Hậu duệ nhà Nguyễn đề nghị dừng đấu giá ấn vàng của vua Minh Mạng

Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam đề nghị nhà Millon hủy bỏ cuộc đấu giá ấn vàng của vua Minh Mạng và bát vàng của vua Khải Định để chờ điều tra tính pháp lý.

Ngày 26/10, ông Nguyễn Phước Bửu Nam, Chủ tịch Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam (còn gọi là Nguyễn Phước tộc, hoàng tộc nhà Nguyễn) gửi văn bản đến ông Jean Gauchet, giám định viên Hãng đấu giá Millon (Pháp), đề nghị thông tin rõ về nguồn gốc hai hiện vật sắp đưa ra đấu giá.

Đại diện hoàng tộc nhà Nguyễn cho biết đang nghiên cứu về quyền pháp lý và cách thức mà vua cuối cùng của Việt Nam, vua Bảo Đại "được cho là" đã chuyển nhượng quyền thừa kế, trong khi chiếc ấn Hoàng đế chi bảo và chiếc bát vàng là hai bảo vật quốc gia. "Theo chúng tôi, đức vua Bảo Đại đủ trí tuệ để hiểu rằng ngài không được phép tiếm quyền chuyển nhượng, dù nhà tổ chức đấu giá Millon có trình ra giấy thừa kế đến từ bất cứ công chứng viên nào", văn bản nêu.

Vì vậy, Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam khẩn khoản yêu cầu hủy bỏ cuộc đấu giá hai cổ vật nêu trên trong khi chờ các cơ quan hữu trách điều tra. "Chúng tôi rất ngạc nhiên khi bảo vật quốc gia Việt Nam được rao bán như những thỏi vàng một cách rất thông thường", văn bản nêu.

Ấn Hoàng đế chi bảo là quốc bảo truyền từ đời vua này sang đời vua khác của vương triều Nguyễn từ 200 năm nay, được ghi vào sử sách của như Đại Nam thực lục, Khâm định Đại Nam hội điển sử lệ.

Trong văn bản, Hội đồng Nguyễn Phúc tộc cũng nhắc lại Việt Nam với tư cách một quốc gia thành viên, đã ký công ước UNESCO năm 1970 nhằm tăng cường cuộc chiến chống buôn bán các hiện vật văn hóa từ năm 2005. Nhà đấu giá Millon "đã đồng ý đem bán đấu giá các bảo vật quốc gia nói trên của Việt Nam mà không xem xét đầy đủ và thận trọng các khía cạnh pháp lý, dựa vào Công ước UNESCO về cuộc chiến chống buôn bán các hiện vật văn hóa".

Trước đó, đại diện Cục Di sản văn hóa cho biết đã tham mưu Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch gửi công văn tới Bộ Ngoại giao, phối hợp Đại sứ quán Việt Nam, Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pháp để làm việc với nhà đấu giá Millon. Mục đích xác minh tính xác thực của hiện vật gốc và thông tin liên quan như chủ sở hữu, tính hợp pháp, giá dự kiến bán, khả năng đàm phán mua trực tiếp không qua đấu giá... Sau đó, đại diện Việt Nam sẽ đề xuất phương án phù hợp nhất để có thể đưa hai cổ vật về nước.

Nhà đấu giá Millon chào bán ấn vàng của vua Minh Mạng với giá 2-3 triệu euro (48 đến 72 tỷ đồng), dự kiến ngày 31/10. Hiện vật được đặt tên Con dấu vàng quý hiếm Kim bảo tỷ của Hoàng đế Minh Mạng (1791-1841), thuộc lô 101 trong tổng số 329 lô trong phiên Bán hàng nghệ thuật Việt Nam tại Millon ở Paris.

Ấn cao 10,4 cm, nặng 10,78 kg, mặt hình vuông, kích thước 13,8x13,7 cm. Quai ấn hình rồng năm móng ở tư thế cuộn, đầu ngẩng cao, trán khắc chữ 王 (vua), đuôi uốn ra phía sau theo hình xoắn ốc, vây dọc thân rồng, bốn chân chắc chắn.

Mặt trên của ấn khắc hai dòng chữ: "Minh Mạng tứ niên nhị nguyệt sơ tứ nhật cát thời chú tạo" (Được làm vào ngày 4/2, năm thứ 4 đời vua Minh Mạng) và "Thập thành hoàng kim trọng nhị bách thập lạng cửu tiền nhị phân" (Làm bằng vàng, nặng 280 lạng, 9 chỉ, 2 phân), tức ấn được làm vào ngày 4/2, năm thứ tư đời vua Minh Mạng, ngày 4/2/1823, trọng lượng 10,7 kg. Đế ấn in dòng chữ "Hoàng đế chi bảo" (Báu vật của hoàng đế).

Nhà đấu giá Millon đã ghi lại quá trình chuyển giao ấn. Chiều 30/8/1945, sau khi tuyên bố thoái vị, vua Bảo Đại trao ấn Hoàng đế chi bảo - được chọn trong số 200 ấn triện các loại được lưu giữ tại điện Cần Chánh và Ngự tiền văn phòng, cùng thanh bảo kiếm mà vua Khải Định (lên ngôi từ 1916 đến 1925) trao lại, cho chính quyền cách mạng tại Ngọ Môn. Nhà sử học Trần Huy Liệu tiếp nhận bộ ấn kiếm, chuyển về Hà Nội trước khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 2/9/1945.

Tháng 12/1946, Pháp tái chiếm Hà Nội, hiện vật được đem giấu tại ngôi nhà ở làng Nghĩa Đô - vốn là xưởng in tiền của Việt Minh. Ngôi nhà bị phá hủy vào năm 1947. Ngày 28/2/1952, một tiểu đoàn của Pháp đào bới phần móng nhà để thu gạch vỡ, phát hiện hai chiếc hòm đựng bộ ấn kiếm.

Dòng chữ in trên mặt ấn. Ảnh: Millon

Cùng năm, Pháp trao hai hiện vật cho cựu hoàng Bảo Đại, khi đó là Quốc trưởng Quốc gia Việt Nam. Sự kiện diễn ra ngày 8/3/1952, được tạp chí Paris Match của Pháp ghi lại. Khi đó Bảo Đại đang ở Pháp, Đoan Huy hoàng thái hậu và bà Mộng Điệp - thứ phi của cựu hoàng - thay mặt ông tiếp nhận bộ ấn kiếm.

Năm 1953, do chiến tranh, Bảo Đại cử bà Mộng Điệp mang hai hiện vật cùng một số tư trang, giao cho hoàng hậu Nam Phương và cựu thái tử Bảo Long cất giữ. Năm 1963, hoàng hậu Nam Phương qua đời, hiện vật được Bảo Long ký gửi trong một két sắt tại Union des Banques Européennes (Ngân hàng châu Âu). Cựu hoàng muốn dùng ấn đóng vào sách để làm tăng giá trị tác phẩm. Tuy nhiên, Bảo Long không cho mượn.

Bảo Đại kiện con trai ra tòa để đòi lại hiện vật. Tòa án tại Pháp sau đó tuyên Bảo Đại được sở hữu kim ấn, Bảo Long giữ bảo kiếm. Năm 1982, cựu hoàng kết hôn với bà Monique Baudot, người Pháp. Trước khi qua đời vào tháng 8/1997, ông để lại di chúc, trao quyền thừa kế toàn bộ tài sản của ông ở Pháp, bao gồm cả ấn cho vợ. Bà Monique Baudot qua đời năm 2021, đến nay những người thừa kế tài sản của bà mang đi đấu giá.

Bát vàng thời vua Khải Định. Ảnh: Millon

Ngoài ra, Millon cũng rao bán bát vàng được cho là thời vua Khải Định với giá dự đoán 20.000-25.000 euro (484-605 triệu đồng). Bát có đường kính miệng 10,4 cm, cao 7 cm, nặng 456,6 gram. Thân bát chạm trổ hình rồng, đáy bát khắc nổi bốn chữ (Khải Định niên tạo) ở chính giữa.