Hàng chục nghìn lao động bị mất việc, cắt giảm giờ làm và các giải pháp

Các chuyên gia dự báo tình hình việc làm của công nhân, người lao động ở một số doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng đến hết quý I/2023.

Trên 33.000 người bị chấm dứt hợp đồng lao động

Ngày 28/11, Cục Việc làm - Bộ Lao động Thương binh & Xã hội (LĐTB&XH) đã có thông tin về tình hình thị trường lao động 11 tháng đầu năm 2022. Theo đó, đã có thông tin về tình hình việc làm trong 10 tháng đầu năm 2022. Theo đó, cả nước có 125.800 doanh nghiệp (DN) đăng ký thành lập mới và tổng số lao động đăng ký là 835.000 người lao động (NLĐ); tăng 34,3% về số DN và tăng 18% về số lao động so với cùng kỳ năm trước. Chỉ số sử dụng lao động trong DN lĩnh vực công nghiệp tại thời điểm 1/10/2022 tăng 100,8% so với tháng trước và tăng 110,2% so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên vì một số lý do khách quan đã dẫn đến nhiều NLĐ bị giảm giờ làm, chấm dứt hợp đồng lao động, ảnh hưởng lớn đến thu nhập, đời sống của NLĐ.

Cụ thể, tại Tp.Hồ Chí Minh đã có 26 DN ra thông báo cho gần 3.000 lao động nghỉ việc trên tổng số 15.000 NLĐ; một số DN phải giảm giờ làm. Trong tháng 10. Tp.Hồ Chí Minh đã giải quyết trợ cấp thất nghiệp cho hơn 11.000 người. Một số công ty như Công ty TNHH PouYuen Việt Nam là DN có số lao động đông nhất Tp.Hồ Chí Minh hiện nay (khoảng 50.000 NLĐ làm việc) sẽ cho 20.000 NLĐ khối sự nghiệp nghỉ việc luân phiên trong 3 tháng (từ ngày 1/12/2022 đến ngày 28/2/2023); Công ty TNHH Việt Nam Samho hoạt động trong lĩnh vực da giày dự kiến cắt giảm 1.400 người lao động từ tháng 12/2022; Công ty TNHH Tỷ Hùng thông báo sẽ chấm dứt hợp đồng lao động với 1.185 NLĐ từ ngày 1/12/2022.

Tại tỉnh Bình Dương, theo báo cáo của Trung tâm Dịch vụ việc làm Bình Dương, qua khảo sát các DN có quy mô lớn và vừa thì đa số những công ty có quy mô dưới 300 lao động vẫn hoạt động ổn định không có tình trạng cắt giảm lao động.

Tuy nhiên, tại một số DN lớn trong các ngành gỗ, dệt may, da giày có tình trạng giảm đơn hàng và hàng hóa không xuất đi được dẫn đến các DN không tổ chức tăng ca, giảm cả ngày làm việc thứ Bảy, hoạt động cầm chừng. Một số DN khác lại bắt buộc phải cắt giảm lao động lên tới 30%. Một số DN cũng lên kế hoạch sẽ chấm dứt hợp đồng lao động với những NLĐ hết hạn hợp đồng, vì hiện tại đơn hàng cho năm 2023, DN vẫn chưa thể xác định là có hay không.

Tại Đồng Nai, 5 tháng qua có khoảng 30.000 NLĐ bị chấm dứt hợp đồng. Một số DN cắt giảm lao động với số lượng lớn là các đơn vị thuộc ngành gỗ: Công ty TNHH Gỗ Lee Fu đã cắt giảm hơn 1.000 người, chiếm gần 60%; Công ty TNHH Timber đang tạm hoãn hợp đồng với 853 NLĐ trong só 3.466 NLĐ; và một số DN ngành da giày cũng có kế hoạch cắt giảm lao động do thiếu đơn hàng…

Còn tại tỉnh An Giang, số lao động đã bị giảm trong vòng một tháng qua và số lao động dự kiến giảm trong 3 tháng tới với tổng ước tính hơn 4.000 lao động. Số lao động này đều là lao động phổ thông và chủ yếu thuộc ngành dệt may – da giày.

Thiếu đơn hàng, nguyên vật liệu

Nguyên nhân chủ yếu của việc giảm giờ làm là do các đơn vị không còn đơn hàng.

Cụ thể, tại Công ty TNHH Khoa học Kỹ thuật Tường Hựu, từ tháng 6/2022 đến nay đơn hàng giảm 50%, số lao động giảm 23% so với đầu năm. Công ty từng đưa ra giải pháp thương lượng với người lao động sắp xếp nghỉ phép năm khi không có việc. Tuy nhiên tới tháng 10 thì phép năm cũng hết mà hàng không có nên công ty cho người lao động nghỉ và chi trả lương tối thiểu. Dù vậy, tình hình đơn hàng từ nay đến qua Tết Nguyên đán vẫn không khả quan hơn, phía doanh nghiệp phải cố gắng sắp xếp cho người lao động đi làm đủ công.

Ông Trần Văn Tỵ, Phó ban Quản lý Khu công nghệ cao và các Khu công nghiệp Đà Nẵng cho biết, thời gian qua, một số doanh nghiệp nhập nguồn nguyên liệu và làm ăn với đối tác từ Trung Quốc. Khi dịch bệnh bùng phát tại quốc gia này đã làm gián đoạn số đơn hàng và việc nhập nguyên vật liệu. Doanh nghiệp đã có giải pháp cho người lao động nghỉ phép năm, trả lương ngừng việc (mức lương tối thiểu vùng) hoặc người lao động tự nghỉ việc. Một số doanh nghiệp đặc thù ngành thuỷ sản theo mùa nên phụ thuộc rất nhiều vào nguyên liệu và đơn hàng.

“Hiện tại, đa phần các doanh nghiệp đã nhận được đơn hàng, hoạt động bình thường và người lao động đi làm đủ giờ, đủ công không có việc cắt giảm giờ làm. Có doanh nghiệp đang tuyển thêm lao động để chạy đơn hàng mới. Tuy nhiên, vẫn còn doanh nghiệp sản xuất cầm chừng cho người lao động làm việc luân phiên, nghỉ hưởng 70% lương, đóng các chế độ BHXH… đầy đủ để duy trì lao động do ít đơn hàng.

Trong thời gian tới Ban Quản lý tiếp tục luôn đồng hành cùng doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi nhất để doanh nghiệp yên tâm sản xuất. Đối với trường hợp lao động bị mất việc thì Ban Quản lý phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội kịp thời đề nghị doanh nghiệp chi trả trợ cấp mất việc cho người lao động theo quy định pháp luật” - ông Tỵ thông tin với Lao động.

Đề xuất giải pháp hỗ trợ người lao động

Để ngăn ngừa thất nghiệp, phục hồi thị trường lao động và đảm bảo an sinh xã hội cho NLĐ, Cục Việc làm đề nghị thực hiện các giải pháp để ổn định kinh tế vĩ mô, linh hoạt, đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa nhằm kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế, chú trọng hỗ trợ, giải quyết việc làm cho NLĐ.

Cùng với đó là tập trung triển khai đầy đủ, kịp thời các dự án, hoạt động của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội (Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 30/01/2022).

Đồng thời, rà soát, tổ chức nắm bắt về tình hình nhu cầu tuyển dụng, tình hình cắt giảm sản xuất kinh doanh của các DN, đặc biệt là DN FDI, ngành sử dụng nhiều lao động (may mặc, giày da, sản xuất gỗ,...) để có phương án tổ chức kết nối cung – cầu lao động...

Hướng dẫn, tổ chức thực hiện chính sách về quan hệ lao động, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp tốt để kịp thời hỗ trợ NLĐ bù đắp được chi phí tiền lương, ổn định cuộc sống do bị mất việc làm. Cùng với đó là kịp thời hỗ trợ tư vấn, bồi dưỡng kỹ năng nghề, giới thiệu NLĐ tìm kiếm việc làm mới; bố trí nguồn lực để đẩy mạnh cho vay giải quyết việc làm cho người lao động. Ngân hàng Chính sách xã hội báo cáo Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, báo cáo Chính phủ cho phép thực hiện giải ngân hết nguồn vốn cho vay hỗ trợ tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm trong dự kiến kế hoạch năm 2023 là 3.000 tỷ đồng để thực hiện ngay trong năm 2022, đưa tổng kế hoạch giải ngân vốn của chương trình này lên 10.000 tỷ đồng.

Đề nghị Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cân đối, tìm nguồn để tăng nguồn vốn cho vay hỗ trợ tạo việc làm cho NLĐ (chuyển nguồn kinh phí còn dư của các chính sách đã cơ bản kết thúc trong chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội sang cho vay giải quyết việc làm như chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho NLĐ khoảng 2.800 tỷ đồng), chính sách tín dụng đối với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh gia đình khó khăn để mua máy tính, thiết bị phục vụ học tập trực tuyến,....

Tình trạng cắt giảm lao động có thể kéo dài đến quý 1/2023

Trước thực trạng nhiều doanh nghiệp bị giảm đơn hàng, việc làm của người lao động bị ảnh hưởng, ông Phạm Ngọc Toàn - Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo chiến lược, Viện Khoa học Lao động và Xã hội dự báo, việc cắt giảm việc làm của công nhân, lao động có thể kéo dài hết quý I/2023.

Song, vị này cho rằng cũng có nhiều doanh nghiệp bị giảm đơn hàng nhưng không phải cắt giảm lao động. Bởi, những doanh nghiệp này tính toán, cân nhắc đến chi phí lao động. Nếu sa thải họ, sau này doanh nghiệp phục hồi sẽ mất nhiều chi phí tuyển dụng.

Qua khảo sát, ông Toàn nhận thấy những doanh nghiệp ảnh hưởng lớn sẽ duy trì hình thức làm việc như thời Covid-19 là luân phiên, giảm giờ làm hoặc trả 70% lương cho công nhân.

"Do đó, dẫn đến tình trạng bị mất cân đối cục bộ về lao động ở một vài địa phương. Điều này có thể thay đổi hành vi của người lao động, tạo ra những xu hướng mới" - ông Toàn nói.

Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo chiến lược lấy ví dụ, trước đây, họ có thể mạo hiểm sẵn sàng di cư đến thành phố lớn, đô thị kiếm thu nhập. Nhưng sau dịch Covid-19 hoặc bối cảnh hiện nay, họ có thể thay đổi hành vi, không sẵn sàng đi xa tới thành phố lớn. Họ có thể ở lại quê nhà làm việc hoặc tìm việc ở vùng lân cận với mức thu nhập thấp hơn, nhưng an toàn hơn.

Điều này đặt ra thách thức thiếu lao động khi doanh nghiệp trở lại hoạt động. Như vậy, theo ông Toàn, về lâu dài, phải hình thành khu công nghiệp vùng hoặc khu công nghiệp vệ tinh, thu hút lao động tại chỗ, không nhất thiết tập trung ở các thành phố lớn.

Cũng trao đổi về vấn đề này, ông Vũ Trọng Bình - Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho biết, hiện nay, có những ngành thiếu hụt lao động, song vẫn còn nhiều ngành nghề cũng đang đẩy mạnh hoạt động tuyển dụng. Bên cạnh những doanh nghiệp bị cắt giảm đơn hàng, vẫn có những địa phương bị thiếu hụt lao động cục bộ.