Xếp hạng công dân vẫn là chưa đủ, Trung Quốc còn triển khai hệ thống chấm điểm tín dụng cho các công ty nước ngoài!

Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu (Eurocham) cảnh báo rằng, các công ty nước ngoài đang hoạt động tại Trung Quốc hiện chưa chuẩn bị đầy đủ cho những biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn của Bắc Kinh. Cụ thể, chính quyền nước này sẽ sử dụng hệ thống chấm điểm "tín dụng xã hội" cho các công ty nước ngoài.

Các cơ quan quản lý của Trung Quốc, từ những quan chức ngành thuế đến các cơ quan hải quan, đang tăng cường việc xếp hạng các công ty dựa trên sự tuân thủ các quy định. Hơn nữa, họ cũng đưa ra "danh sách đen" trong đó có những doanh nghiệp vi phạm quy định. Eurocham cho biết, Bắc Kinh có kế hoạch tập hợp các tiêu chuẩn xếp hạng đó thành một cơ sở dữ liệu duy nhất, có thể sẽ chính thức đưa vào hoạt động trong năm tới.

Chủ tịch Eurocham, Jörg Wuttke, cho hay: "Hệ thống chấm điểm các doanh nghiệp có thể sẽ mang ý nghĩa sống còn với từng công ty. Điều thực sự đáng lo ngại là cộng đồng doanh nghiệp châu Âu thiếu quá nhiều sự chuẩn bị."

Gần đây, Bắc Kinh đã khuyến khích các cơ quan quản lý cùng chung tay xử phạt những công ty, trong bối cảnh nước này đang nỗ lực cải thiện việc thực thi. Ví dụ như, một công ty bị cơ quan quản lý ngành dược phẩm đưa vào "danh sách đen" có thể bị các quan chức ngành tài chính từ chối, không chấp nhận đơn xin vận hành một công ty chứng khoán.

Các tài liệu của chính phủ còn cho thấy một loạt những cơ quan quản lý Trung Quốc, bao gồm các lĩnh vực từ an toàn lao động đến thương mại điện tử, đang tổng hợp các đánh giá xếp hạng của những công ty vi phạm tới 300 quy định cụ thể. Văn phòng này cho biết thêm rằng, những biệt pháp trừng phạt có thể được áp dụng tuỳ thuộc vào việc tuân thủ quy định, trong đó có nộp tiền phạt, kiểm toán tập trung, chính phủ hạn chế ban hành quyết định phê duyệt và loại ra khỏi danh sách hưởng chính sách ưu đãi và hợp đồng mua sắm công.

Hệ thống này được đưa ra chủ yếu nhằm cải thiện quá trình thực thi các quy định hiện hành và trong nhiều trường hợp, các công ty nước ngoài có thể được hưởng lợi bởi họ tuân thủ tốt hơn trong những lĩnh vực như ô nhiễm môi trường. Phòng thương mại châu Âu cho hay: "Các công ty châu Âu cho đến nay vẫn đóng cửa do một số đối thủ không tuân thủ quy định vào những ngày không khí ô nhiễm nặng có thể được tiếp tục hoạt động, trong khi những công ty đi ngược lại với quy định sẽ chịu cảnh điểm tín dụng giảm mạnh."

Tuy nhiên, ở một số trường hợp, một công ty có thể bị đưa vào "danh sách đen" cho hành động vi phạm đến từ một nhà cung ứng địa phương. Hiện tại đã có ít nhất một trường hợp, một công ty nước ngoài được cơ quan hải quan thông báo rằng đánh giá từ đối tác sẽ ảnh hưởng đến điểm xếp hạng của họ.

Cơ quan này cũng nhấn mạnh một kế hoạch của các nhà quản lý thị trường Trung Quốc đã công bố hồi tháng trước. Đó là, tạo ra một danh sách các "công ty thiếu niềm tin trầm trọng" có thể bị xử phạt vì vi phạm các tiêu chí như "gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia." Theo ông Wuttke, biện pháp này có thể giúp Bắc Kinh có thêm quyền lực đối với những công ty được coi là vi phạm lập trường của Trung Quốc trong các vấn đề nhạy cảm về chính trị.

Dù khi năm 2015 Bắc Kinh đã đưa cho các công ty một mã số duy nhất để ghi điểm tín dụng và yêu cầu các công ty công nghệ tạo ra một cơ sở dữ liệu trung tâm để xếp hạng, nhưng một số nhà phân tích cho rằng hệ thống này chưa thể xuất hiện nhanh chóng. Michael Cunningham đến từ công ty tư vấn doanh nghiệp Control Risks, cho hay: "Hệ thống tín dụng xã hội vẫn ở giai đoạn 'ấp trứng' và chưa thể phát triển thành hệ thống đầy đủ chức năng, thống nhất và được điều hành tập trung vào năm 2020."

Ông nói thêm rằng, dẫu vậy, mối đe doạ bị đưa vào danh sách đen "sẽ làm tăng chi phí thích nghi cho những công ty đa quốc gia ở Trung Quốc", "đầu tiên các công ty nên tuân thủ các quy định một cách nghiêm ngặt hơn."

Một số nhà phân tích thì cảnh báo rằng danh sách những công ty không đáng tin cậy không liên quan đến chương trình xếp hạng tín dụng xã hội. Jeremy Daum, một chuyên gia về hệ thống này tại Đại học Yale, nhận định: "Thành phần pháp lý của tín dụng xã hội hướng đến việc cải thiện quá trình thực thi quy định bằng cách lưu giữ và chia sẻ hồ sơ của các trường hợp vi phạm pháp luật. Nhưng không thực sự áp đặt những yêu cầu mới cho hoạt động kinh doanh."