Chi phí dự phòng rủi ro tăng, NIM suy giảm, tiếp tục bào mòn lợi nhuận ngân hàng

Chất lượng tài sản của các ngân hàng tiếp tục suy giảm, với tỷ lệ nợ xấu toàn ngành duy trì xu hướng tăng, trong bối cảnh hoạt động kinh tế còn đang khó khăn, giới chuyên môn tin rằng chi phí dự phòng rủi ro sẽ tiếp tục bào mòn lợi nhuận của các ngân hàng trong những quý tới.

Trong báo cáo về ngành Ngân hàng vừa công bố, Công ty Chứng khoán VNDirect cho biết, qua thống kê tỷ lệ nợ xấu (NPL) từ 25 ngân hàng niêm yết lớn nhất tiếp tục duy trì xu hướng tăng lên 2,24% tại cuối quý III/2023 - mức cao nhất kể từ năm 2017.

Tuy nhiên, tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LLR) chỉ giảm nhẹ xuống còn 94% vào cuối qúy III/2023 so với 98% vào cuối quý II/2023 - bằng với mức cuối năm 2020. Điều này cho thấy, bộ đệm dự phòng tốt hơn của ngành trong những năm qua.

Ngoài ra, có một tín hiệu tích cực nữa được VNDirect chỉ ra là khi tổng % nợ nhóm 2 giảm đã xuống còn 2,3% vào cuối quý II/2023 so với 2,5% vào cuối quý II/2023, cho thấy sự hình thành nợ xấu đang chậm lại.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hoạt động kinh tế còn đang khó khăn, các chuyên gia của VNDirect tin rằng, chi phí dự phòng sẽ tiếp tục bào mòn lợi nhuận của các ngân hàng trong những quý tới.

Báo cáo tài chính của Techcombank cho thấy, kết thúc quý II/2023, Techcombank đã dành ra gần 2.287 tỷ đồng để dự phòng rủi ro tín dụng, tăng gần 84% so với cùng kỳ năm 2022. Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến cho lợi nhuận ngân hàng giảm 17,8% so với cùng kỳ.

Hay tại TPBank, cùng với việc triển khai nhiều chương trình giảm lãi suất hỗ trợ khách hàng, thì chi phí dự phòng rủi ro (tăng 14%) so với cùng kỳ năm trước khiến lợi nhuận của ngân hàng cũng giảm so với cùng kỳ năm 2022.

Có thể thấy, việc chi phí trích lập dự phòng tăng cao trong những quý gần đây không nằm ngoài dự báo của các ngân hàng và giới chuyên môn. Nguyên nhân xuất phát từ nợ xấu của các doanh nghiệp, nhất là trong lĩnh vực bất động sản và xuất khẩu, đang gia tăng mạnh mẽ.

Với thực tế hiện nay, giới chuyên môn dự báo hoạt động trích lập dự phòng của các ngân hàng thương mại sẽ tiếp tục tăng trong quý IV/2023. Bởi, bởi các ngân hàng đang nỗ lực kéo giảm tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 3% vào cuối năm 2023. Điều này sẽ tiếp tục gây áp lực lên lợi nhuận của các ngân hàng.

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh nhận định, từ tháng 9 trở đi, nợ xấu tăng rất nhanh. Vì thế việc tăng trích lập quỹ dự phòng nợ xấu để đảm bảo xử lý các khoản nợ trở thành nợ xấu là một trong những đòi hỏi bắt buộc đối với các ngân hàng.

“Từ nay cuối năm việc hoạt động trích lập dự phòng rủi ro sẽ tăng để đảm bảo xử lý các khoản nợ xấu. Do đó, lợi nhuận ngân hàng năm nay, đặc biệt là trong quý IV/2023 sẽ có nhiều khó khăn", PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh chia sẻ.

Trong bối cảnh đó, VNDirect cho rằng, các ngân hàng có bộ đệm dự phòng cao (Vietcombank: 270%, VietinBank: 172%, BIDV: 158%) sẽ chịu ít áp lực hơn về trích lập dự phòng so với các ngân hàng khác.

Tín dụng tăng thấp và NIM tiếp tục suy giảm

Báo cáo của VNDirect cho biết, tính đến cuối quý III/2023 tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống tăng khoảng 7,0% so với đầu năm - thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng tín dụng hệ thống cùng kỳ là 11,0%.

Dẫu vậy, mức tăng trưởng hiện nay đã tăng đáng kể so với mức 4,48% vào cuối tháng 8/2023.

Qua thống kê, VNDirect nhận thấy xu hướng tăng trưởng khác nhau giữa các NHTM có vốn nhà nước và NHTM cổ phần.

Đặc biệt, nhóm NHTM có vốn nhà nước (Vietcombank và BIDV) có mức tăng trưởng tín dụng khiêm tốn lần lượt là 1,0% và 1,4% so với quý trước, thấp hơn đáng kể so với mức tăng trưởng tín dụng trung bình 2,4% so với quý trước của Top 25 ngân hàng niêm yết lớn nhất.

Trong khi đó, một số NHTM cổ phần lại chứng kiến mức tăng trưởng tín dụng mạnh với trọng tâm là cho vay khách hàng doanh nghiệp

Theo các chuyên gia của VNDirect, tăng trưởng tín dụng yếu là kết quả của: (1) Nhu cầu tín dụng yếu do nền kinh tế vẫn chưa thực sự hồi phục; (2) Khẩu vị rủi ro cho vay của các ngân hàng này thấp.

Dự báo cho quý IV/2023, VNDirect tin rằng: Các ngân hàng có tỷ trọng cho vay khách hàng doanh nghiệp lớn và hạn mức tăng trưởng tín dụng lớn sẽ duy trì vị thế dẫn đầu về tăng trưởng tín dụng trong ngành.

“Chúng tôi giữ nguyên dự báo tăng trưởng tín dụng cả năm ở mức 10% so với cùng kỳ cho năm 2023, thấp hơn mức mục tiêu 14% mà Ngân hàng Nhà nước đặt ra”, VNDirect dự báo.

Cùng với việc tín dụng tăng thấp, Tỷ lệ thu nhập lãi thuần (NIM) cũng thu hẹp khá mạnh.

Thống kê cho thấy, trong quý III/2023, tổng NIM của 25 ngân hàng niêm yết đã giảm 47 điểm cơ bản xuống 3,32% so với cùng kỳ, trong đó 22/25 ngân hàng có NIM giảm so với cùng kỳ do tốc độ tăng lãi suất cho vay thấp hơn tốc độ tăng của chi phí huy động để hỗ trợ khách hàng. Điều này phù hợp với khuyến nghị của Ngân hàng Nhà nước.

Trong số các NHTM cón vốn hóa vừa và lớn, chỉ có Sacombank, VIB và VietinBank là có khả năng duy trì NIM ổn định hoặc cao hơn so với cùng kỳ.

Đặc biệt, VIB và VietinBank đã tận dụng việc cho vay liên ngân hàng với tỷ trọng cao so với cùng kỳ (các ngân hàng đã có tỷ lệ này thấp nhất kể từ năm 2022) trong cơ cấu nguồn vốn để giảm chi phí vốn (COF).

Với Saombank, không còn áp lực từ lãi dự thu đã thúc đẩy NIM tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2023.

Trong khi đó, NIM của các ngân hàng có tỷ trọng sở hữu trái phiếu doanh nghiệp cao tiếp tục giảm nhiều nhất.

Tuy nhiên, có một tín hiệu tích cực trong quý III/2023, khi COF của cả ngành giảm 33 điểm cơ bản so với quý trước. Đây là quý giảm so với quý trước đầu tiên kể từ quý I/2022.

Điều này chủ yếu nhờ vào: (1) Nguồn huy động chi phí thấp bắt đầu có hiệu quả và (2) Tỷ lệ CASA tăng cao hơn (từ 18,1% cuối quý II/2022 lên 18,9% cuối quý III/2023).

Trong quý IV/2023, VNDirect kỳ vọng COF sẽ giảm hơn nữa nhờ tiền gửi chi phí thấp sẽ chiếm tỷ trọng cao hơn trong cơ cấu nguồn vốn của các ngân hàng (lãi suất tiền gửi đã giảm đáng kể 40 - 100 điểm cơ bản ở tất cả các kỳ hạn trong quý III/2023).

Tuy nhiên, NIM có thể sẽ không cải thiện ngay lập tức trong bối cảnh nhu cầu tín dụng còn yếu như hiện tại.

“Chúng tôi tin rằng một số ngân hàng sở hữu tỷ trọng cho vay cá nhân cao và tỷ lệ huy động bằng đồng USD thấp, sẽ có cơ hội cải thiện NIM tốt hơn so với các ngân hàng khác. Trong năm 2024, chúng tôi tin rằng NIM sẽ có khả năng phục hồi nhờ nhu cầu tín dụng quay trở lại cùng với sự tăng trưởng kinh tế”, các chuyên gia của VNDirect dự báo.