Diễn biến mới trên thị trường lãi suất

Sau khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) giảm một loạt lãi suất điều hành vào giữa tháng 9, mặt bằng lãi suất trên thị trường từ đó đến nay đã ổn định trở lại. Liệu còn có những yếu tố nào đã tác động tích cực lên xu hướng lãi suất trong thời gian gần đây?

Mặt bằng lãi suất huy động yên ắng trở lại

Trái với sự điều chỉnh tăng vọt các mức lãi suất tiền gửi đã từng diễn ra trong tháng 7, tháng 8 và nửa đầu tháng 9, mặt bằng lãi suất huy động tại các ngân hàng thương mại (NHTM) từ nửa cuối tháng 9 - sau thời điểm NHNN giảm lãi suất điều hành, cho đến nay đã trở nên yên ắng trở lại. Thậm chí có một số ngân hàng còn có động thái giảm lãi suất tiền gửi trong khoảng thời gian trên.

Ngày 17-9, tức sau một ngày quyết định giảm lãi suất điều hành của NHNN có hiệu lực, Sacombank điều chỉnh giảm khung lãi suất tiền gửi, với kỳ hạn hai tháng và ba tháng đều giảm 0,2 điểm phần trăm xuống tương ứng 5,2% và 5,3%; kỳ hạn 4-5 tháng giảm 0,1 điểm phần trăm xuống 5,4%.

Hơn một tuần sau đó, đến lượt Techcombank cũng thông báo giảm 0,1 điểm phần trăm lãi suất tiền gửi kỳ hạn 9-11 tháng xuống còn 5,8%. Các kỳ hạn dài hơn lại có sự phân hóa, khi kỳ hạn 18 tháng giảm 0,1 điểm phần trăm xuống 6,8% và kỳ hạn 24 tháng giảm mạnh 0,5 điểm phần trăm xuống 6,5%, ngược lại kỳ hạn 12 tháng tăng 0,2 điểm phần trăm lên 6,5%, 15 tháng tăng 0,4 điểm phần trăm lên 6,7% và kỳ hạn 36 tháng tăng 0,1 điểm phần trăm lên 6,5%.

Đáng lưu ý là một ông lớn NHTM gốc nhà nước như BIDV cũng có động thái giảm lãi suất hiếm hoi từ đầu năm đến nay, theo đó tiền gửi kỳ hạn 1-2 tháng đều giảm 0,2 điểm phần trăm xuống 4,3%, thấp hơn mức 4,5% mà ba ông lớn NHTM gốc nhà nước khác là Agribank, VietinBank và Vietcombank đang niêm yết.

Diễn biến tương tự cũng xảy ra trên thị trường liên ngân hàng, khi lãi suất cho vay qua đêm giữa các ngân hàng đến ngày 3-10 chỉ còn 2,17%, giảm 0,67 điểm phần trăm so với thời điểm ngày 13-9, cá biệt ngày 30-9 còn rớt về dưới mốc 2% khi chạm mức 1,74%.

Tương tự kỳ hạn một tuần giảm 0,63 điểm phần trăm, hai tuần giảm 0,53 điểm, một tháng giảm 0,8 điểm và ba tháng giảm 0,77điểm phần trăm so với cùng thời điểm. Nếu so với mức đỉnh điểm vào cuối tháng 8, lãi suất kỳ hạn qua đêm đến hai tuần đã giảm từ 2,3 đến hơn 2,8 điểm phần trăm, tức đã giảm đến một nửa so với trước đây.

Trên thị trường trái phiếu, lãi suất trúng thầu trái phiếu chính phủ trong tháng 9 tiếp tục giảm so với tháng 8, trong bối cảnh hệ thống thừa tiền nên rót mạnh vào trái phiếu. Tỷ lệ khối lượng đặt thầu/gọi thầu trong tháng 9 lên đến 441% và tỷ lệ trúng thầu/gọi thầu cũng đạt mức cao (95%).

Việc mặt bằng lãi suất hạ nhiệt và ổn định trở lại trong hơn nửa tháng qua dễ khiến nhiều người liên tưởng đến quyết định giảm lãi suất điều hành đã phát huy tác dụng. Điều này có thể đúng nhưng chưa phải là tất cả, khi thời gian qua đã xuất hiện thêm nhiều yếu tố tác động tích cực lên xu hướng lãi suất, mà câu chuyện lãi suất điều hành chỉ đóng góp một phần.

Quan trọng vẫn là thanh khoản

Thanh khoản hệ thống dồi dào trở lại là yếu tố được nhắc đến khá nhiều trong hai tuần trở lại đây, khi nhà điều hành đã bơm một lượng lớn tiền đồng thông qua đường mua ngoại tệ trở lại. Lãnh đạo NHNN mới đây cũng đã chính thức xác nhận thời gian vừa qua cơ quan này tiếp tục mua ròng ngoại tệ và dự trữ ngoại hối quốc gia đã được nâng lên kỷ lục mới với hơn 70 tỉ đô la Mỹ, khi nguồn vốn ngoại tệ từ hoạt động đầu tư tiếp tục đổ nhiều vào nền kinh tế.

Nếu so với mức dự trữ ngoại hối công bố vào giữa tháng 4 chỉ là 66,35 tỉ đô la, thì NHNN đã mua vào xấp xỉ 3,65 tỉ đô la, tương ứng với việc bơm thêm gần 84.700 tỉ đồng ra thị trường nếu tính theo giá mua đô la Mỹ của Sở Giao dịch NHNN là 23.200 đồng cho 1 đô la Mỹ.

Tiền trong hệ thống dư thừa đến nỗi NHNN phải liên tiếp hút ròng trên thị trường mở kể từ giữa tháng 9 đến nay, riêng tuần từ ngày 16 đến 20-9 hút ròng gần 69.000 tỉ đồng và tuần mới nhất đầu tháng 10 hút ròng 18.000 tỉ đồng. Các phiên phát hành tín phiếu trong những ngày đầu tháng 10 này tiếp tục được gia tăng liều lượng nhằm hút tiền về nhanh hơn, với giá trị tín phiếu phát hành đã tăng vọt lên 18.000 tỉ đồng/phiên, tăng 20-50% so với các phiên phát hành vào cuối tháng 9.

Trong khi đó, việc tăng trưởng tín dụng (đến ngày 24-9) đã xuống mức thấp hơn tăng trưởng huy động vốn, chủ yếu do hoạt động cho vay trong quí 3 đã chậm lại theo yếu tố mùa vụ cũng như một loạt chính sách điều chỉnh, kiểm soát hoạt động cho vay, cũng giúp các ngân hàng thôi đối mặt với áp lực vốn cho hoạt động phát triển kinh doanh. Một số ngân hàng trong những tuần gần đây phát hành trái phiếu thành công với số lượng lớn như BIDV, VietinBank hay ACB cũng giúp tăng cường thêm nguồn vốn, điều này là rất quan trọng khi sắp bước vào mùa cao điểm cho vay trong quí 4.

Đối với BIDV lại có thêm một câu chuyện khác, đó là ngân hàng sắp nhận được tiền bán 603,3 triệu cổ phiếu, tương đương 15% vốn điều lệ cho đối tác KEB Hana Bank với giá 33.640 đồng/cổ phiếu, theo đó tổng giá trị giao dịch ước tính hơn 20.295 tỉ đồng. Với lượng vốn lớn trên đổ về, BIDV có thêm lựa chọn cho chính sách vốn đầu vào, mà việc chủ động giảm lãi suất tiền gửi kỳ hạn 1-2 tháng về thấp hơn ba NHTM nhà nước còn lại là một minh chứng cụ thể.

Ở thị trường ngoại hối, NHNN cũng đã thành công trong việc hóa giải áp lực lên tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng, dù nhân dân tệ không ngừng mất giá và đô la Mỹ tăng giá trên thị trường quốc tế. Về cơ bản, khi tiền đồng mất giá mạnh cũng sẽ gây áp lực lên lãi suất tiền đồng, do đó việc giữ ổn định tỷ giá là một trong những giải pháp quan trọng để kiềm chế lãi suất. Thực tế là tiền đồng thậm chí còn có xu hướng tăng giá kể từ đầu tháng 9 đến nay.

Nhìn sang những thị trường khác, giá vàng đã thôi nổi sóng và bước vào chu kỳ điều chỉnh trở lại, thị trường chứng khoán vẫn gặp khó trước mốc 1.000 điểm của VN-Index, thị trường bất động sản gia tăng rủi ro sau khi một loạt dự án đất nền bị phát hiện lừa đảo gần đây, thị trường trái phiếu rơi vào tình trạng bị cảnh báo, thì rõ ràng kênh tiền gửi ngân hàng có thể được lựa chọn trở lại vì mức độ an toàn, nhất là khi chỉ số giá tiêu dùng bình quân chín tháng qua chỉ tăng khoảng 2,52% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng thấp nhất trong ba năm qua.

Trong thời gian tới, với việc dòng vốn ngoại tệ vẫn đổ vào mạnh mẽ, thặng dư thương mại lớn, nguồn kiều hối cuối năm đổ về mạnh, dự kiến nguồn cung ngoại tệ sẽ càng trở nên vượt trội và NHNN sẽ duy trì chính sách mua ngoại tệ nhằm kìm hãm đà tăng giá của tiền đồng. Điều này sẽ giúp thanh khoản của hệ thống tiếp tục dồi dào, tạo thêm điều kiện để ổn định lãi suất.

Ngoài ra, với việc nhà điều hành từ cuối tháng 8 đã cảnh báo về việc lãi suất huy động của các ngân hàng tăng nhanh, tăng rủi ro tiềm ẩn, ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển lành mạnh của hệ thống ngân hàng, tiếp đó là quyết định giảm lãi suất điều hành vào giữa tháng 9 vừa qua, có lẽ các ngân hàng sẽ phải cân nhắc hơn trong những quyết định về chiến lược huy động vốn và tăng lãi suất nếu muốn, nhất là khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) có khả năng sẽ có thêm một lần giảm lãi suất trong thời gian còn lại của năm nay.

Trong một báo cáo mới đây, Công ty Chứng khoán SSI cho rằng dư địa cho tăng trưởng tín dụng trong quí 4-2019 còn rất lớn và nhu cầu huy động vốn của các NHTM sẽ vẫn ở mức cao khiến lãi suất khó giảm. Tuy nhiên, SSI cũng cho rằng, nếu duy trì được đà tăng trưởng huy động tốt như quí vừa qua, lãi suất huy động có khả năng sẽ giảm vào đầu năm 2020.