Xung đột, chồng chéo pháp luật: Hiện trạng ngổn ngang

Các xung đột, chồng chéo pháp luật đã tạo ra những tác động tiêu cực trên thực tế thời gian qua, tạo ra cản trở trong quá trình thực thi trên thực tế, phát sinh chi phí lớn và rủi ro cao đối với các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Xung đột này đã tạo ra thực

Từ các kiến nghị của doanh nghiệp, hiệp hội, cơ quan nhà nước ở địa phương, trong khuôn khổ hoạt động của Tổ Công tác Rà soát chồng chéo của Thủ tướng Chính phủ, VCCI đã rà soát 410 văn bản (57 văn bản cấp luật, 260 văn bản cấp nghị định, 1 văn bản cấp quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 92 văn bản cấp thông tư), trên cơ sở tiêu chí rà soát. Phạm vi rà soát chỉ là trong khuôn khổ hoạt động gia nhập thị trường, quy định về tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp, một trong 11 lĩnh vực của Tổ Công tác.

Qua quá trình rà soát sơ bộ này, VCCI đã phát hiện một số bất cập chính:

Các quy định chồng chéo, mâu thuẫn

Qua rà soát thì có 62 văn bản có quy định mâu thuẫn chồng chéo, trong đó 30 văn bản có quy định mâu thuẫn, chồng chéo với văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn; 22 văn bản có quy định mâu thuẫn, chồng chéo với văn bản do cùng một cơ quan ban hành; 2 văn bản do Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ ban hành có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo với nhau; 3 văn bản có quy định mâu thuẫn, chồng chéo tại chính văn bản đó.

Những quy định chồng chéo tập trung ở các nhóm vấn đề sau:

Chưa thống nhất khi xác định các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, cấm kinh doanh

Hiện tại, điều kiện kinh doanh đối với các chủ thể kinh doanh được quy định tại Luật Đầu tư 2014 và Luật Thương mại 2005, trong đó Luật Đầu tư xác định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh, còn Luật Thương mại xác định hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện. Các danh mục tại hai luật này vừa có các điểm chồng lấn vừa có các điểm mâu thuẫn.

Chính sách bình đẳng giữa hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động kinh doanh

Theo quy định tại Luật Hợp tác xã 2012 thì hợp tác xã sẽ được đối xử bình đẳng với doanh nghiệp, tổ chức kinh tế khác khi tham gia vào hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, khi rà soát các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, trong rất nhiều ngành nghề không quy định hợp tác xã tham gia.

Điều kiện kinh doanh trùng lặp, chồng lấn, mâu thuẫn giữa các ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Một số hoạt động thể thao mạo hiểm quy định tại Thông tư 04/2019/TT-BVHTTDL trùng lặp với các sản phẩm du lịch có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe quy định tại Nghị định 168/2019/NĐ-CP. Khi kinh doanh các hoạt động này thì doanh nghiệp sẽ phải xin Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hoạt động thể thao và thực hiện thủ tục tại cơ quan có thẩm quyền để được vào Danh mục tổ chức, cá nhân đáp ứng đầy đủ các biện pháp bảo đảm an toàn, tại hai cơ quan quản lý nhà nước khác nhau là cơ quan quản lý về du lịch và cơ quan quản lý về thể thao.

Hay kinh doanh khí và điều kiện về an ninh, trật tự, trong hồ sơ cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh khí và Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh, trật tự đều xem xét tài liệu chứng minh đáp ứng điều kiện về phòng cháy, chữa cháy. Việc hai cơ quan quản lý khác nhau cùng đánh giá chung về cùng một điều kiện kinh doanh là sự chồng lấn về mặt quản lý và tạo gánh nặng về giấy tờ cho doanh nghiệp.

Một quy định nữa về khoảng cách của cửa hàng xăng dầu, Thông tư 50/2015/TT-BGTVT và Quy chuẩn quốc gia QCVN 01:2019/BXD đang quy định khác nhau về khoảng cách giữa hai cửa hàng xăng dầu phải đáp ứng. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp khi không biết phải áp dụng theo quy định nào.

Chưa thống nhất giữa các văn bản trong quy định về thủ tục gia nhập thị trường

Chẳng hạn Nghị định 78/2015/NĐ-CP quy định chưa thống nhất với Luật Doanh nghiệp 2014 về thời gian cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp (06 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ thay vì 03 ngày làm việc).

Thông tư 36/2018/TT-BCT quy định chưa thống nhất khi quy định về hồ sơ đề nghị cấp giấy phép trong lĩnh vực tư vấn chuyên ngành điện lực so với điều kiện tương ứng quy định tại Nghị định 08/2018/ NĐ-CP, Nghị định 17/2020/NĐ-CP (chưa bỏ tài liệu “Danh mục trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật, phần mềm ứng dụng phục vụ công tác tư vấn”).

Các quy định bất cập, chưa hợp lý gây khó khăn cho hoạt động doanh nghiệp

Rà soát của VCCI cho thấy có 58 văn bản quy phạm pháp luật (trong đó có 23 văn bản cấp luật, 34 văn bản cấp nghị định, 1 văn bản cấp thông tư) có quy định bất cập, theo đánh giá là chưa phù hợp với thực tiễn. Những quy định này tập trung ở các vấn đề sau:

Một số ngành, nghề được xác định là ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chưa phù hợp, cản trở quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, cần tiếp tục bãi bỏ khỏi Danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư (Luật Đầu tư 2020 đã bãi bỏ khỏi danh mục 8 ngành nghề kinh doanh): Kinh doanh dịch vụ kế toán; Kinh doanh dịch vụ làm thủ tục hải quan; Kinh doanh dịch vụ làm thủ tục về thuế; Xuất khẩu gạo; Kinh doanh dịch vụ việc làm; Kinh doanh vàng trang sức, thủ tục công mỹ nghệ; Kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa, phục hồi phương tiện thủy nội địa; Kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa tàu biển; Kinh doanh dịch vụ in, trừ in bao bì; Kinh doanh dịch vụ sản xuất, phát hành và phổ biến phim; Kinh doanh dịch vụ biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, tổ chức thi người đẹp, người mẫu; Kinh doanh tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh; Kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng xe ô tô.

Thủ tục gia nhập thị trường còn phức tạp, chưa đảm bảo tinh thần tinh giản thủ tục hành chính hoặc có những khoảng trống pháp lý. Chẳng hạn hiện nay có hai hệ thống pháp luật thành lập doanh nghiệp: Đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp và cấp giấy phép hoạt động đồng thời là giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp theo quy định của pháp luật chuyên ngành. Việc tồn tại hai hệ thống quy định về thành lập doanh nghiệp có thể tạo ra sự chồng lấn về mặt quản lý và tạo ra sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp.

Tài liệu trong hồ sơ cấp phép còn phức tạp, chưa hợp lý, chưa minh bạch, chưa đảm bảo tinh thần tinh giản thủ tục hành chính: như hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, hồ sơ cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện buôn bán thuốc bảo vệ thực phẩm, yêu cầu Phiếu lý lịch tư pháp khi thành lập doanh nghiệp...

Một số thủ tục hành chính còn phức tạp và chưa minh bạch như thủ tục ghi mã ngành cấp bốn khi đăng ký thành lập doanh nghiệp; thủ tục cấp giấy phép kinh doanh đối với các ngành, phân ngành dịch vụ chưa cam kết, thủ tục cấp lại giấy phép cho thuê lại lao động, thủ tục thành lập, cấp giấy phép hoạt động bảo tàng; cấp lại giấy phép sử dụng vật liệu nổ công nghiệp...

Hay hiện chưa có quy định đối với một số thủ tục hành chính như buộc thay đổi trụ sở đăng ký doanh nghiệp khi doanh nghiệp có trụ sở tại chung cư có chức năng để ở, thông báo mẫu dấu của địa điểm kinh doanh...

Về các quy định liên quan đến quản lý, hoạt động của doanh nghiệp: Qua rà soát cho thấy hiện chưa quy định rõ ràng hoặc chưa có quy định đối với một số vấn đề như: thời hạn hoàn thành việc góp vốn bằng quyền sử dụng đất; quyền, nghĩa vụ của Người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp; thẩm quyền quyết định đối với điều chỉnh dự án đầu tư ra nước ngoài của nhà đầu tư là doanh nghiệp nhà nước...

Qua rà soát sơ bộ, VCCI đã gửi kiến nghị sửa đổi, bổ sung 92 văn bản quy phạm pháp luật.