Bầu cử tổng thống Mỹ và quy tắc "được ăn cả" đặc biệt

Bốn năm một lần, cứ vào đầu tháng 11, người dân Mỹ lại đi bỏ phiếu để bầu cử tổng thống Mỹ, tức chủ nhân tiếp theo của Nhà Trắng.

Dưới đây là một số thông tin thú vị về cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, từ lý do người dân đi bầu vào thứ ba sau thứ hai đầu tiên của tháng 11 cho đến các phong tục/truyền thống kỳ lạ trong ngày này.

Tại sao ngày bầu cử diễn ra vào thứ ba sau thứ hai đầu tiên của tháng 11?

Theo Britannica, một đạo luật được thông qua vào năm 1845 để thiết lập một ngày bầu cử duy nhất cho cả nước. Khi đó, người dân Mỹ chủ yếu làm nông nên đầu tháng 11 là thời điểm thuận tiện cho nông dân sau vụ thu hoạch do có thời tiết ôn hòa.

Ngoài ra, chủ nhật là ngày nhiều người Mỹ đi nhà thờ trong khi thứ tư là ngày họp chợ. Thứ ba là lựa chọn tốt nhất vì nông dân có thể dành thứ hai để đi đến nơi bỏ phiếu mà không mất ngày làm việc.

Quy tắc "thứ ba sau thứ hai đầu tiên" còn đảm bảo ngày bầu cử không rơi vào ngày 1-11 để tránh "đụng" với Lễ Chư Thánh. Các thương nhân cũng thường dùng ngày đầu tiên của tháng để chốt sổ sách cho tháng trước.

Lựa chọn trên ban đầu chỉ áp dụng cho bầu cử tổng thống nhưng sau đó được mở rộng cho cuộc bầu cử quốc hội Mỹ.

Bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra như thế nào?

Khi đi bầu vào tháng 11, người dân Mỹ không trực tiếp bỏ phiếu cho ứng viên mà chỉ lựa chọn các đại cử tri tại tiểu bang nơi mình sống. Mỗi tiểu bang được phân bổ số lượng đại cử tri nhất định dựa trên dân số. Sau đó, những đại cử tri này chính thức bỏ phiếu bầu tổng thống.

Hầu hết bang Mỹ sử dụng hệ thống "được ăn cả", nghĩa là ứng viên nhận được nhiều phiếu bầu nhất sẽ giành tất cả phiếu đại cử tri của bang đó. Để chiến thắng, ứng viên cần giành ít nhất 270/538 phiếu đại cử tri.

Một ứng viên có thể giành được nhiều phiếu phổ thông nhất nhưng vẫn thất bại vì thua phiếu đại cử tri, như trường hợp của bà Hillary Clinton năm 2016. Bà giành được nhiều hơn đối thủ Donald Trump khoảng 3 triệu phiếu phổ thông nhưng vẫn bại trận vì thua phiếu đại cử tri.

Hai ứng viên tổng thống Donald Trump và Kamala Harris. Ảnh: Bloomberg

Chuyện gì xảy ra nếu không có ứng viên giành đa số phiếu đại cử tri?

Nếu không có người giành được đa số phiếu đại cử tri, Hạ viện Mỹ sẽ bỏ phiếu bầu tổng thống. Điều này mới chỉ xảy ra một lần vào năm 1824. Có 4 ứng viên nhận được phiếu đại cử tri nhưng không người nào có đủ số phiếu cần thiết.

Đại cử tri giả mạo là gì?

Giai đoạn trước ngày bầu cử, hai đảng Dân chủ và Cộng hòa sẽ lập danh sách đại cử tri của riêng mình tại từng bang. Ứng viên tổng thống của đảng nào chiến thắng ở bang nào thì danh sách đại cử tri đoàn của đảng đó được sử dụng.

Vào năm 2020, cử tri Mỹ được làm quen với khái niệm "đại cử tri giả mạo" sau khi các đảng viên Cộng hòa ủng hộ ông Trump ở 7 bang tự thành lập đoàn đại cử tri của riêng họ để lật ngược kết quả bầu cử. Một số cá nhân liên quan đã bị truy tố hình sự.

Đâu là các bang quyết định kết quả bầu cử?

Hầu hết tiểu bang ở Mỹ đều nghiêng hẳn về đảng Dân chủ hoặc Cộng hòa nên kết quả cuộc đua vào Nhà Trắng thường chỉ phụ thuộc vào số ít bang mà 2 đảng không nắm chắc phần thắng.

Theo BBC, có 7 bang nắm giữ chìa khóa vào Nhà Trắng năm nay, gồm Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Bắc Carolina, Pennsylvania và Wisconsin - thường được gọi là 7 bang chiến trường.

Cử tri bỏ phiếu sớm tại TP Wilmington, bang Bắc Carolina hôm 17-10. Ảnh: Bloomberg

Giới hạn thời gian trong phòng bỏ phiếu

Bang Indiana chỉ cho cử tri 3 phút trong phòng bỏ phiếu trong bầu cử sơ bộ và chỉ 2 phút trong các cuộc tổng tuyển cử. Người vi phạm có thể bị nhân viên bầu cử đưa ra ngoài, song trên thực tế quy định này không được thực thi nghiêm ngặt, theo BBC.

Theo luật bầu cử của bang Alabama, cử tri có 4 phút để bỏ phiếu. Hết thời hạn, nhân viên điểm bỏ phiếu có thể hỏi xem cử tri có cần hỗ trợ hay không.

Nếu cần trợ giúp, cử tri được phép bỏ phiếu thêm ít nhất 5 phút nữa. Nhưng nếu không cần trợ giúp, họ sẽ chỉ được thêm 1 phút nữa. Nếu không có ai xếp hàng đằng sau, cử tri có thể có thời gian cần thiết để hoàn tất việc bỏ phiếu.

Bỏ phiếu nhiều lần

Ít nhất 7 bang cho phép cử tri thay đổi lá phiếu nếu đã bỏ phiếu trước ngày bầu cử.

Chẳng hạn, bang Wisconsin cho phép cử tri thay đổi quyết định tới 3 lần trước ngày bỏ phiếu chính thức diễn ra, nhưng đây là quá trình rất mất thời gian. Hồi năm 2016, ông Donald Trump từng kêu gọi cử tri bang Wisconsin bỏ phiếu lại nếu họ cảm thấy hối hận khi bỏ phiếu cho đối thủ Hillary Clinton.

Minnesota, Pennsylvania, New York, Connecticut, Mississippi... là các bang có quy định tương tự.