"Chứng khoán phái sinh" giảm rủi ro hay đánh bạc?

Chứng khoán phái sinh (CKPS) được biết tới là công cụ phòng ngừa rủi ro cho nhà đầu tư (NĐT), góp phần thúc đẩy thanh khoản trên thị trường cơ sở, giữ chân dòng tiền trên thị trường chứng khoán, cải thiện cơ sở NĐT.

CKPS đang khá thu hút các NĐT hiện nay, bởi những ưu điểm: thanh khoản cao, mua/bán khống liên tục nhiều lần trong ngày, lợi nhuận cao hơn khoảng 6 lần TTCK cơ sở do thị trường biến động với biên độ lớn và nhanh do tỷ lệ đòn bẩy tài chính cao.

Tuy nhiên, song song với lợi nhuận cao, thì rủi ro cũng cao khi mua/bán khống ngược với thị trường sẽ gây lỗ lớn, hay yêu cầu phải ký quỹ bổ sung.

GIẢM RỦI RO HAY ĐÁNH BẠC?

Mặc dù tiềm năng thị trường CKPS Việt Nam là lớn, tuy nhiên có thể thấy thị trường này tại Việt Nam vẫn còn “non yếu” so với các thị trường tài chính phát triển như Mỹ, Anh, Nhật…

Thực tế cho thấy, hiện thị trường CKPS Việt Nam còn có một số vướng mắc chưa thể khắc phục trong ngắn hạn như tính đa dạng của sản phẩm: Chỉ số cơ sở cho hợp đồng này là VN30 có nhiều hạn chế, đặc biệt là biến động của chỉ số phụ thuộc vào chỉ một số rất nhỏ những mã chứng khoán chủ chốt.

Để có thể đầu tư vào CKPS, nhà đầu tư phải xác định được xu hướng mã VN30 trong ngắn hạn và dài hạn. Trong khi đó, mã VN30 lại là nhóm nhỏ các cổ phiếu đa lĩnh vực: bất động sản, ngân hàng, chứng khoán, tiêu dùng…

Việc phân tích những cổ phiếu đa ngành, đa lĩnh vực là rất khó khăn, bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố như Chứng khoán quốc tế (chủ yếu là các chỉ số Dow Jones, S&P 500, Nasdaq); Kinh tế vĩ mô; các ngành, lĩnh vực của các cổ phiếu trong rổ VN30…

Do vậy, tùy vào số vốn đầu tư, NĐT nhỏ lẻ có thể lãi vài triệu đến vài trăm trong hai, ba phiên liên tiếp, nhưng chỉ cần một phiên mua/bán ngược xu hướng thị trường, NĐT sẽ mất hết số tiền kiếm được, thậm chí mất cả vốn. Chưa kể đến việc nếu có nhiều "đội lái", đội này “dập” đội kia thì nhà đầu nhỏ lẻ ở giữa sẽ phải "tắm máu".

Đáng nói, việc minh bạch trên TTCK thời gian qua có thể nói đang ở mức “đáng báo động”. Có nhiều thời điểm, không ít NĐT nghi ngờ thị trường có dấu hiệu bị “lái”. Lợi dụng tâm lý thị trường bi quan, hoặc lạc quan, hay diễn biến thị trường đi ngang, “đội lái” có thể từ từ tăng mua/bán các cổ phiếu có ảnh hưởng đến VN30 nhằm “đẩy, dìm” chỉ số theo ý muốn. Họ chấp nhận lỗ ở chứng khoán cơ sở, nhưng sẽ lãi nhiều ở chứng khoán phái sinh.

Cụ thể, trước khi đánh xuống, họ mở vị thế bán trên sàn phái sinh, sau đó mua lại với mức giá thấp hơn và hưởng chênh lệch. Do tỷ lệ đòn bẩy trên sàn phái sinh cao nên mức lãi trên sàn này gấp vài lần mức lỗ trên sàn cơ sở. Diễn biến này trên sàn phái sinh nhanh hơn sàn cơ sở vì tâm lý tham lam hay sợ hãi của nhà đầu tư phái sinh mạnh hơn, bởi đặt lệnh nhanh hay chậm dù 1 giây cũng khiến giá trị tài khoản tăng/giảm không ít.

Bởi vậy, để có lợi nhuận trên TTCKPS, NĐT cần tỉnh táo, có kiến thức tốt về phân tích cơ bản các yếu tố ảnh hưởng đến thị trường, nhóm ngành, phân tích kỹ thuật và yếu tố may mắn cũng không thể bỏ qua thay vì tin vào những lời có cánh rằng “chứng khoán phái sinh là kênh đầu tư hữu ích và hiệu quả, giúp nhà đầu tư phân tán rủi ro” bởi thị trường có thể biến động không theo quy luật thông thường.