Bài học về tiền từ Bill Gates: Hãy tiết kiệm như một người bi quan, nhưng đầu tư như một người lạc quan

Bill Gates chính là một thiên tài, đó là chuyện không phải bàn cãi. Nhà đồng sáng lập của công ty Microsoft đã rời khỏi chiếc ghế nhà trường từ lúc 19 tuổi bởi vì ông có niềm tin sau này máy tính sẽ có mặt tại khắp mọi nơi.

Bạn chỉ nên đầu tư thời gian và tiền bạc vào một điều gì đó mà bạn có được niềm tin không hề nao núng với khả năng của mình.

Tuy nhiên, Bill Gates cũng có một khía cạnh khác, khá đối lập với sự tự tin không thể xoay chuyển của ông. Kể từ ngày thành lập Microsoft, ông luôn nhấn mạnh việc có đủ tiền mặt trong ngân hàng để duy trì công ty có thể tiếp tục hoạt động trong 12 tháng lỡ như không có bất kỳ doanh thu nào cả.

“Tôi luôn cẩn thận với việc chúng tôi không nên thuê quá nhiều người”, ông chia sẻ trong cuộc phỏng vấn năm 2017 trong chương trình “The Ellen DeGeneres Show”. “Tôi luôn lo lắng bởi vì những người làm việc cho tôi đều lớn tuổi hơn tôi, và họ có con cái cần phải chăm sóc, ‘lỡ như tôi không thể trả lương cho họ thì sao?’”.

Lạc quan và bi quan đều có thể cùng tồn tại

Nếu quan sát kỹ, bạn sẽ phát hiện ra ở bất kỳ lãnh vực nào hay bất kỳ công ty thành công nào thì cả hai yếu tố lạc quan và bi quan đều sát cánh với nhau. Nhìn bề ngoài, chúng dường như có tính đối lập, nhưng thực chất hai yếu tố này có thể hỗ trợ lẫn nhau để giữ cho mọi thứ ở mức cân bằng.

Điều mà Bill Gates tâm niệm chính là bạn chỉ có thể lạc quan trong dài hạn nếu như bạn đủ bi quan để sống sót trước những biến cố trong ngắn hạn.

Cách tốt nhất mà hầu hết mọi người có thể áp dụng là tiết kiệm như một người bi quan và đầu tư như một người lạc quan.

Tiết kiệm như một người bi quan

Nhà toán học người Anh John Littlewood đã sáng tạo ra Định luật Phép màu. Định luật này cho rằng trong mỗi giai đoạn của đời người, phép màu chỉ xảy ra với tần suất cỡ 1 lần/tháng.

“Trong khoảng thời gian mà chúng ta thức tỉnh và dấn thân để kiếm sống, khoảng 8 tiếng/ngày, chúng ta thấy và nghe mọi thứ với tuần suất 1 sự kiện/giây”, nhà vật lý học Freeman Dyson giải thích. “Do đó, tổng thể mỗi ngày chúng ta tiếp xúc với khoảng 30,000 sự kiện, và khoảng 1 triệu sự kiện cho mỗi tháng”.

“Trừ một vài ngoại lệ, những sự kiện này không phải là phép màu bởi vì chúng không quan trọng. Xác suất xuất hiện phép màu là khoảng 1 phần triệu. Do đó, chúng ta nên kỳ vọng trung bình khoảng một tháng có một phép màu xảy ra”.

Thông qua những thống kê tuy nhàm chán mà rõ ràng này, chúng ta hiểu thêm về những điều tuyệt vời, và quan trọng là những điều tồi tệ cũng có tính chất tương tự như thế.

Hãy nghĩ về những sự kiện “100 năm”: Lũ lụt, cuồng phong, động đất, khủng hoảng tài chính, gian lận, loạn động chính trị, suy thoái kinh tế… Mọi thứ đều có thể được gọi là một sự kiện “100 năm”.

Nhưng một sự kiện “100 năm” không có nghĩa là cách 100 năm nó mới xảy ra một lần, mà có nghĩa là xác suất để mỗi năm những sự kiện đó xảy ra là khoảng 1%. Xem ra có vẻ thấp nhưng khi có khoảng hàng trăm sự kiện “100 năm” khác nhau như vậy, vậy thì xác suất để bất kỳ sự kiện nào đó xảy ra là bao nhiêu?

Sự thật là nếu như xác suất xảy ra dịch bệnh là 1%, xác suất xảy ra suy thoái là 1%, xác suất xảy ra lũ lụt là 1%, xác suất xảy ra loạn động chính trị là 1%, vậy thì khả năng mà một việc gì đó tồi tệ sẽ xảy ra trong năm nay hay bất kỳ một năm nào đó là cao một cách đáng lo ngại.

Định luật của Littlewood khuyên ta nên mong đợi mỗi tháng sẽ có một phép màu xảy ra. Mặt trái của nó là chúng ta cũng nên dự trù trước cho một tai họa cũng có xác suất xảy ra tương tự.

Thông qua lịch sử chúng ta cũng biết được điều này, đúng không?

Trung bình, cứ mỗi 10 năm thì toàn thế giới lại xảy ra chuyện. Đối với mỗi quốc gia, bang, thành phố hay doanh nghiệp, ắt sẽ thường xuyên hơn, từ một đến ba năm thì sẽ có chuyện.

Đôi khi, chúng ta cảm giác đó là một vận xui, hoặc giả những “tin dữ” xuất hiện theo đà. Nhưng đại đa số chính là định luật của Littlewood đang hoạt động. Một tỷ biến cố khác nhau có thể xảy ra, cho nên ít nhất là tại bất kỳ một thời điểm nào đó một trong số những biến cố đó sẽ mang lại rắc rối.

Tiết kiệm như một người tiêu cực nghĩa là bạn nhận thức được mức độ thường xuyên của những “tin dữ”. Và ở bất kỳ cấp độ nào từ cá nhân cho đến doanh nghiệp, địa phương, quốc gia, và toàn cầu, đều có thể xảy ra.

Do vậy hãy tiết kiệm rốt ráo, với niềm tin chắc rằng “làm khi lành để dành khi đau”. Hãy biết lo xa một chút, vì những gì bạn hoạch định ngày hôm nay có thể đổ vỡ vào ngày mai, và bạn cần đủ không gian nếu lỡ như sai lầm để tiến lên vòng kế tiếp.

Đầu tư như một người tích cực

Thực tế là có nhiều người và doanh nghiệp đang ra sức giải quyết vấn đề hơn là giả bộ mình đang thành công. Lợi thế hồi nào giờ vẫn hơi nghiêng về những ai kiên trì cho dài hạn bất kể những trở ngại thông thường.

Điều này đã xảy ra trong hàng ngàn năm qua: Chúng ta, từng chút từng chút, thử đi thử lại, giải quyết từng vấn đề một và cứ thế tiến lên.

Bởi vì sự tiến bộ có tính tích lũy (chúng ta không quên đi những tiến bộ của quá khứ) còn những trở ngại lại có tính tạm thời, nên về lâu về dài thì khả năng phát triển vẫn còn khả thi.

Trong môn bài blackjack, các sòng bài thường có lợi thế 0.5% so với các người chơi, nhiêu đó đủ để đảm bảo lúc nào họ cũng sẽ thắng. Còn những người chơi bài giỏi nhất tạo ra lợi thế 2% so với nhà cái để đủ đảm bảo lúc nào họ cũng thắng.

Nền kinh tế thì cũng không khác gì lắm.

Miễn là số người đang cố gắng nhiều hơn số người đang phá hoại, thì nền kinh tế có “hy vọng”. Và hầu như kịch bản lúc nào cũng là như thế, bởi vì có những trở ngại như sự suy tàn, suy thoái, chiến tranh thì mới thúc đẩy nhân loại đi giải quyết vấn đề.

Một khi lợi thế nằm trong tay bạn, tính lũy thừa sẽ xuất hiện và sau đó sẽ là phép màu.

Người ta rất dễ đánh giá thấp tính lũy thừa, bởi vì thậm chí đối với những người thông minh, nó không phải là bản năng. Nếu tôi yêu cầu bạn tính nhẩm phép tính 8+8+8+8+8+8+8+8+8 trong đầu, bạn có thể hoàn thành trong vài phút (đáp án là 72). Nhưng nếu tôi yêu cầu bạn tính nhẩm phép tính 8x8x8x8x8x8x8x8x8, thì bạn sẽ bối rối (đáp án là 134,217,728).

Nếu lợi thế nằm trong tay bạn, cộng với việc có thể duy trì được chúng trong thời gian dài, bạn không chỉ nên lạc quan một cách bình thường mà nên lạc quan một cách “vô đối”.

Lịch sử cũng đã cho chúng ta biết điều này rồi phải không?

Nhìn chung, mọi thương vụ đầu tư tốt đều liên quan tới việc sống sót qua một chuỗi những chướng ngại và thất vọng trong ngắn hạn để tận tưởng sự phát triển và lũy thừa trong dài hạn.