Đâu là "liều thuốc" chữa lành vết thương kinh tế năm 2021?

Năm 2021 sẽ là một năm kinh tế thế giới có thể mong đợi những thay đổi tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều khó khăn cần giải quyết.

Chương trình Nghị sự Davos 2021, sự kiện được tổ chức theo hình thức trực tuyến từ ngày 25-29/1 trong khuôn khổ Hội nghị thường niên Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) đã tập trung vào việc khôi phục tăng trưởng kinh tế toàn cầu và tái xây dựng niềm tin trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với đại dịch thảm khốc nhất trong vòng một thế kỷ qua, kéo theo tình trạng suy thoái kinh tế nặng nề nhất kể từ cuối Chiến tranh Thế giới thứ 2.

Trong suốt quý III/2020, khi đại dịch phần nào được kiểm soát và xu hướng kinh tế hồi phục trở nên rõ ràng, đã xuất hiện tâm thế lạc quan chung về triển vọng kinh tế thế giới năm 2021. Tuy nhiên, kể từ quý IV/2020, đại dịch Covid-19 bùng phát trở lại trên phạm vi toàn cầu, kéo xu hướng phục hồi kinh tế thế giới đi xuống một lần nữa. Hiện chưa thể nhận định bất kỳ điều gì về những triển vọng cho năm 2021.

Trung Quốc là quốc gia đầu tiên bị tổn hại nặng nề bởi đại dịch Covid-19 khi GDP quý I/2020 của quốc gia này giảm 6,8% so với cùng kỳ năm 2020. Tuy nhiên, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới bắt đầu khôi phục theo chiều hướng bền vững, kết thúc năm 2020 với mức GDP tăng 2,3%, khiến Trung Quốc trở thành nền kinh tế dẫn đầu duy nhất trên thế giới có tăng trưởng dương.

Nhân tố cơ bản dẫn đến kết quả này là do Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp phong tỏa và cách ly xã hội nghiêm ngặt, cùng với việc bắt buộc người dân phải đeo khẩu trang ở nơi công cộng trên toàn quốc. Đại dịch được kiểm soát chỉ trong vòng 3-4 tháng. Sau đó, kể từ quý II/2020, các hoạt động kinh tế nhanh chóng được khôi phục.

Tương tự, trên phạm vi toàn cầu, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng việc khôi phục tăng trưởng kinh tế toàn cầu có thành công hay không phụ thuộc chủ yếu vào các biện pháp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả. Mặc dù tăng trưởng kinh tế và kiểm soát dịch bệnh cần phải được xử lý cùng lúc, song công tác kiểm soát dịch bệnh đóng vai trò quan trọng hơn.

Theo đó, việc cung cấp đầy đủ và phân phối vaccine một cách công bằng sẽ trở thành ưu tiên hàng đầu. Biện pháp phong tỏa, cách ly xã hội và đeo khẩu trang khi đi ra ngoài vẫn cần phải áp dụng.

Khi một số quốc gia trên thế giới vẫn coi thói quen không đeo khẩu trang, không giãn cách xã hội là vì "tự do cá nhân", thì sẽ vẫn là một chặng đường dài trước khi thế giới có thể trở nên an toàn. Tất cả các nước trên thế giới cần đồng lòng đoàn kết và hợp tác một cách kiên định để có thể chiến thắng đại dịch.

Hậu quả trực tiếp của đại dịch Covid-19 và tình trạng suy thoái kinh tế đang làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo, cả ở trong phạm vi quốc gia và giữa các quốc gia trên thế giới. Các nước có thu nhập thấp bị tổn hại vô cùng nặng nề. Người nghèo là nhóm đối tượng đặc biệt chịu ảnh hưởng do nhà máy, cửa hàng và trường học phải đóng cửa.

Tháng 10/2020, Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính, đại dịch có thể đẩy thêm khoảng 88-115 triệu người rơi vào cảnh nghèo đói cùng cực trong năm 2020 và tổng con số này có thể lên tới 150 triệu người vào năm 2021. Do đó, những nỗ lực và tiến triển trong công tác xóa đói giảm nghèo ở châu Phi trong suốt 10 năm qua đã bị “đổ sông đổ bể” phần nào.

Thậm chí, cả Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng chứng kiến sự chênh lệch giàu nghèo tăng mạnh. Vì vậy, tiến trình phục hồi nền kinh tế thế giới sẽ trở nên mất cân bằng và không bền vững.

Các chính sách kinh tế vĩ mô cả trong nước và quốc tế đều cần ưu tiên cứu trợ người nghèo và nhóm người dễ bị ảnh hưởng, bao gồm cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính trực tiếp đến những đối tượng này cũng như cung cấp hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ để duy trì và tạo mới công ăn việc làm. Với sự hỗ trợ vốn của các thể chế quốc tế và sự góp sức của doanh nghiệp tư nhân, chính phủ các nước cần triển khai các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng về điện, đường, trường, trạm.

Ngoài ra, nỗ lực khôi phục tăng trưởng kinh tế thế giới cũng phụ thuộc vào sự đổi mới công nghệ và sự đóng góp của các thiết bị công nghệ mới.

Theo Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu 2020 của WEF, “việc số hóa kinh tế và các kĩ năng số, lưới bảo hộ và sự lành mạnh tài chính, công tác quản trị và lên kế hoạch, cũng như hệ thống sức khỏe và khả năng nghiên cứu” đã đóng góp cho sự phục hồi của các nước trong cuộc chiến chống đại dịch toàn cầu. Báo cáo này cũng chứng minh những lợi thế của nền kinh tế số so với các loại hình kinh tế khác.

Dù vậy, nếu như việc đầu tư để đổi mới công nghệ giúp mang lại lợi ích ngắn hạn, việc này có thể khiến nhiều người thất nghiệp hơn và gia tăng chênh lệch về thu nhập. Các chính quyền ở cấp quốc gia và địa phương cần cân bằng giữa phát triển công nghệ và tạo công ăn việc làm cho người dân, trong đó ưu tiên tạo công ăn việc làm. Nói cách khác, không nên biến tiến bộ công nghệ chỉ đơn thuần là công cụ để giới nhà giàu trở nên giàu có hơn.

Các quốc gia khác nhau với mức độ phát triển khác nhau cũng cần đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau. Các quốc gia phát triển cần làm nhiều hơn để hỗ trợ các quốc gia có thu nhập thấp nhiều hơn thông qua sự phối hợp của các tổ chức quốc tế để nền kinh tế thế giới phục hồi theo hướng cân bằng hơn.

Tại phiên khai mạc Davos Agenda, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho rằng, đã chỉ ra cách thức thoát khỏi những khó khăn hiện tại là “duy trì chủ nghĩa đa phương và xây dựng một cộng đồng vì tương lai chung cho toàn nhân loại”.

Người đứng đầu Trung Quốc cũng kêu gọi từ bỏ các định kiến về tư tưởng và cùng nhau đi theo con đường cùng chung sống hòa bình, tôn trọng lẫn nhau và hợp tác đôi bên cùng có lợi. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về mặt lịch sử trong một thế giới đang phải đối mặt với kẻ thù chung là đại dịch Covid-19, kéo theo đó là khó khăn chung và suy thoái kinh tế nghiêm trọng.

Việc khôi phục tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ khó có thể thành công nếu tất cả các nước không duy trì và ủng hộ hợp tác đa phương. Trong năm 2020 đầy khó khăn, Trung Quốc đã nỗ lực để không chỉ đạt tăng trưởng GDP dương mà còn đạt tăng trưởng cả trong lĩnh vực xuất khẩu, thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và ngược lại. Tất cả là nhờ việc tuân thủ nghiêm ngặt chủ nghĩa đa phương và chính sách cởi mở.

Năm 2021 sẽ là một năm mà thế giới có thể mong đợi những thay đổi tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều khó khăn mà các nước trên thế giới cần giải quyết. Hãy chung tay và cùng chiến đấu với đại dịch để đạt được sự phục hồi kinh tế thế giới bền vững và cân bằng, mang lại lợi ích cho người dân của tất cả các nước.