Công ty “ma” và “kẽ hở” quản lý: “Giật mình”… các vụ án

Nhìn lại hàng loạt vụ án bị triệt phá trong thời gian qua, khi các các đối tượng thành lập hàng trăm đến hàng nghìn công ty “ma” làm công cụ để phạm tội khiến dư luận không khỏi “giật mình”…

Thực tế những năm gần đây, Luật Doanh nghiệp thông thoáng đã mang lại làn gió mới, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực vào nền kinh tế, một vấn đề đáng lo ngại đã nảy sinh là sự gia tăng của các công ty, doanh nghiệp “ma” làm méo mó môi trường đầu tư kinh doanh, gây bất ổn cho xã hội.

Theo đó, các đối tượng đã lợi dụng “lỗ hổng” trong việc cấp giấy phép để lập hàng trăm, hàng nghìn công ty, doanh nghiệp làm công cụ để làm ăn phi pháp, gây khó khăn cho cơ quan chức năng khi điều tra xử lý. Trong đó, khi cơ quan chức năng phát hiện nhiều công ty “ma” tổ chức buôn lậu, mua bán hóa đơn giá trị gia tăng... thì bất ngờ…giám đốc chỉ được thuê để đứng tên, có người là xe ôm, bán bún bò.

Điển hình trong những vụ án kinh hoàng ấy không thể không nhắc đến vụ Vạn Thịnh Phát, hiện vẫn đang là tâm điểm dư luận. Theo cáo trạng, quá trình hoạt động, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã thành lập, xây dựng hơn 1.000 doanh nghiệp gồm các công ty con, công ty thành viên trong và ngoài nước, được chia thành nhiều tầng lớp (hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát), trong đó Tập đoàn Vạn Thịnh Phát giữ vai trò trung tâm, nắm giữ cổ phần, kiểm soát toàn bộ hoạt động của các công ty trong hệ sinh thái và thường không tham gia trực tiếp vào hoạt động kinh doanh.

Nhóm các công ty được gọi công ty "ma" này được thành lập để lấy pháp nhân góp vốn đầu tư vào các dự án, vay vốn ngân hàng, thực hiện việc đảo nợ hoặc ký hợp đồng hợp tác, thi công…Trong vụ án này, Viện kiểm sát xác định từ ngày 1/1/2012 đến ngày 17/10/2022 Trương Mỹ Lan và đồng phạm đã gây thiệt hại cho Ngân hàng SCB số tiền đặc biệt lớn 677.286 tỉ đồng. Đây chính là hậu quả thiệt hại của vụ án do hành vi phạm tội của bị cáo Trương Mỹ Lan gây ra.

Không chỉ ở đại án này, trước đó Công an TP Hồ Chí Minh đã triệt phá một vụ án rửa tiền do vợ chồng Nguyễn Thị Thanh Thúy và Eneh Davidson Caleb cầm đầu cũng có nguyên nhân từ công ty "ma". Kết quả điều tra xác định, các đối tượng đã trực tiếp hoặc thuê người thành lập hơn 250 công ty “ma” nhằm mở tài khoản công ty phục vụ hoạt động phạm tội như trên; đồng thời kết quả đấu tranh các đối tượng thừa nhận đã mở hơn 700 tài khoản cá nhân phục vụ cho hoạt động phạm tội này.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Thành phố đã triển khai xác minh hơn 100 tài khoản có liên quan, khám xét 12 địa điểm đã tạm giữ nhiều đồ vật, tài liệu liên quan.

Đặc biệt, khi khám xét nhà vợ chồng Nguyễn Thị Thanh Thúy và Eneh Davidson Caleb đã tạm giữ 234 con dấu của các công ty “ma” đã được thành lập để sử dụng phạm tội; khám xét tại Cơ sở Yến Sào Kingfood và tiệm vàng Đức Long đã tạm giữ hơn 9 tỷ đồng, hơn 1,5 triệu USD và các ngoại tệ khác mà các đối tượng sử dụng vào hoạt động chuyển tiền trái phép qua Campuchia và thu đổi ngoại tệ trái phép tại Việt Nam.

Tài liệu điều tra ban đầu thể hiện tổng giao dịch hoạt động vi phạm pháp luật của tiệm vàng Đức Long là khoảng 13.000 tỷ đồng. Căn cứ kết quả điều tra đến nay, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Thành phố (PC01) đã ra Quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt bị can để tạm giam 13 đối tượng về các tội “Rửa tiền", "Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới”.

Tang vật bị thu giữ trong vụ án 250 công ty “ma” do vợ chồng Nguyễn Thị Thanh Thúy và Eneh Davidson Caleb cầm đầu.

Hay như trong vụ chạy án của tướng Đỗ Hữu Ca, hàng loạt công ty "ma" tại Quảng Ninh và Hải Phòng do Trương Xuân Đước thành lập đã biến mất một cách bí ẩn khi vụ án được khởi tố cũng là một trong những ví dụ điển hình về các công ty "ma". Và mới đây nhất là trong vụ án người phụ nữ ở Thành phố Hồ Chí Minh đã đứng tên thành lập tới 116 công ty “ma” để rửa tiền tiếp tục khiến nhiều người không khỏi “choáng váng”.

Cụ thể, ngày 29/6/2024, Công an TPHCM cho biết đã khởi tố bị can và bắt giam Nguyễn Thị Hương (SN 1990, quê Nam Định) cùng 12 bị can khác về tội Rửa tiền và Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới. Kết quả điều tra ban đầu cho thấy Hương là mắt xích quan trọng trong đường dây rửa tiền và vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới quy mô lớn mà Công an TPHCM đã triệt phá hồi tháng 4.

Khi bị bắt, Hương khai nhận đã đứng tên đăng ký thành lập 116 công ty, doanh nghiệp tại các quận, huyện trong thành phố từ tháng 12/2023 đến tháng 3/2024. Trong đó, quận Tân Bình có số lượng nhiều nhất với 22 công ty, quận Tân Phú có 15 công ty, TP Thủ Đức có 11 công ty,... Nữ bị can thừa nhận mục đích thành lập các công ty "ma" để cùng đồng bọn thực hiện hành vi rửa tiền xuyên quốc gia.

Trở lại đại án Vạn Thịnh Phát với những con số “kinh hoàng” cả về số lượng công ty “ma” được thành lập và số tiền gây thiệt hại. Trong bản án đã phát hành, thông qua vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm cùng một số vụ án kinh tế trong thời gian qua, hội đồng xét xử nhận thấy xuất hiện tình trạng các bị cáo lợi dụng chính sách thông thoáng của Nhà nước trong công tác đăng ký, cấp giấy phép thành lập doanh nghiệp.

Hội đồng xét xử cho rằng nhiều bị cáo, đối tượng xấu lập hàng loạt công ty, doanh nghiệp nhưng không kinh doanh mà phục vụ mục đích phi pháp như: mua bán hóa đơn, trốn thuế, vay tiền ngân hàng trái quy định…

Những cá nhân đứng tên thành lập doanh nghiệp, cá nhân đứng tên vốn góp, đứng tên đại diện pháp luật đều là người lao động làm thuê, trình độ học vấn hạn chế, nhiều công ty có chung địa chỉ trụ sở. Bên cạnh đó có sự chồng chéo về thành viên góp vốn, những người này hoàn toàn không biết gì hoặc được mượn giấy tờ tùy thân để thành lập doanh nghiệp nhằm thực hiện các khoản vay, giao dịch lên đến hàng trăm, hàng ngàn tỉ đồng.

Hội đồng xét xử nhận thấy chính việc trên khiến cơ quan chức năng khó phát hiện và ngăn chặn kịp thời những sai phạm cũng như khó khăn trong công tác điều tra xử lý về sau. Cũng theo hội đồng xét xử, việc thành lập doanh nghiệp quá dễ dàng đã trở thành một phương thức, thủ đoạn để các bị cáo trong vụ án Vạn Thịnh Phát thực hiện hành vi phạm tội.

Do đó, Hội đồng xét xử đã kiến nghị Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các cơ quan chức năng có liên quan tăng cường hơn nữa trong công tác quản lý nhà nước về việc đăng ký thành lập và quản lý doanh nghiệp, phải kiểm soát chặt chẽ đầu vào và công tác hậu kiểm để tránh trường hợp các đối tượng xấu lợi dụng đăng ký thành lập công ty để phục vụ các mục đích trái pháp luật.