‘Chuyến tàu cuối’ cho cổ phiếu quỹ

Từ đầu năm 2021 khi Luật Chứng khoán có hiệu lực, doanh nghiệp mua cổ phiếu của chính mình (cổ phiếu quỹ) sẽ phải giảm vốn điều lệ. Theo đó, cơ hội cuối vẫn còn cho những công ty nhanh chân mua trong tháng 12/2020 để vẫn có cổ phiếu quỹ mà không bị giảm vốn.

Mua cổ phiếu quỹ để dự trữ ESOP

Động thái mua lại cổ phiếu đáng chú ý gần đây là trường hợp Công ty cổ phần Xây dựng Coteccons, với kế hoạch mua 4,9 triệu cổ phiếu quỹ. Thị giá hiện tại cổ phiếu CTD của Coteccons trên thị trường hiện khoảng hơn 70.000 đồng/cổ phiếu. Số tiền mà công ty dự kiến phải chi trả cho đợt mua cổ phiếu này lên tới hơn 340 tỷ đồng.

Nhìn vào nguồn lực tài chính của Coteccons, công ty hoàn toàn đủ khả năng thực hiện việc mua vào đợt cổ phiếu này, bởi riêng số dư tiền (và tương đương tiền) của Coteccons tại thời điểm 30/9/2020 đã lên tới 363 tỷ đồng. Chưa kể, doanh nghiệp bất động sản này còn có một khoản đầu tư tài chính ngắn hạn khá hùng hậu lên tới 3.194,4 tỷ đồng. Đây là những khoản đầu tư có thanh khoản cao, bởi toàn bộ đều là tiền gửi có kỳ hạn dưới 1 năm tại các ngân hàng thương mại.

Trước khi thực hiện đợt mua cổ phần quỹ lần này, Coteccons cũng đã có trong tay một khoản cổ phiếu quỹ khá lớn, với giá trị được ghi nhận là 443,4 tỷ đồng. Như vậy sau đợt mua lần này, giá trị cổ phiếu quỹ của Coteccons sẽ lên tới hơn 783 tỷ đồng, xấp xỉ bằng vốn điều lệ của công ty.

Đưa ra mục đích của đợt mua cổ phiếu quỹ lần này, Coteccons cho biết nhằm tích lũy nguồn cổ phiếu để làm cổ phiếu thưởng cho cán bộ nhân viên. Việc doanh nghiệp mua lại cổ phiếu quỹ để thưởng cho nhân viên có tính chất khác đôi chút so với việc doanh nghiệp phát hành cổ phiếu thưởng ESOP.

Theo đó, doanh nghiệp nếu phát hành cổ phiếu thưởng ESOP sẽ làm cho cổ phiếu bị pha loãng (số lượng cổ phiếu tăng lên trong khi bản chất giá trị của doanh nghiệp không thay đổi). Điều này làm cho giá trị của mỗi cổ phiếu đang lưu hành bị giảm nên nhiều doanh nghiệp khi phát hành ESOP quá nhiều không hoàn toàn nhận được sự ủng hộ của các cổ đông hiện hữu. Trong khi đó, doanh nghiệp khi mua lại cổ phiếu quỹ để dùng làm cổ phiếu ESOP phần nào đó ít tạo ra tâm lý cho cổ đông về hiệu ứng pha loãng hơn.

Mục đích này cũng được một số doanh nghiệp khác thực hiện, chẳng hạn Công ty cổ phần Cơ điện lạnh (REE) cũng mua lại 1 triệu cổ phiếu làm cổ phiếu quỹ để tạo nguồn cổ phiếu thưởng cho cán bộ quản lý cấp cao có thành tích kinh doanh xuất sắc trong các năm 2021, 2022 và 2023.

2 mặt của “lá bài” cổ phiếu quỹ

Ngoài mục đích làm cổ phiếu ESOP như trên, cũng có công ty cho biết việc mua vào cổ phiếu quỹ nhằm bình ổn thị giá cổ phiếu. Đơn cử như trường hợp Công ty cổ phần Thép Tiến Lên, với kế hoạch mua tối đa 5 triệu cổ phiếu và tối thiểu 1 triệu cổ phiếu làm cổ phiếu quỹ. Trước thời điểm thông báo mua cổ phiếu quỹ, cổ phiếu TLH của Thép Tiến Lên có thị giá chỉ khoảng hơn 6.000 đồng/cổ phiếu, mức giá thấp hơn khá nhiều so với mệnh giá 10.000 đồng/cổ phiếu. Công ty này khi đưa thông tin về kế hoạch mua cổ phiếu quỹ thì thị giá cổ phiếu này đã bước vào nhịp tăng khá mạnh.

Thực tế cũng có một số công ty tranh thủ thời cơ thị trường đi lên mua cổ phiếu quỹ ở mức giá thấp để sau đó giá tăng cao hơn thì lại bán ra, qua đó hưởng lợi ích từ chênh lệch giá mua vào/bán ra. “Lãi” từ việc tự “buôn” cổ phiếu của chính mình thậm chí còn không bị đánh thuế thu nhập doanh nghiệp, do khoản này không bị tính vào lợi nhuận mà đó là khoản thặng dư vốn.

Tuy nhiên, việc doanh nghiệp tự “buôn” cổ phiếu của chính mình nếu có “lãi” thì cũng thường không nhận được thiện cảm từ cổ đông, bởi bản chất khoản “lãi” này có được nhờ “hút” từ nhà đầu tư, chứ không phải đến từ kết quả làm ăn kinh doanh.

Ngoài ra ở góc độ tài chính, một doanh nghiệp mua cổ phiếu quỹ quá nhiều phần nào cũng cho thấy doanh nghiệp đang trong tình trạng dồn ứ tiền nhưng chưa có dự án đầu tư hiệu quả. Thực tế, động thái mua cổ phiếu quỹ về bản chất sẽ làm cho quy mô doanh nghiệp nhỏ đi, tức doanh nghiệp có xu hướng bị thu hẹp.

Bản chất doanh nghiệp bị thu hẹp khi mua cổ phiếu quỹ sẽ được thể hiện rõ hơn sau ngày 1/1/2021 khi Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực. Theo đó, công ty đại chúng mua lại cổ phiếu của chính mình sẽ phải đăng ký giảm vốn điều lệ tương ứng với số cổ phần mua lại. Tuy nhiên, quy định trên không áp dụng với trường hợp mua trước ngày 1/1/2021./.