Đi mua xăng dầu, khách hàng không hề là Thượng đế

Khi đại án buôn lậu, bán xăng giả khép lại, người dân rất bất ngờ trước kết luận thanh tra với các doanh nghiệp xăng dầu khi lộ ra hàng loạt sai phạm vốn là tảng băng chìm của ngành này. Nó chẳng khác ma trận gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Nhiều người dân đã gọi điện đến Tuổi Trẻ Online phản ánh việc phải mua xăng giá cao hơn mức điều hành. Khi được giải thích giá liên bộ điều hành là xăng RON95-III (tiêu chuẩn khí thải mức 3), còn loại xăng được bán giá cao là RON95-V (tiêu chuẩn khí thải mức 5), không ít người bức xúc vì cảm giác đang bị đưa vào "ma trận", không dễ phân biệt các loại xăng và họ đang bị thiệt hại.

Chỉ một loại xăng sao lựa chọn?

Nguồn: Petrolimex, S.T.S Dữ liệu: N.HIỂN - Đồ họa: N.KH.

Nhiều người dân cho hay họ cố tìm xem xăng RON95-III để mua nhưng cây xăng không bán. Và giá xăng loại cao cấp được bán cao hơn loại xăng "phổ biến" tới hơn 1.130 đồng/lít. Không còn sự lựa chọn nào khác, đành chép miệng mua xăng RON95-V là tình cảnh của nhiều người dân khi đến đổ xăng tại nhiều cây xăng của Petrolimex ở TP.HCM.

Trả lời Tuổi Trẻ Online, đại diện Petrolimex từng khẳng định 100% cây xăng tại TP.HCM đã chuyển sang bán RON95-V thay vì xăng RON95-III (tiêu chuẩn khí thải mức 3) trong khi ghi nhận của Tuổi Trẻ Online cho thấy nhiều cây xăng của Petrolimex không còn bán xăng E5 RON92.

Nói thẳng ra, nhiều cây xăng của Petrolimex chỉ bán một loại xăng RON95-V, người dân đổ hoặc không đổ mà không được chọn xăng.

Với những người thường xuyên chạy trên đường như bác xe ôm, anh giao hàng hoặc dịch vụ vận tải thì mức chênh lệch này không hề nhỏ.

Trong các lần trả lời Tuổi Trẻ Online, lãnh đạo Petrolimex đều cho rằng việc chuyển sang bán xăng tiêu chuẩn khí thải cao để thực hiện quyết định số 49/2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với các xe ô tô, xe mô tô hai bánh sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới.

Chiếu theo quyết định này, ô tô sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 5 từ 1-1-2022, còn các loại mô tô hai bánh áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 3 từ năm 2017.

Việc Petrolimex kinh doanh xăng tiêu chuẩn khí thải cao theo chủ trương là không bàn cãi. Tuy nhiên, với xe máy hiện áp tiêu chuẩn khí thải dưới mức 3 và với các loại ô tô có thiết kế chưa đáp ứng tiêu chuẩn mức 5, chính Petrolimex cũng thừa nhận "hiệu quả xử lý khí thải động cơ chưa đạt được mức tối ưu". Nói một cách dân dã là xăng xịn chỉ hợp với xe xịn, còn xe cùi đổ xăng xịn, có phần chơi… sang.

Điều đáng nói, loại xăng xịn này theo quy định hiện hành lại là loại hàng "không phổ biến" nên doanh nghiệp tự quyết giá thay vì Nhà nước quyết giá như với các mặt hàng "phổ biến". Điều này cũng kéo theo mức chênh lệch giá giữa các loại xăng tăng từ 600 đồng lên 1.130 đồng/lít cũng do doanh nghiệp tự quyết.

Lãnh đạo một doanh nghiệp đầu mối xăng dầu phía Nam cho biết riêng với hầu hết xe máy hiện nay, việc doanh nghiệp bán xăng RON95-III là đã đảm bảo tiêu chuẩn về khí thải.

Petrolimex từng khẳng định mình tự quyết mặt hàng kinh doanh, việc lựa chọn sản phẩm nào là quyền của khách hàng. Song Petrolimex "khai tử" các loại xăng khác, chỉ bán duy nhất xăng giá cao sao người dân lựa chọn. Người dân muốn đổ xăng khác chỉ còn cách chạy sang cửa hàng xăng dầu thuộc hệ thống khác.

Trong khi Petrolimex là một doanh nghiệp chiếm thị phần lớn, và chắc hẳn họ cũng biết tâm lý người tiêu dùng không mấy ai đủ kiên nhẫn để có thể phải chạy vài cây số để tìm cây xăng khác.

Câu hỏi ở đây Petrolimex đóng vai trò thống lĩnh thị trường nên việc thay đổi mặt hàng kinh doanh, việc hạn chế phân phối hàng hóa có phải hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị nghiêm cấm?

Cần điều hành giá loại xăng đang dần phổ biến

Dù dùng xăng tiêu chuẩn EURO 5 là bảo vệ môi trường, việc kinh doanh tập trung một loại xăng sẽ tối ưu hóa kho bãi, lợi nhuận của doanh nghiệp cũng tốt… song nhiều người tiêu dùng cũng bức xúc khi Petrolimex hạn chế quyền lựa chọn xăng của họ.

Lộ trình của Petrolimex cũng chỉ ra doanh nghiệp này đã và sẽ mở rộng kinh doanh RON95-V tại nhiều địa phương nên vẫn áp dụng cách làm như tại TP.HCM là sẽ giảm dần sự lựa chọn của người dân.

Với mặt hàng xăng RON95-V, không thể nói như đại diện Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) vì "không phổ biến" (theo nghị định 83, 95) nên Nhà nước không điều hành giá trong khi đây là mặt hàng ngày càng… phổ biến, với sự tập trung phân phối của Petrolimex.

Nếu vẫn quản lý giá xăng dầu, phải chăng nên vá ngay những lỗ hổng, điều hành giá cả những mặt hàng đang có dấu hiệu doanh nghiệp tập trung phân phối, cụ thể là RON95-V - vốn đang né được sự điều hành giá của liên bộ. Petrolimex khẳng định xăng RON95-V cũng đang được tính giá theo đúng công thức giá cơ sở, giống các loại xăng Nhà nước đang điều hành. Vì vậy việc Nhà nước quản lý đồng bộ các loại xăng là phù hợp.

Xăng dầu là mặt hàng đặc biệt, tác động mạnh lên tất cả các ngành. Vì vậy, cần tránh để người dân cảm thấy bức xúc, bị hạn chế quyền lựa chọn hàng hóa theo hướng thiệt hại nằm về phía họ.