu là năm 2013, các thành tựu của Việt Nam chưa được rõ nét, nên năm 2018, Joe Stuudwell chỉ nói rằng “Tôi hy vọng mô hình và sản xuất của Việt Nam ít nhất sẽ đạt đến độ thịnh vượng cao hơn tất cả các quốc gia Đông Nam Á khác”.

PS: Joe Studwell xếp Singapore, Hồng Kông, Ma Cao, Brunei vào nhóm các quốc gia không thông thường, vì không phải giải quyết bài toán nông nghiệp và nông thôn, nên không coi đấy là các đối tượng thành công cần nghiên cứu và học tập.