Xuất siêu ấn tượng giai đoạn 2016 - 2020, nhiều mặt hàng vượt chục tỷ USD

Nhìn lại hoạt động xuất nhập khẩu giai đoạn 2016 - 2020 của nhiệm kỳ Đại hội XII, Việt Nam liên tục xuất siêu ấn tượng, từ mức chưa tới 2 tỷ USD của 2016 đã tăng hơn 10,6 lần lên 19,1 tỷ USD khi "khóa sổ" năm 2020.

Giai đoạn 2016-2020, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã có được sự tăng trưởng vượt bậc. Trong đó, năm 2020 dù chịu tác động của Covid-19, xuất siêu vẫn lên tới 19,1 tỷ USD - là mức cao nhất trong 5 năm liên tiếp.

Nhiều mặt hàng xuất khẩu trên tỷ USD

Nhìn lại giai đoạn 2016-2020, có thể thấy hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã có được những thành tích rất đáng ghi nhận. Từ quy mô 351 tỷ USD năm 2016, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2020 đã tăng lên gần 544 tỷ USD.

Đáng chú ý là trong 5 năm qua, thặng dư thương mại của Việt Nam đã liên tục tăng trưởng đều đặn.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, năm 2020, dù chịu tác động lớn từ đại dịch Covid-19, nền thương mại Việt Nam vẫn có một năm rất thành công với mức xuất siêu kỷ lục. Từ mức chưa tới 2 tỷ USD của 2016 đã tăng hơn 10,6 lần lên 19,1 tỷ USD khi "khóa sổ" năm 2020.

Nhìn lại cả hành trình 5 năm, ngay từ 2017, xuất khẩu bình quân đầu người đã bắt đầu vượt mục tiêu đề ra trong Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020 (đạt 2.552 USD so với mục tiêu 2.000 USD vào năm 2017).

Tới năm 2019, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của cả nước lần đầu tiên cán mốc 500 tỷ USD (đạt 517,26 tỷ USD, tăng 7,6%, tương ứng tăng 36,69 tỷ USD so với năm 2018). Trong đó, trị giá hàng hóa xuất khẩu đạt 264,19 tỷ USD, tăng 8,4% và nhập khẩu đạt 253,07 tỷ USD, tăng 6,8%.

Trong 5 năm qua, cơ cấu hàng xuất khẩu cũng được đa dạng hóa. Số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD tăng dần, từ 23 mặt hàng năm 2015 lên 32 mặt hàng năm 2019 Trong năm 2019, số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 2 tỷ USD là 23, số mặt hàng có kim ngạch trên 5 tỷ USD là 8 và số mặt hàng có kim ngạch trên 10 tỷ USD là 6.

Trong hoàn cảnh khó khăn của năm 2020, Việt Nam vẫn có 31 mặt hàng xuất khẩu trên 1 tỷ USD, trong đó có 9 mặt hàng xuất khẩu trên 5 tỷ USD và 6 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD.

Sau nhiều năm, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam hiện nay đã vươn tới hầu hết các thị trường trên thế giới. Nhiều sản phẩm đã dần có chỗ đứng vững chắc và nâng cao được khả năng cạnh tranh trên nhiều thị trường có yêu cầu cao về chất lượng như EU, Nhật Bản, Mỹ, Úc…

Tuy nhiên, một điều khó có thể phủ nhận, trong bức tranh tích cực về thành tích xuất khẩu của Việt Nam, khối doanh nghiệp FDI vẫn đang đóng vai trò chủ đạo. Dù tỷ trọng giá trị xuất khẩu của khối FDI đã giảm trong thời gian qua nhưng vẫn chiếm trên 64% tổng giá trị xuất khẩu cả nước.

Nhìn lại năm 2020, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài xuất siêu 34,6 tỷ USD kể cả dầu thô và xuất siêu 33 tỷ USD không kể dầu thô. Chính con số xuất siêu khổng lồ trên đã góp phần bù đắp giá trị nhập siêu 15,6 tỷ USD của khu vực trong nước, tạo nên giá trị xuất siêu danh nghĩa kỷ lục hơn 19 tỷ USD của cả nước.

Việc các hiệp định FTA liên tục được ký những năm gần đây đã biến Việt Nam trở thành tâm điểm thu hút vốn FDI. Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu của khối FDI cũng đã liên tục được giới chuyên môn đánh giá về những rủi ro tiềm ẩn.

Ông Nguyễn Văn Toàn, Phó chủ tịch Hiệp hội nhà đầu tư nước ngoài bình luận: không có quốc gia nào phát triển được nếu chỉ trông vào đầu tư nước ngoài. Chúng ta có nhiều sản phẩm "make in Việt Nam" nhưng chủ yếu nước ngoài làm hết. Nếu cứ trông cậy vào đầu tư nước ngoài mà không tự phát triển, không tự lực, mãi mãi đi theo họ sẽ rơi vào thế khó. Do đó, phải lớn mạnh hơn bằng cách xây dựng thương hiệu mạnh hơn về công nghiệp cho riêng mình.

Chuyên gia kinh tế kỳ cựu Phạm Chi Lan từng đánh giá, Việt Nam mở rộng quá nhiều các FTA với bên ngoài nhưng quên việc bảo vệ thị trường trong nước. Bà Lan nói, phải biết xấu hổ vì phần lớn xuất khẩu là nhà đầu tư nước ngoài làm. Các nhà đầu tư nước ngoài trở thành khối xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam chiếm tới 70% thành tích xuất khẩu. Tức là 18 nghìn nhà đầu tư nước ngoài họ làm ra 70% xuất khẩu, còn lại hơn 90 triệu dân Việt Nam mới chỉ có 30%.