Đồng rúp bất ngờ phục hồi: Lệnh trừng phạt từ Mỹ và phương Tây không làm tê liệt kinh tế Nga?

Sự phục hồi của đồng rúp dường như cho thấy rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây đã không làm tê liệt nền kinh tế Nga một cách hiệu quả. Để chiến sự Nga - Ukraine sớm kết thúc, Mỹ phải cắt đứt nguồn doanh thu của Nga bằng cách cắt giảm doanh thu bán dầu và khí đốt của Nga trên toàn cầu.

Đồng rúp của Nga vào ngày 30/3 đã tăng giá trị trở lại so với mức giảm, sau khi Mỹ và các đồng minh châu Âu trừng phạt nền kinh tế Nga dưới hàng loạt các lệnh trừng phạt mới đối với chiến sự Nga - Ukraine. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã sử dụng các biện pháp tài chính cực đoan để giảm nhẹ các hình phạt của phương Tây và thổi phồng tiền tệ của ông.

Trong khi phương Tây áp đặt các mức trừng phạt chưa từng có đối với nền kinh tế Nga, Cơ quan quản lý tài chính chính của nước này cũng giới hạn số lượng ngoại tệ mà người Nga có thể rút từ tài khoản ngân hàng của họ ở mức 10.000 USD trong sáu tháng tới; bất cứ thứ gì vượt quá đó sẽ được trả bằng rúp. Lãi suất cơ bản cũng được nâng lên 20%, khiến các khoản tiền gửi bằng đồng rúp trở nên hấp dẫn hơn, nhưng cũng khiến cho việc cho vay, bao gồm cả thế chấp trở nên đắt đỏ.

Đồng tiền rúp của Nga gần như đã phục hồi mặc dù nhiều tuần bị phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt do chiến sự Nga - Ukraine. Ảnh: @AFP.

Đó là một biện pháp phòng thủ tiền tệ mà Putin có thể không duy trì được khi các lệnh trừng phạt dài hạn đè nặng lên nền kinh tế Nga. Nhưng sự phục hồi của đồng rúp mới đây có thể là một dấu hiệu cho thấy các lệnh trừng phạt ở hình thức hiện tại của phương Tây không hoạt động hiệu quả như các đồng minh của Ukraine tính đến, khi gây sức ép buộc Putin rút quân khỏi Ukraine. Đó cũng có thể là một dấu hiệu cho thấy những nỗ lực của Nga nhằm nâng đỡ đồng tiền của mình một cách khôn khéo đang phát huy tác dụng bằng cách tận dụng lĩnh vực dầu khí của mình.

Yevgeny Nadorshin, nhà kinh tế trưởng của công ty tư vấn PF Capital ở Moscow cho biết, Nga có thể sống trong những hạn chế như vậy trong một thời gian dài, nhưng cái giá phải trả là sự cô lập và phát triển lâu dài hơn nữa.

Ông nói: "Liên bang Xô Viết tồn tại trong một thời gian dài, nhưng chúng tôi chưa biết kết cục của nó cuối cùng sẽ là gì".

Đồng rúp Nga hiện được giao dịch ở mức 83 rúp/ USD, chỉ cách hai rúp so với mức nó đạt được vào ngày 23/2 là 85 rúp/USD, một ngày trước khi Tổng thống Vladimir V. Putin ra lệnh cho chiến sự Nga - Ukraine diễn ra. Đồng rúp cũng đã giảm xuống mức thấp khoảng 150 rúp/USD vào ngày 7/3, khi có tin tức về việc chính quyền Biden sẽ cấm Mỹ nhập khẩu dầu và khí đốt của Nga.

Một số sự phục hồi mờ ảo được thực hiện bởi các quy định hạn chế mà Ngân hàng Trung ương Nga, đã đặt ra đối với việc trao đổi tiền tệ, rút tiền và chuyển tiền ra nước ngoài. Nhưng nó cũng làm một yếu tố rất thực tế vẫn đang có lợi cho Nga: dầu xuất khẩu và khí đốt mạnh mẽ chuyển đổi làn sóng điện trở lại vào đồng tiền nội tệ đang gặp khó khăn này.

Elina Ribakova, Phó kinh tế trưởng tại Viện Tài chính Quốc tế cho biết: "Tôi nghĩ tín hiệu quan trọng là hiện tại, có vẻ như Ngân hàng Trung ương Nga đã tạm tránh được một cuộc khủng hoảng tài chính sâu sắc. Chúng tôi từng lo ngại rằng hoạt động ngân hàng do các lệnh trừng phạt có thể làm sụp đổ một số ngân hàng [thuộc sở hữu nhà nước] có hệ thống hơn. Nhưng có vẻ như điều đó đã không xảy ra rõ nét".

Chia sẻ thêm về vấn đề này, Anthony Kim, một nhà nghiên cứu về tự do kinh tế quốc tế chia sẻ với FOX Business rằng: "Một phần lợi thế của Nga là đồng rúp không "thực sự" là đồng tiền toàn cầu, điều này tạo ra không gian để tự cách ly một phần trước các phản ứng của thị trường nước ngoài, điều này có thể đẩy nhanh việc mất giá. Nhưng đây cũng là một quá trình liên tục. Bởi hiện tại, khi thị trường đang xử lý ngày càng nhiều vấn đề thì việc đồng rúp suy giảm giá trị chỉ là một phần của quá trình đó…Tôi không nghĩ đây là bất kỳ sự phục hồi có ý nghĩa nào. Điều quan trọng hơn và then chốt hơn là bước tiếp theo. Vì vậy, đây không phải là kết quả cuối cùng", ông nhấn mạnh.

Đồng rúp và hệ thống ngân hàng của Nga đang có dấu hiệu tiếp tục phục hồi sau cú đấm trừng phạt ban đầu, khi Moscow dựa vào xuất khẩu năng lượng và kiểm soát tiền tệ để bảo vệ một phần nền kinh tế của quốc gia. Ảnh: @AFP.

Phát biểu trước Quốc hội Na Uy hôm 30/3, Tổng thống Ukraine tiếp tục kêu gọi các đồng minh phương Tây tiếp tục gây ra nỗi đau tài chính lớn hơn cho Nga.

"Phương tiện duy nhất để thúc giục Nga tìm kiếm hòa bình là các biện pháp trừng phạt", Volodymyr Zelenskyy cho biết trong một thông điệp video từ đất nước bị bao vây của mình.

Tính tới thời điểm hiện tại, ngày càng có nhiều quốc gia châu Âu mua dầu và khí đốt tự nhiên của các quốc gia châu Âu đang bị giám sát chặt chẽ như một kẽ hở và huyết mạch cho nền kinh tế Nga. "Đối với Nga, mọi thứ đều liên quan đến doanh thu năng lượng của họ. Nó chiếm một nửa ngân sách liên bang của họ", Tania Babina, một nhà kinh tế tại Đại học Columbia, người sinh ra ở Ukraine nói. Babina hiện cũng đang làm việc với một nhóm 200 nhà kinh tế Ukraine để ghi lại chính xác hơn mức độ hiệu quả của các biện pháp trừng phạt của phương Tây trong việc cản trở khả năng gây chiến của Putin.

Đồng rúp Nga cũng tăng giá trong bối cảnh có thông tin cho rằng Điện Kremlin đã cởi mở hơn trong các cuộc đàm phán ngừng bắn với Ukraine. Nhưng các quan chức Mỹ và phương Tây bày tỏ sự hoài nghi về tuyên bố này.

Tổng thống Joe Biden đã thúc đẩy một trong những lệnh trừng phạt cứng rắn nhất từng được áp đặt đối với một quốc gia - khi ông đang ở Ba Lan cách đây vài tuần. "Đồng rúp gần như ngay lập tức bị biến thành đồng nát", Biden nói.

Ông Biden lưu ý rằng các biện pháp trừng phạt đối với các tổ chức tài chính và công ty Nga, về thương mại và môi giới quyền lực của Putin đã bóp chết tốc độ tăng trưởng kinh tế của đất nước này, và khiến hàng trăm công ty quốc tế ngừng kinh doanh ở đó. Dĩ nhiên, những nỗ lực của Nga nhằm chống lại các lệnh trừng phạt đó bằng cách tăng giá đồng rúp chỉ có thể đi xa.

Ở một góc độ nào đó, Ngân hàng Trung ương Nga không thể tiếp tục tăng lãi suất bởi vì làm như vậy cuối cùng sẽ làm tắc nghẽn tín dụng cho các doanh nghiệp và người đi vay. Tại một số thời điểm, các cá nhân và doanh nghiệp sẽ phát triển các cách để vượt qua sự kiểm soát vốn của Nga bằng cách chuyển tiền với số lượng nhỏ hơn. Khi các hình phạt làm suy giảm nền kinh tế Nga, các nhà kinh tế cho rằng điều đó cuối cùng sẽ đè nặng lên đồng rúp. Nếu những nỗ lực cực đoan này còn kéo dài, đồng tiền của Nga gần như chắc chắn sẽ yếu đi mà không có tính bền vững nội tại thực sự nào cả.

Tuy nhiên, xuất khẩu dầu và khí đốt của Nga vẫn tiếp tục sang châu Âu cũng như sang Trung Quốc và Ấn Độ. Những mặt hàng xuất khẩu đó đã đóng vai trò như một nền tảng kinh tế cho nền kinh tế Nga, vốn chủ yếu là lĩnh vực năng lượng. Tại Liên minh châu Âu, sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga để cung cấp điện và sưởi ấm đã khiến việc cấm cửa trở nên khó khăn hơn đáng kể, điều mà chính quyền Biden đã làm khi cấm một lượng tương đối nhỏ xăng dầu mà Mỹ nhập khẩu từ Nga.

"Mỹ đã cấm nhập khẩu dầu và khí đốt tự nhiên của Nga, và Vương quốc Anh sẽ loại bỏ chúng vào cuối năm nay. Tuy nhiên, những quyết định này sẽ không có tác động có ý nghĩa trừ khi và cho đến khi EU tuân theo", Benjamin Hilgenstock và Elina Ribakova, các nhà kinh tế của Viện Tài chính Quốc tế viết trong một báo cáo.

Biết được điều này, Putin đã tận dụng rất nhiều sự phụ thuộc của châu Âu vào xuất khẩu năng lượng để có lợi cho mình. Ông Putin đã kêu gọi Ngân hàng Trung ương Nga buộc các nhà nhập khẩu khí đốt nước ngoài mua đồng rúp và sử dụng chúng để thanh toán cho nhà cung cấp khí đốt thuộc sở hữu nhà nước Gazprom. Nhưng không rõ liệu Putin có thể thực hiện lời đe dọa của mình hay không.

Trong khi đó, Nhà Trắng và các nhà kinh tế đã lập luận rằng, tác động của các lệnh trừng phạt cần thời gian, vài tuần hoặc vài tháng để có hiệu lực đầy đủ khi các ngành công nghiệp đóng cửa do thiếu nguyên liệu hoặc vốn hoặc cả hai. Nhưng những người chỉ trích nói rằng sự phục hồi của đồng rúp Nga cho thấy Nhà Trắng cần phải làm nhiều hơn thế nữa.

"Sự phục hồi của đồng rúp dường như cho thấy rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ đã không làm tê liệt nền kinh tế Nga một cách hiệu quả", Thượng nghị sĩ Pat Toomey, R-Pa nói.

Các nhà phân tích nói rằng, đồng tiền của Nga có thể sẽ chịu áp lực trong những tháng tới. Nước này vẫn phải đối mặt với khả năng vỡ nợ, khi không thể cung cấp trái phiếu chính phủ bằng nguồn dự trữ của Ngân hàng Trung ương bị đóng băng. Ảnh: @AFP.

Toomey cho biết trong một email gửi cho Associated Press: "Để tạo cơ hội chiến đấu cho Ukraine, Mỹ phải cắt đứt nguồn doanh thu của Putin bằng cách cắt giảm doanh thu bán dầu và khí đốt của Nga trên toàn cầu".

Thủ tướng Anh Boris Johnson cho biết Nhóm Bảy quốc gia công nghiệp lớn nên "tăng cường các biện pháp trừng phạt với một chương trình kéo dài cho đến khi từng đội quân của Putin ra khỏi Ukraine".

Nhưng đó là một yêu cầu khó khăn hơn đối với các quốc gia châu Âu khác như Đức, là quốc gia phụ thuộc vào Nga về khí đốt tự nhiên và dầu mỏ quan trọng. Nhiều quốc gia trong số đó đã cam kết loại bỏ sự phụ thuộc, nhưng không phải ngay lập tức.

Với góc nhìn lạc quan hơn, một số quan chức Bộ Tài chính Mỹ hiện tại nói rằng, sự phục hồi của đồng rúp không nhất thiết có nghĩa là vũ khí kinh tế của phương Tây đang mất đi cú đấm. Mặc dù có thể có lý do để leo thang các biện pháp trừng phạt, nhưng sự trở lại của đồng tiền này chủ yếu phản ánh các bước bất thường mà ngân hàng trung ương Nga đã thực hiện để ngăn chặn sự rơi tự do của đồng rúp, họ nói. Đó không phải là dấu hiệu của sự cải thiện trong nền kinh tế Nga hay trong tay Putin.

Các nhà kinh tế cho biết, nền kinh tế Nga vẫn trải qua nhiều nỗi đau có khả năng sẽ tăng lên. Nền kinh tế Nga có thể suy giảm hơn 20% trong năm nay. Các nhà phân tích nói rằng đồng tiền của Nga có thể sẽ chịu áp lực trong những tháng tới. Nước này vẫn phải đối mặt với khả năng vỡ nợ, khi không thể cung cấp trái phiếu chính phủ bằng nguồn dự trữ của Ngân hàng Trung ương bị đóng băng. Một số hàng hóa nhập khẩu đang biến mất khỏi kệ hàng khi các công ty vận chuyển toàn cầu ngừng giao hàng, và một số nhà sản xuất đang ngừng sản xuất vì các hiệu lệnh đang ngăn họ mua các linh kiện điện tử.

Hàng trăm tập đoàn phương Tây đã ngừng hoạt động ở Nga, tước đi hàng hóa tiêu dùng quan trọng của nước này. Và nhiều chuyên gia trẻ đã rời khỏi đất nước vì phản đối chiến sự hoặc lo sợ bị ảnh hưởng bởi các biện pháp trừng phạt, điều này gây ra tình trạng chạy máu chất xám nghiêm trọng.

Janis Kluge, một nhà kinh tế tại Viện Quốc tế và An ninh Đức ở Berlin cho biết trong tiền cảnh ổn định, sự phục hồi của đồng rúp này chỉ trợ giúp chính quyền về kiểm soát tốt hơn về mặt hình ảnh mang tính sống còn. Ông nói: "Hiệu ứng tâm lý rất quan trọng. Điều này như để cho người dân thấy được sức khỏe của nền kinh tế Nga hiện tại".