Doanh nghiệp, cổ phần, cổ phiếu và thị trường chứng khoán

Series bài này dành cho nhà đầu tư và những ai quan tâm và muốn tìm hiểu về chứng khoán, đầu tư chứng khoán… Bài viết với ngôn ngữ bà Ngoại và hơi “dài dòng” để ai cũng có thể hiểu.

Bài 1:

- Anh Nguyễn Văn A sau một thời gian kinh doanh ngành bao bì giấy đã tích cốp được một số vốn kha khá. Anh cũng học hỏi tích luỹ được nhiều kinh nghiệm thương trường, kinh doanh trong ngành nên đã quyết định chuyển từ kinh doanh cá nhân qua doanh nghiệp cổ phần.

Anh kêu gọi đối tác, bạn bè cùng góp vốn, để thành lập Doanh nghiệp cổ phần ABCDE với ngành nghề kinh doanh chính là sản xuất, kinh doanh mặt hàng XYZ.

Vốn điều lệ của công ty là 100 tỷ. Anh A đã kêu gọi các anh chị BCDE góp đủ số vốn điều lệ, chi tiết như sau, A: 60 tỷ, B = C = D = E : 10 tỷ.

Ngày thành lập công ty, bảng cân đối kế toán của ABCDE

Tài sản: 100 tỷ VNĐ

Vốn chủ sở hữu: 100 tỷ VNĐ

trong đó vốn cổ phần = 100 tỷ VNĐ, thặng dư vốn = 0 VNĐ.

Tỷ lệ sở hữu như sau

A: 60 tỷ, sở hữu 60%

B: 10 tỷ chiếm 10%

C: 10 tỷ, chiếm 10%

D: 10 tỷ, chiếm 10%

E: D: 10 tỷ, chiếm 10%

- Nhờ tình hình thị trường thuận lợi, nhờ tài năng lãnh đạo của anh A, doanh nghiệp kinh doanh rất hiệu quả, lợi nhuận sau thuế đạt vài chục tỷ hàng năm. Và toàn bộ số lợi nhuận này đã được công ty tái đầu tư - nâng cấp nhà máy, mở rộng hệ thống chi nhánh - nhằm hỗ trợ cho sự tăng trưởng hơn 100% hàng năm của công ty.

Ba năm sau, công ty quyết định tăng vốn để đầu tư vào 1 dây chuyền hiện đại hơn. Anh F, một nhà đầu tư lớn, lần trước từ chối hùn vốn vào ABCDE nay quyết định đầu tư 60 tỷ vào ABCD. Hai bên dùng phương án định giá cơ bản là PE (tỷ suất Giá trên Lợi nhuận). Anh F nói rằng PE của các công ty tương tự ở mức 12 - 13.

Nhưng nhóm ABCDE nói rằng doanh nghiệp của họ tăng trưởng vượt trội hơn các doanh nghiệp khác nên chỉ đồng ý với mức PE 15. Lợi nhuận sau thuế của ABCD là 21 tỷ, nên giá của ABCD = 15*31 = 315 tỷ.

Cuối cùng hai bên đã lấy mức tròn = 300 tỷ.

Giá trị 300 tỷ này gấp 3 lần số vốn cổ phần 100 tỷ. Người ta còn gọi là 3 chấm. Nghĩa là anh F chấp nhận đầu tư vào ABCDE với mức 3 lần mệnh giá.

Theo đó, 60 tỷ của anh F sẽ chia thành 2 phần. Phần 1: Vốn cổ phần = 60/3 = 20 tỷ. Phần 2: Thặng dư vốn = 60 - 20 tỷ = 40 tỷ.

Ngay sau khi anh F góp vốn, tài khoản tài khoản vốn chủ sở hữu của ABCDE như sau:

Vốn chủ sở hữu = 161 tỷ VNĐ trong đó Vốn cổ phần = 120 tỷ VNĐ, Thặng dư vốn = 40 tỷ VNĐ, Lợi nhuận giữ lại = 1 tỷ.

Tỷ lệ sở hữu của các cổ đông như sau

A = 60 tỷ / 120 tỷ = 50.00%

B = 10 tỷ / 120 tỷ = 8.333%

C = 10 tỷ / 120 tỷ = 8.333%

D = 10 tỷ / 120 tỷ = 8.333%

E = 10 tỷ / 120 tỷ = 8.333%

F = 20 tỷ / 120 tỷ = 16.667%

- 1 năm sau, quỹ đầu tư G - một quỹ đầu tư doanh nghiệp tư nhân (Private Equity) mong muốn đầu tư vào ABCDE với mục tiêu đưa công ty niêm yết trên sàn chứng khoán. Sau một thời gian đàm phán, hai bên đồng ý giá trị của ABCDE trước đầu tư (Pre-Money Valuation) là 420 tỷ. Gấp 3.5 lần vốn cổ phần hiện tại là 120 tỷ. Tức 3.5 chấm.

Quỹ mong muốn sở hữu 25% của ABCDE sau đầu tư.

Gọi X là vốn cổ phần của quỹ. Chúng ta có phương trình

X = 25%*(120 +X). Giả ra X = 40 tỷ. Tổng số tiền đầu tư sẽ là =

40*3.5 = 140 tỷ, trong đó 40 tỷ là vốn cổ phần, 100 tỷ là thặng dư vốn.

Ngay sau khi quỹ G góp vốn, vốn chủ sở hữu của ABCDE như sau:

Vốn chủ sở hữu: 308 tỷ VNĐ, trong đó Vốn cổ phần = 160 tỷ VNĐ, Thặng dư vốn = 140 tỷ VNĐ, lợi nhuận giữ lại = 8 tỷ VNĐ

Tỷ lệ sở hữu của các cổ đông như sau

A = 60 tỷ / 160 tỷ = 37.50%

B = 10 tỷ / 160 tỷ = 6.25%

C = 10 tỷ / 160 tỷ = 6.25%

D = 10 tỷ / 160 tỷ = 6.25%

E = 10 tỷ / 160 tỷ = 6.25%

F = 20 tỷ / 160 tỷ = 12.50%

G = 40 tỷ / 160 tỷ = 25.00%

- Sau đó ABCDE lên kế hoạch (Initial Public Offering) tức phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng và niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán.

Để phát hành cổ phiếu ra công chúng, ABCDE chia vốn cổ phần ra thành những cổ phần nhỏ có mệnh giá 10,000 đồng. Số vốn cổ phần 160 tỷ tương đương 16 triệu cổ phần. ABCDE tiến hành làm thủ tục xin phát hành 4 triệu cổ phần của ABCDE ra công chúng với giá 50,000 VNĐ/ cổ phần. (5 chấm). Số tiền 200 tỷ huy động được dùng để nâng cấp nhà máy, mua sắm thiết bị và bổ sung vốn lưu động.

Số tiền 200 tỷ này gồm có 40 tỷ là vốn cổ phần, 160 tỷ là thặng dư vốn.

Sau khi phát hành thành công 4 triệu cổ phiếu công chúng, vốn chủ sở hữu của ABCDE như sau:

Vốn chủ sở hữu: 521 tỷ VNĐ, trong đó Vốn cổ phần = 200 tỷ VNĐ, Thặng dư vốn = 300 tỷ VNĐ, lợi nhuận giữ lại = 21 tỷ VNĐ

Tỷ lệ sở hữu của các cổ đông như sau

A = 60 tỷ / 200 tỷ = 30.00%

B = 10 tỷ / 200 tỷ = 5.00%

C = 10 tỷ / 200 tỷ = 5.00%

D = 10 tỷ / 200 tỷ = 5.00%

E = 10 tỷ / 200 tỷ = 5.00%

F = 20 tỷ / 200 tỷ = 10.00%

G = 40 tỷ / 200 tỷ = 20.00%

Công chúng = 40 tỷ / 200 tỷ = 20.00%

- Sau đó 6 tháng, ABCDE làm thủ tục đăng ký niêm yết lên sàn chứng khoán HOSE (Sàn Chứng khoán TP HCM).

Thành viên Hội đồng Quản trị (HĐQT) đại diện quỹ G đề nghị mức giá niêm yết là 90.000 VNĐ / cổ phần. Quỹ G cho rằng với kết quả kinh doanh tốt của ABCDE, cộng với hiệu ứng PR, nhà đầu tư sẽ chấp nhận giá 90.000 VNĐ. Ý kiến này đã được các thành viên HĐQT và cổ đông lớn tán thành. Ai cũng vui khi thấy giá trị công ty và giá trị đầu tư của mình tại ABCDE tăng cao như thế.

Tuy vậy chú Ba, tư vấn tài chính cho ABCDE và anh A, đã phản biện ý kiến này. Theo chú Ba, với triển vọng kinh doanh của ABCDE, giá trị của doanh nghiệp được dự đoán trong khoảng 1.200 tỷ - 1.400 tỷ. Giá trị của từng cổ phần: 60.000 - 70.000 VNĐ / cổ phần. Và thị trường cũng sẽ nhận biết điều này.

Nếu ABCDE niêm yết giá 90.000 VNĐ đồng, thì sớm muộn gì giá cũng về mức 60.000 - 70.000 VNĐ. Điều này sẽ gây áp lực lên HĐQT và Ban điều hành. Chú Ba nói với HĐQT của ABCDE: Chúng ta không nên nhằm mục đích bán cổ phiếu với giá cao kiếm lời thì không lý do gì phải niêm yết với giá cao vượt quá mức giá trị. Hãy niêm yết với mức giá 65.000 VNĐ và tập trung vào kinh doanh, tạo giá trị cho DN. Giá cổ phiếu sẽ lên theo giá trị của doanh nghiệp.

Cuối cùng, ABCDE đã niêm yết thành công với giá 65.000 VNĐ và đạt mức 73,000 VNĐ sau 1 tháng kể từ ngày niêm yết.

- Sau đó 6 tháng, anh A gọi điện thoại cho chú Ba, giọng lo lắng: “Thị trường có tin xấu rớt điểm quá mức. Cổ phiếu ABCDE còn có 42.000 VNĐ. Mà tình hình kinh doanh của ABCDE vẫn rất ổn, vượt kế hoạch anh à”.

Chú Ba cười lớn “Thì thị trường chứng khoán là vậy mà. Trong ngắn hạn giá nhảy lambada không liên quan đến giá trị. Trong dài hạn thì giá sẽ điều chỉnh thôi”.

Anh A hỏi “Vậy tôi nên làm gì?” Chú Ba hướng dẫn “Tập trung vào kinh doanh. Công bố chính thức với NĐT và thị trường ABCDE vẫn đạt kế hoạch năm. Công ty có thể mua vào cổ phiếu (cổ phiếu quỹ). Động tác này nói với thị trường giá cổ phiếu ABCDE đã rẻ, thấp hơn so với giá trị”.

- 11 tháng sau, anh A lại gọi chú Ba, giọng phấn khích “Thị trường sung auá. Cổ phiếu ABCDE lên tới 95.000 VNĐ rồi, quá cao so với giá trị thực. Giờ phải làm sao, chú Ba?”

Chú Ba cười khà khà “Vậy mới là thị trường chứng khoán. À, mà anh có mua mua bán bán đẩy giá CP không đó”.

Anh A trả lời “Dạ hoàn toàn không anh”.

Chú Ba “Vậy thì không sao. Chú Ba cứ tập trung kinh doanh cho tốt. Anh chỉ đạo nhân viên bán ra cổ phiếu quỹ. Động tác này nói với thị trường giá cổ phiếu ABCDE đã mắc, cao hơn so với giá trị”.

Câu chuyện ABCDE sẽ còn tiếp tục. Các bạn tiếp tục đọc những bài sau nhé.

Thân ái,