Hoàn thiện pháp lý để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

Để đạt mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, cần hoàn thiện pháp lý về cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán.

Theo đó, Luật Chứng khoán là một trong 7 luật trong quá trình thực hiện phát sinh khó khăn, vướng mắc đang được Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi. Bộ Tài chính cho biết, mục tiêu của việc sửa đổi lần này nhằm tạo môi trường đầu tư an toàn hơn cho các nhà đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng và tính minh bạch của thị trường. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đang ngày càng trở nên phức tạp, quy mô giao dịch ngày càng lớn, việc cập nhật và hoàn thiện các quy định pháp luật là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Để đạt mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi điểm a khoản 4 Điều 56 Luật Chứng khoán về việc thành viên bù trừ được bù trừ, thanh toán cho các giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán (bao gồm chứng khoán phái sinh và chứng khoán cơ sở niêm yết/đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch chứng khoán).

Cụ thể, sửa đổi theo hướng cho phép ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được thực hiện bù trừ thanh toán giao dịch trên thị trường cơ sở và phái sinh. Hay cho phép Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) được thành lập pháp nhân riêng để triển khai CCP - cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán do VSDC thực hiện.

Thực tế, theo báo cáo tháng 3/2024 của tổ chức FTSE Russell (một công ty độc lập có nhiệm vụ tạo chỉ số cho thị trường tài chính toàn cầu), một trong những tiêu chí thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được để được nâng hạng lên thị trường mới nổi là Chu kỳ thanh toán (DvP), hiện được xếp là hạn chế.

Do đó, với mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán, Chính phủ Việt Nam vẫn đang hết sức hỗ trợ cho thị trường bằng cách sửa đổi các quy định pháp lý liên quan, tạo điều kiện và loại bỏ các rào cản giúp nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường chứng khoán Việt Nam dễ hơn.

Để đạt mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, cần hoàn thiện pháp lý về cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán.

Trong bối cảnh đó, ông Trần Nhật Trung, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán ACB (ACBS) cho rằng, việc Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi nội dung về CCP hay cho phép VSDC được thành lập pháp nhân triển khai CCP đều là những bước tiến lớn trong việc giúp Việt Nam đáp ứng được tiêu chí nâng hạng lên thị trường mới nổi của FTSE.

Tuy vậy, ông Trung nhìn nhận, từ bước đề xuất cho đến bước thực hiện được vẫn là một quãng đường khá dài và vẫn còn nhiều rào cản, đòi hỏi sự hoàn thiện, đồng bộ về khuôn khổ pháp lý hạ tầng kỹ thuật cũng như mô hình quản lý rủi ro.

“Ví dụ, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi nội dung về bù trừ thanh toán trong giao dịch chứng khoán như cho phép ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch trên thị trường cơ sở và phái sinh. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước đề nghị chỉ cho phép ngân hàng thương mại thực hiện thanh toán bù trừ trên thị trường chứng khoán phái sinh vì nếu tham gia bù trừ trên thị trường chứng khoán cơ sở có thể tạo rủi ro trong quan hệ giữa các ngân hàng”, ông Trung chia sẻ.

Ngoài ra, theo chuyên gia này, quy mô thanh toán chứng khoán cơ sở có thể gây ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của ngân hàng. Còn việc triển khai CCP thực sự không phải là một công việc đơn giản.

“Tôi cho rằng, vẫn cần thời gian để hoàn thiện các khâu từ pháp lý cho đến hạ tầng kỹ thuật để thị trường có thể đủ điều kiện để nâng hạng”, chuyên gia ACBS đánh giá.

Đồng quan điểm, PGS TS Phạm Mạnh Hùng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Ngân hàng, Học viện Ngân hàng nhấn mạnh, điểm chung của hai tổ chức xếp hạng FTSE Russel và MSCI là Việt Nam hiện đang thiếu những điều kiện tiên quyết về hoạt động thanh toán bù trừ. Cùng với đó, yêu cầu ký quỹ trước giao dịch cũng là một vấn đề cần quan tâm theo tiêu chí xếp hạng của FTSE Russell.

Do đó, trong thời gian tới, Việt Nam cần cải thiện một số yếu tố như trên để được nâng hạng lên thị trường mới nổi. Trước hết, cơ quan quản lý cần quyết liệt, triệt để hơn trong việc nâng cao chất lượng hạ tầng của thị trường phục vụ cho quy mô giao dịch của thị trường có thể gia tăng mạnh khi nâng hạng.

“Việc triển khai nhanh chóng hệ thống KRX được xem là bước đi quan trọng, góp phần nâng cao một số tiêu chí định tính quan trọng của thị trường. Cùng với đó, việc áp dụng CCP cho thị trường cơ sở được xem là giải pháp thích hợp để các giao dịch ký quỹ được thực hiện”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề nêu trên, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên VSDC cũng cho rằng, cần hoàn chỉnh quy định pháp luật, đặc biệt là việc cho phép ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài trở thành thành viên bù trừ trực tiếp trên thị trường cơ sở.

“Việc áp dụng mô hình CCP là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quá trình thanh toán bù trừ, cũng như đáp ứng các yêu cầu quốc tế về thị trường chứng khoán”, ông Sơn nhận định.