Covid-19 sẽ chuyển thành bệnh đặc hữu vào cuối năm 2022 - đầu năm 2023?

Khi đợt bùng phát biến thể Delta hạ nhiệt ở nhiều khu vực trên thế giới, các nhà khoa học bắt đầu lập biểu đồ về thời điểm Covid-19 chuyển thành bệnh quen thuộc hoặc bị đẩy lùi…

Bà Maria Van Kerkhove, chuyên gia dịch tễ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mới đây cho biết: "Có thể từ nay đến cuối năm 2022, chúng ta sẽ kiểm soát được virus này, giảm đáng kể số ca nhiễm và tử vong". Quan điểm của WHO dựa trên ý kiến của các chuyên gia dịch bệnh - những người đang vạch ra diễn biến đại dịch trong 18 tháng tới.

WHO đồng thời đang đặt mục tiêu tiêm chủng cho 70% dân số thế giới đến cuối năm 2022. "Nếu đạt được mục tiêu đó, chúng ta sẽ ở trong tình huống rất khác về mặt dịch tễ học," bà Van Kerkhove nói. Trong khi đó, bà Van Kerkhove lo lắng về các quốc gia dỡ bỏ lệnh hạn chế Covid-19 quá sớm: "Tôi rất ngạc nhiên khi thấy người người đi lại trên đường phố, như thể mọi thứ đã kết thúc".

Cùng với nhận định này, hãng tin Reuters cũng đã tiến hành phỏng vấn hơn một chục chuyên gia y tế hàng đầu thế giới để phác thảo biểu đồ khi nào và ở đâu Covid-19 sẽ trở thành một căn bệnh đặc hữu. Theo đó, các chuyên gia kỳ vọng rằng những quốc gia đầu tiên thoát khỏi đại dịch sẽ là những nơi có sự kết hợp giữa tỷ lệ tiêm chủng cao và khả năng miễn dịch tự nhiên cao ở những người đã nhiễm Covid-19, như Mỹ, Anh, Bồ Đào Nha và Ấn Độ.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng SARS-CoV-2 vẫn là một loại virus khó lường và đang tiếp tục đột biến khi lây lan qua các cộng đồng dân cư chưa được tiêm chủng. "Sự chuyển mình của các quốc gia sẽ rất khác nhau, phụ thuộc vào miễn dịch tự nhiên do lây nhiễm và tất nhiên là tình hình triển khai vaccine," Marc Lipsitch, chuyên gia dịch tễ tại Trường Y tế Công cộng Harvard TH Chan, nhận định.

Số ca nhiễm và tử vong vì Covid-19 đã giảm kể từ tháng 8 ở tất cả khu vực trên thế giới. Song châu Âu là ngoại lệ. Biến thể Delta gây đợt bùng phát mới tại các quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng thấp như Nga và Romania hoặc những nơi đã bỏ quy định đeo khẩu trang. Biến thể cũng lây lan mạnh ở Singapore và Trung Quốc, những quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao nhưng tỷ lệ miễn dịch tự nhiên thấp do thực hiện các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt từ trước đó.

Một số nhà khoa học tại Mỹ và Anh dự đoán Covid-19 sẽ trở thành bệnh hô hấp theo mùa như cúm. Virus ít nguy hiểm hơn, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em, nhưng quá trình này có thể tốn tới hàng thập kỷ. Tiến sĩ Joseph Bocchini, chuyên gia nhi khoa và bệnh truyền nhiễm ở Bệnh viện Willis Knighton Health System (Mỹ), nói rằng virus SARS-CoV-2 rốt cục sẽ trở nên giống như cúm mùa thông thường nhưng điều này sẽ chưa diễn ra sớm.

Ông cho rằng số ca nhiễm virus này sẽ trỗi dậy vào những thời điểm giao mùa vì khi nhiệt độ lạnh và không khí trở nên hanh khô, virus SARS-CoV-2 sẽ có khả năng sống lâu hơn trong môi trường và có cơ hội lây lan lớn hơn. Đó là lý do mà ông khuyên mọi người tiếp tục mang khẩu trang, duy trì khoảng cách và tiêm vaccine.

Một số chuyên gia thì cho rằng virus có xu hướng phát triển như sởi, vẫn sẽ bùng phát ở những quần thể có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và bệnh truyền nhiễm quốc gia Mỹ, và Stephane Bancel, Giám đốc điều hành hãng dược Moderna, cũng cảnh báo, việc tin rằng Covid-19 một ngày nào đó hoàn toàn biến mất là điều không tưởng, vì thực tế sẽ cho thấy thế giới phải chung sống với dịch bệnh mãi mãi giống như cúm mùa.

Giám đốc sáng tạo ở Bệnh viện nhi Boston (Mỹ), Tiến sĩ John Brownstein lưu ý rằng mọi người sẽ phải điều chỉnh thói quen để thích ứng với “bình thường mới” và học cách sống chung với virus SARS-CoV-2 vì nó sẽ tồn tại mãi mãi. Ông nói: “Diệt trừ virus này, về cơ bản, là không thể”. Các chuyên gia y tế khác cho rằng trẻ em có thể tiếp xúc với virus SARS-CoV-2 sau khi sinh và tự phát triển miễn dịch trong nhiều năm và nhiều thập kỷ tới.

Trong khi đó, Trevor Bedford, chuyên gia virus tại Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson, nhận thấy làn sóng Covid-19 mùa đông ở Mỹ sẽ trở nên nhẹ hơn, sau đó chuyển đổi sang giai đoạn dịch bệnh đặc hữu vào năm 2022 - 2023. Lúc này, số người tử vong do Covid-19 ở Mỹ sẽ vào khoảng 50.000 đến 100.000 mỗi năm, cao hơn so với trung bình 30.000 ca tử vong hàng năm do bệnh cúm.

Trong lịch sử, chỉ có hai căn bệnh ảnh hưởng tới con người và động vật từng bị xóa sổ: đậu mùa và dịch tả trâu bò. Trong cả hai trường hợp, chiến dịch tiêm chủng toàn cầu ồ ạt đã giúp chặn đứng ca mắc mới. Lần xuất hiện ca bệnh dịch tả trâu bò gần đây nhất là năm 2001 ở Kenya. Còn ca đậu mùa gần đây nhất là ở Anh năm 1978.

Ngoài ra, có một khả năng khác, lầ người dân sẽ coi như đại dịch đã kết thúc, trước khi cơ quan chức năng tuyên bố. Điều này đã từng xảy ra. Dịch cúm 1918 xảy ra vào Thế chiến 1 và khi chiến tranh kết thúc, người ta muốn bỏ lại cả thập kỷ đó phía sau và hướng tới tương lai mới. Người dân bước vào những năm 1920 bùng nổ, bất chấp cúm vẫn hoành hành khắp nước Mỹ.

Nếu xã hội muốn tuyên bố đại dịch chấm dứt trước giới khoa học, chúng ta sẽ phải chấp nhận hậu quả nghiêm trọng: nhiều người chết. Đó là điều xảy ra với các đại dịch trước đây. Cúm không còn bị coi là đại dịch và bây giờ chỉ được coi là dịch bệnh địa phương, nhưng mỗi năm có từ 12.000 tới 61.000 người Mỹ chết vì cúm.