Xuất khẩu thuỷ sản tiếp đà hồi phục nhưng doanh nghiệp vẫn “gặp khó”

Dù xu hướng hồi phục tiếp đà, nhưng vẫn còn một số thách thức lớn với doanh nghiệp thuỷ sản như quy định kích thước cà ngừ vằn, thẻ vàng IUU, thuế chống bán phá giá…

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), tháng 8/2024, xuất khẩu thủy sản tiếp tục đà hồi phục với mức tăng trưởng 20% đạt gần 953 triệu USD. Lũy kế 8 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản đạt gần 6,3 tỷ USD, tăng gần 9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong tháng 8/2024, xuất khẩu tôm tăng 30%, cá tra tăng 18%.

Tiếp đà hồi phục

Theo đó, trừ mặt hàng mực, bạch tuộc có doanh số xuất khẩu giảm 15% trong tháng 8, xuất khẩu tất cả các sản phẩm chủ lực khác đều có tăng trưởng 2-3 con số. Trong đó, xuất khẩu tôm tăng 30%, cá tra tăng 18%, cá ngừ tăng 13% và các loại cá biển khác tăng 12%.

Đặc biệt, xuất khẩu tôm tính đến hết tháng 8 đạt gần 2,4 tỷ USD, tăng 9% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó tôm chân trắng đạt khoảng 1,75 tỷ USD, tăng 8%, xuất khẩu tôm sú vẫn thấp hơn 7% so với cùng kỳ, đạt gần 290 triệu USD. Riêng tôm hùm vẫn giữ đà tăng trưởng tốt trong tháng 8, do vậy kim ngạch xuất khẩu 8 tháng đầu năm cao hơn 140% so với cùng kỳ năm 2023.

Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông VASEP nhận định, ngoài những thách thức là thuế chống trợ cấp và thuế chống bán phá giá thì xuất khẩu tôm đang có chiều hướng tích cực, mức tăng trưởng trong những tháng gần đây đều ổn định.

“Sau Triển lãm thủy sản Vietfish tháng 8 vừa qua, xuất khẩu có thể có tín hiệu tốt hơn. Hơn nữa, dự báo sản lượng tôm toàn cầu năm 2024 giảm cũng sẽ tác động tăng giá tôm. Dự đoán sản lượng từ Trung Quốc, Ecuador và Ấn Độ đều sẽ giảm trong năm nay, khiến sản lượng toàn cầu giảm khoảng 260.000 tấn (tương đương giảm 5%) xuống còn 4,89 triệu tấn. Mức tiêu thụ tôm bắt đầu tăng ở châu Âu, thị trường Mỹ cũng đã hồi phục nhẹ, mặc dù giá tôm nhập khẩu vào Trung Quốc vẫn thấp, nhưng đó cũng là những dấu hiệu khả quan cho thị trường tôm”, bà Lê Hằng nhận định.

Cùng với tôm, xuất khẩu cá tra 8 tháng đầu năm đạt gần 1,3 tỷ USD, tăng 9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Cụ thể, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn trì trệ, thì sự hồi phục của thị trường Mỹ là “đòn bẩy” cho xuất khẩu cá tra tăng trưởng. Xuất khẩu sang Mỹ tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn giảm 3%. Mỹ vẫn tiếp tục có nhu cầu mua các loài cá thịt trắng theo các chương trình mời thầu của Bộ Nông nghiệp nước này. Ngày 29 tháng 8, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) đã công bố rằng họ sẽ mua thêm thủy sản, lần này là cá tuyết Thái Bình Dương, còn gọi là cá tuyết, phi lê cá mú và các sản phẩm từ cá da trơn. Bộ này cũng thông báo rằng họ đã trả 6,5 triệu đô la cho 1,5 triệu pound cá da trơn. Việc mua hàng được chia cho năm nhà chế biến tại khu vực Vịnh Mexico của Hoa Kỳ: Alabama Catfish có trụ sở tại Uniontown, Alabama; America's Catch có trụ sở tại Itta Bena, Mississippi; Isola, Mississippi Consolidated Catfish Producers; Heartland Catfish, cũng có trụ sở tại Itta Bena, Mississippi và Magnolia Processing ở Tunica, Mississippi.

Trong khi đó, xuất khẩu cá ngừ tính tới cuối tháng 8 đạt 652 triệu USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2023. Xu hướng chung thị trường vẫn có nhu cầu đối với sản phẩm cá ngừ từ Việt Nam, nhưng những tháng tới xuất khẩu cá ngừ khó giữ được đà tăng trưởng tốt như từ đầu năm tới nay vì thiếu nguyên liệu.

Vẫn còn những khó khăn

Theo đó, từ sau khi nghị định 37/2024 có hiệu lực, với quy định kích thước tối thiểu cho cá ngừ vằn là 0,5m, nhiều doanh nghiệp phản ánh, doanh nghiệp gần như không thể mua được cá ngừ theo đúng quy định kích thước đó, do vậy không có đủ nguyên liệu trong nước để sản xuất cá ngừ hộp, cũng như sản phẩm khác xuất khẩu.

Quy định kích thước tối thiểu cho cá ngừ vằn là 0,5m khiến doanh nghiệp gần như không thể mua được cá ngừ theo đúng quy định kích thước.

Ông Nguyễn Hưng Hòa, Giám đốc Công ty TNHH Nguyễn Hưng (Phú Yên) cho biết, cá ngừ vằn đánh bắt có 3 kích cỡ là 300 - 500g, 500 - 1.000g và trên 1.000g, trong đó kích cỡ chủ yếu là 500 - 1.000g, tương đương 15 - 20cm, tùy vùng biển. Như vậy quy định chỉ đánh bắt cá ngừ vằn từ 50cm là chưa phù hợp thực tiễn bởi sản lượng cá ngừ đạt kích cỡ này thực tế rất thấp, cần sớm bỏ quy định này.

“Hiện chúng tôi có 40 container hàng đi châu Âu nhưng chưa dám nhận vì theo quy định xuất khẩu sang thị trường này phải có giấy chứng nhận thủy sản khai thác. Tuy nhiên theo quy định tại Nghị định 37 hiện nay thì doanh nghiệp rất bế tắc”, ông Hòa nói.

Bên cạnh đó, xuất khẩu mực, bạch tuộc bị tác động rõ rệt nhất bởi thẻ vàng IUU, vấn đề làm xác nhận, chứng nhận khai thác cho sản phẩm này gặp nhiều khó khăn, khiến doanh nghiệp không có nguyên liệu đảm bảo đủ giấy tờ xuất khẩu. Do vậy, tính tới cuối tháng 8, xuất khẩu mực bạch tuộc vẫn giảm 2% so với cùng kỳ đạt 402 triệu USD.

Giám đốc Truyền thông VASEP nhận định, nhìn chung thủy sản sang các thị trường đều có chiều hướng khả quan hơn về mặt nhu cầu cũng như sự hồi phục dần dần về giá. Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức lớn làm hạn chế sự tăng trưởng trong những tháng tới như thẻ vàng IUU, thuế chống trợ cấp, thuế chống bán phá giá…Do vậy, xuất khẩu thủy sản tới cuối năm 2024 dao động ở mức 9,4-9,5 tỷ USD, tăng gần 6% so với năm 2023.