Dự án nhà máy xi măng hơn 4.000 tỷ “đắp chiếu” hơn 13 năm

Dự án Nhà máy xi măng (NMXM) Nam Đông, tại huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên-Huế, có vốn đầu tư hàng ngàn tỷ đồng nhưng đã “đắp chiếu” hơn 13 năm nay. Trong khi đó, hàng chục hộ dân ở huyện miền núi này phải nhường đất cho dự án thì đang thiếu đất sản xuất nghiêm trọng.

Tháng 3/2009, dự án NMXM Nam Đông (tại thôn 3 và thôn 5, xã Thượng Quảng, huyện Nam Đông) được khởi công. Dự án xây dựng trên 40ha, do Công ty CP Đầu tư xi măng Nam Đông - Việt Song Long làm chủ đầu tư, với tổng vốn 4.437 tỷ đồng, cam kết sẽ hoàn thành vào năm 2011. Thời điểm khởi công, chủ đầu tư cho rằng, nhu cầu khai thác dự án 50 năm và sẽ giải quyết việc làm cho lượng lớn lao động địa phương, đóng góp vào ngân sách tỉnh mỗi năm hàng trăm tỷ đồng.

Là một xã miền núi có kinh tế khó khăn, thời điểm đó, khi dự án khởi công, lãnh đạo chính quyền và nhân dân xã Thượng Quảng rất phấn khởi; hy vọng người dân địa phương sẽ có công ăn việc làm ổn định, xóa đói, giảm nghèo. Cũng vì thế, 40 hộ dân đã đồng ý di dời nhà cửa, vườn tược đến khu tái định cư (TĐC) nhường đất cho dự án. Thế nhưng, sau khởi công, dự án triển khai vài hạng mục rồi bỏ hoang gây lãng phí tài nguyên đất.

Giữa tháng 1/2022, chúng tôi đến dự án NMXM Nam Đông; nhà điều hành và tường rào bao quanh được xây cách đây tầm 7-8 năm đã xuống cấp. Khu vực dự án thành nơi chăn thả, nuôi nhốt trâu, bò của một số hộ dân khiến môi trường nhếch nhác, ô nhiễm nghiêm trọng. Nhiều người dân thấy hàng chục hécta đất dự án bỏ hoang nên đã tự ý trồng keo tràm, nhưng vừa qua chủ đầu tư yêu cầu phải chặt bỏ.

Ông Trần Oánh, có 6.000m2 đất ở, đất vườn bị thu hồi để phục vụ dự án cho biết, hiện nay, những hộ dân bị thu hồi đất được cấp TĐC khoảng 2.000m2 đất ở, đất vườn. Tuy nhiên, địa điểm mặt bằng khu TĐC được đắp bằng đất đá lấy từ núi cao nên không thể canh tác; cây ăn quả đã trồng cả chục năm nay nhưng không thể phát triển nổi. Nếu muốn trồng cây, trồng rau, người dân phải mua đất màu về đổ một lớp phía trên nhưng chẳng ai làm được vì không có tiền. Nơi ở trong khu TĐC chật hẹp, khó canh tác, lại khó khăn về nguồn nước sinh hoạt. Nước giếng nhiễm phèn nặng, đời sống quá cơ cực nên một số hộ đã chuyển đi sinh sống nơi khác. “Nếu dự án không tiếp tục triển khai thì trả lại đất để Nhà nước cấp cho người dân sản xuất, ổn định cuộc sống”, ông Oánh đề nghị.

Ông Đinh Hồng Lam, Chủ tịch UBND xã Thượng Quảng cũng nói rằng, trước thực trạng, đất dự án NMXM Nam Đông bỏ hoang trong khi người dân thiếu đất sản xuất, UBND xã cũng đã có văn bản kiến nghị cấp trên thu hồi đất sản xuất giao cho dân. Qua các đợt tiếp tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND huyện, cử tri cũng nêu kiến nghị của mình nhưng được trả lời, đây là dự án liên quan đến tỉnh, Trung ương, không thuộc thẩm quyền giải quyết của huyện…

Theo ông Phan Quốc Sơn, Phó Giám đốc Sở Kế hoạch & Đầu tư (KH&ĐT) tỉnh Thừa Thiên-Huế, dự án NMXM Nam Đông của Công ty CP Đầu tư Xi măng Nam Đông Việt Song Long được UBND tỉnh cấp Giấy chứng nhận đầu tư lần đầu ngày 4/1/2008, thay đổi lần thứ nhất vào tháng 5/2010. Trong quá trình triển khai do gặp nhiều khó khăn khách quan cũng như chủ quan, tiến độ thực hiện chậm so với cam kết, chủ đầu tư đã có văn bản đề nghị gia hạn tiến độ và được UBND tỉnh đồng ý chủ trương gia hạn tại Công văn số 4694/UBND-XD ngày 26/10/2011.

Tuy nhiên, sau đó dự án vẫn không triển khai. Ngày 3/4/2013, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công văn số 485/TTg-KTN về việc rà soát, điều chỉnh tiến độ các dự án xi măng theo quy hoạch; trong đó, dự án NMXM Nam Đông được giãn tiến độ sang giai đoạn sau năm 2015. Tiếp đó, ngày 28/8/2014, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công văn số 1592/TTg-KTN về việc rà soát các dự án đầu tư xây dựng NMXM trong quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam, theo đó hoãn triển khai dự án NMXM Nam Đông. Tuy nhiên, ngày 1/3/2019, UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế có tờ trình số 1072/TTr-UBND gửi Thủ tướng Chính phủ về việc đề nghị tiếp tục thực hiện đầu tư dự án NMXM Nam Đông.

Trên cơ sở làm việc với tỉnh, ngày 18/6/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Thông báo kết luận số 212/TB-VPCP, để dự án NMXM Nam Đông được xem xét tiếp tục triển khai trong năm 2019 thì phải được rà soát tiến độ, lựa chọn nhà đầu tư có đủ năng lực tài chính, công nghệ, bảo vệ môi trường và đảm bảo các điều kiện cần thiết khác. Hiện nay, Sở KH&ĐT đang phối hợp với các Sở, ngành làm việc với nhà đầu tư rà soát các nội dung liên quan theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và UBND tỉnh để tham mưu phương án xử lý phù hợp...

Như vậy, tính đến đầu năm 2022, dự án NMXM Nam Đông đã hơn 13 năm “trùm mền”. Cũng trong chừng ấy thời gian, hàng chục hộ dân nhường đất cho dự án gặp nhiều khó khăn do thiếu đất sản xuất. Qua nắm bắt tâm tư của người dân địa phương cũng như chính quyền huyện và xã, họ đều có chung mong muốn, nếu dự án này khởi động lại thì cần phải sớm bắt tay triển khai ngay. Bởi, dự án đã bỏ hoang quá lâu gây lãng phí rất lớn đến tài nguyên đất và kéo theo nhiều hệ lụy về môi trường.

Đồng thời, trước khi dự án khởi động, tỉnh cũng cần lựa chọn nhà đầu tư có năng lực, NMXM phải được đầu tư công nghệ hiện đại nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, không làm ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân gần khu vực nhà máy.