Cơ hội cuối gỡ 'thẻ vàng' thủy sản

Chỉ còn chưa đầy 2 tháng nữa, Đoàn thanh tra Uỷ ban châu Âu (EC) sẽ tiếp tục sang Việt Nam để đánh giá về công tác phòng, chống hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý (IUU - thẻ vàng). Đây được coi là cơ hội cuối cùng để thủy sản Việt Nam khắc phục những bất cập tồn tại trong suốt thời gian qua.

Truy vết 4.000 tàu cá “mất tích”

Ông Nguyễn Quang Hùng - Cục trưởng Cục Kiểm ngư - đánh giá, lần thanh tra này rất quan trọng, bởi nếu không sớm gỡ được thẻ vàng, có thể phải mất vài năm nữa mới có cơ hội gỡ, thậm chí có nguy cơ bị phạt thẻ đỏ và bị hạn chế xuất khẩu thủy sản vào các thị trường quan trọng khác.

Theo ông Hùng, sau đợt thanh tra lần thứ 4 vào tháng 10/2023, EC đã có công thư chính thức về kết quả chống khai thác IUU tại Việt Nam.

Theo đó, EC khuyến nghị Việt Nam cần áp dụng các cơ chế kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo tất cả các tàu cá đã hủy đăng ký không được phép tham gia khai thác thủy sản. Phía EC cũng yêu cầu duy trì việc cấm đăng ký tàu mới, rà soát lại quy trình xử lý đối với việc ngắt kết nối thiết bị hành trình (VMS). Đặc biệt, cơ quan chức năng phải xử phạt tất cả các trường hợp vi phạm quy định về VMS, vi phạm quy định về khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Ngành thủy sản Việt Nam chỉ còn 2 tháng để gỡ “thẻ vàng” Ảnh: Internet.

“Đây là khuyến nghị quan trọng nhất tại đợt thanh tra lần này của EC để xem xét gỡ thẻ vàng vào cuối tháng 4”, ông Hùng nói và cho biết thêm, đối với 4 nhóm khuyến nghị của EC, về cơ bản Việt Nam phải triển khai một cách đồng bộ. Tuy nhiên, đến hiện nay, nhóm khuyến nghị gặp nhiều khó khăn nhất là kiểm soát tàu cá và giám sát đội tàu khai thác trên biển. Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, đến nay vẫn có tàu cá ở các tỉnh Kiên Giang, Quảng Ngãi, Tiền Giang vi phạm, vượt ranh giới trên biển. Cả nước còn 4.375 tàu cá có chiều dài trên 15m không bật thiết bị giám sát hành trình trên 6 tháng, trong đó có 220 tàu cá trên 24m...

“Chúng ta có một đội tàu khai thác rất lớn, khoảng hơn 86.000 tàu cá, trong đó cá khai thác xa bờ khoảng hơn 29.000 tàu, đứng thứ 2 về số lượng tàu cá trong khu vực biển Đông. Đây là trở ngại rất lớn trong quá trình quản lý và giám sát hoạt động của đội tàu. Các đơn vị đang tập trung xác minh thông tin những tàu cá mất kết nối, khẩn trương hoàn thành lắp đặt thiết bị giám sát hành trình”, ông Hùng nói.

Nỗ lực gấp đôi, gấp ba

Ngay từ những ngày đầu năm 2024, nhiều địa phương ven biển cũng đã vào cuộc quyết liệt thực hiện nhiều biện pháp quản lý khai thác thủy sản, như: Hoàn thành việc đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác, cấp giấy chứng nhận, cập nhật dữ liệu trên Vnfishbase, mở các đợt cao điểm tuần tra, xử lý đối với tất cả các tàu cá vi phạm.

Ông Nguyễn Xuân Đồng, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Thanh Hóa cho biết, tỉnh này đang mở đợt cao điểm từ nay tới hết tháng 3 để giải quyết những tồn tại hạn chế trong khai thác IUU, trong đó, tập trung phối hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố ven biển để: Tổng kiểm tra, rà soát, xác minh đối với toàn bộ tàu cá chưa đăng ký; rà soát tàu mà giấy phép khai thác, giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm đã hết hạn; kiểm tra tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình trên biển.

“Nếu vào cuộc tích cực, cơ hội gỡ cảnh báo thẻ vàng của chúng ta trong đợt thanh tra lần thứ 5 vẫn có. Tuy nhiên, cơ quan chức năng cần phải tích cực 200 - 300% và thường xuyên, liên tục, gần như xem đó là công việc hằng ngày cần phải làm”.

Cục trưởng Cục Kiểm ngư Nguyễn Quang Hùng

Theo ông Đồng, hiện tỉnh này lập danh sách các tàu cá có nguy cơ vi phạm quy định IUU để theo dõi, quản lý, có biện pháp ngăn chặn ngay từ đầu, đồng thời gửi danh sách này cho lực lượng chức năng của 27 tỉnh, thành phố ven biển phối hợp kiểm soát, theo dõi và xử lý khi có vi phạm.

Sở NN&PTNT Quảng Ninh cho biết, đang dồn lực cùng các địa phương tập trung ngăn chặn từ trong bờ các tàu cá, các ngư dân có ý định đi khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

“Quảng Ninh đặt mục tiêu đến tháng 4/2024, toàn tỉnh sẽ hoàn thành đăng ký 100% số tàu có đủ điều kiện hoạt động lâu dài, các trường hợp không đủ an toàn tiếp tục được quản lý chặt chẽ. Từ ngày 1/4, tàu cá nào chưa đăng ký, đăng kiểm sẽ bị di dời lên bờ, không cho phép hoạt động. Đồng thời, lực lượng chức năng (Biên phòng, Kiểm ngư, Công an…) trên địa bàn tỉnh được giao nhiệm vụ, mỗi tuần phải xử phạt ít nhất một tàu cá không có đăng ký, đăng kiểm”, lãnh đạo Sở NN&PTNT Quảng Ninh cho hay.

Đối với hoạt động quản lý tàu cá, ông Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) cho biết, đã yêu cầu các địa phương nhanh chóng rà soát thông tin quản lý tàu cá, nhất là các tàu chưa đăng ký, đăng kiểm, hồ sơ chưa đầy đủ để cập nhật thông tin lên hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (Vnfishbase), tiếp tục đẩy mạnh giám sát tàu cá, đặc biệt là tàu có chiều dài trên 15m mất kết nối giám sát hành trình để có giải pháp quản lý hiệu quả.

Đặc biệt, theo ông Luân hiện nay còn nhiều hạn chế về truy xuất nguồn gốc, ghi nhật ký điện tử, Cục Thủy sản đã phối hợp với các đơn vị tư vấn hoàn thiện phần mềm eCDT VN nhằm đáp ứng yêu cầu minh bạch nguồn gốc thủy sản.

“Hệ thống được triển khai sẽ hỗ trợ cho DN rất nhiều trong thúc đẩy hoạt động xuất khẩu, quy trình làm giấy tờ để xác minh lô hàng sẽ khách quan, đầy đủ và nhanh chóng hơn. Trong 2 tháng tới, Cục sẽ phối hợp với các DN để triển khai đồng bộ đến các DN xuất khẩu”, ông Luân cho hay.

Ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Kiểm ngư cho rằng, các công việc về gỡ thẻ vàng đã được chỉ ra rất rõ. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo các tỉnh quyết liệt. Vấn đề quan trọng còn lại phụ thuộc vào cuộc quyết liệt, thường xuyên, liên tục của các địa phương, đặc biệt là vai trò của người đứng đầu địa phương, các đơn vị quản lý thủy sản (sở thủy sản, chi cục thủy sản) và các ban quản lý cảng cá.