Xăng giả lộng hành, lỗ hổng từ đâu?

Hàng loạt các vụ xăng dầu lậu, kém chất lượng với cả trăm triệu lít tuồn vào thị trường vừa được cơ quan điều tra phát hiện. Câu hỏi đặt ra là với tình trạng xăng dầu lậu, xăng giả kém chất lượng lộng hành, lỗ hổng từ đâu?

Một lãnh đạo của Bộ Công thương cho hay việc kiểm tra, bắt giữ hàng chục doanh nghiệp xăng dầu là những thương nhân đầu mối, phân phối thời gian qua là do những doanh nghiệp có "dấu hiệu", "hiện tượng" vi phạm pháp luật trong kinh doanh xăng dầu.

Siêu lợi nhuận

Bộ Công thương cho hay sắp tới sẽ rút giấy phép một số doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu do không đảm bảo điều kiện theo quy định.

Lãnh đạo Bộ Công thương cũng xác nhận trước tình trạng phức tạp trên thị trường xăng dầu, đặc biệt là nạn xăng dầu lậu, giả tại các địa phương, bộ đã phối hợp với Bộ Công an giám sát hoạt động thương nhân kinh doanh xuất nhập khẩu, đầu mối.

Với những trường hợp cơ quan công an phát hiện và điều tra hành vi buôn lậu, buôn bán hóa đơn, pha chế xăng giả, bộ cũng cung cấp các thông tin về hoạt động của thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối có liên quan.

Trở lại thực tế thời gian qua, dư luận rất muốn biết lý do chính khiến xăng dầu lậu tung hoành ở nhiều địa phương với số lượng rất lớn, một chuyên gia trong lĩnh vực xăng dầu cho biết mức lợi nhuận quá lớn từ xăng dầu lậu, xăng dầu giả là sức "hấp dẫn" lớn nhất để nhiều cá nhân, doanh nghiệp lao vào "mảnh đất" này, do buôn xăng dầu doanh nghiệp có thể "né" được thuế.

Đơn cử, mỗi lít xăng ERON 92 hiện nay đang có giá 17.031 đồng/lít, xăng RON95 giá 18.084 đồng/lít và dầu diesel là 13.843 đồng/lít (theo kỳ điều chỉnh gần nhất ngày 25-2), tỉ lệ thuế, phí đang chiếm tới hơn 55-60% với xăng, khoảng 40% với dầu thì doanh nghiệp buôn lậu có thể "né" thuế, phí lên đến mức gần 10.000 đồng/lít, là mức "siêu lợi nhuận".

Muốn làm đầu mối để có hệ thống bán lẻ?

Theo thống kê của Bộ Công thương, toàn thị trường xăng dầu hiện có hơn 40 thương nhân đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu, 300 thương nhân phân phối và 16.000 cửa hàng bán lẻ.

Điều đáng chú ý là số lượng doanh nghiệp đầu mối được cấp phép trong thời gian qua tăng mạnh, gấp đôi so với 20 đầu mối của 2 năm trước. Tuy có nhiều đầu mối nhưng thị phần bán lẻ vẫn thuộc các ông lớn.

Đổi lại, những đầu mối này lại có trong tay hệ thống bán lẻ. Theo các chuyên gia, xăng dầu giả, lậu không thể tiêu thụ được nếu không có hệ thống bán lẻ.

Theo tài liệu của Tuổi Trẻ có được từ báo cáo của Bộ Công thương, trong năm 2020 chỉ có 17 thương nhân thực hiện đủ lượng nhập khẩu và tổng nguồn, còn lại 15 thương nhân đạt được tổng nguồn nhưng có cơ cấu chủng loại thấp, hoặc không đạt được lượng nhập khẩu và tổng nguồn đã được phân giao.

Đáng chú ý, một số thương nhân mới được cấp phép năm 2019, 2020 chưa đạt được lượng nhập khẩu như hạn mức, mà theo đánh giá của Bộ Công thương là "do thời gian tham gia hoạt động kinh doanh còn ngắn chưa tìm được nguồn hàng hợp lý"!?

Nguồn tin khác của Tuổi Trẻ tại một đơn vị sản xuất xăng dầu trong nước cho hay mặc dù có 40 đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu nhưng hiện nay doanh nghiệp này cũng chỉ bán hàng cho 20 đầu mối.

Theo đánh giá của một chuyên gia, mỗi doanh nghiệp đầu mối sở hữu 10 cửa hàng và 40 đại lý, nhưng lượng mua vào chỉ nhỏ giọt, không biết họ "sống" bằng gì?

Bởi theo tính toán, một cửa hàng cần tiêu thụ trung bình 50m3/tháng (500 - 600m3/năm) mới có thể tồn tại. Như vậy, một đầu mối phải nhập tối thiểu hơn 25.000m3/tấn/năm mới sống được.

Tuy nhiên, trong danh sách phân giao của Bộ Công thương có đến 5-6 doanh nghiệp có tổng lượng phân giao dưới 25.000m3/tấn/ năm.

Buông lỏng đầu ra, xăng dầu lậu dễ được "hợp thức hóa"?

Theo một số doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, xăng dầu lậu chủ yếu được tuồn vào từ đường biển, do tàu nước ngoài chở vào.

Tại đây có nguồn xăng dầu với giá rất rẻ, với những tàu trữ dầu lớn, trong khi lực lượng chức năng mỏng nên việc kiểm soát khó khăn. Các đối tượng buôn lậu chỉ cần xé lẻ hoặc gian lận bằng cách khai thấp số lượng thực tế đã có lời rất nhiều.

"Đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi thuế phí xăng dầu cao nên kinh doanh xăng dầu lậu trở nên quá hấp dẫn" - một doanh nghiệp cho hay.

Cũng theo một đại diện của Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, tình trạng mua bán xăng dầu lậu, xăng kém chất lượng diễn ra nhiều năm trên thị trường nhưng không có biện pháp quản lý đúng cách.

Nguyên nhân là nguồn xăng dầu đầu vào buôn lậu hoặc được làm giả, các đối tượng đưa vào hệ thống, cửa hàng và hợp thức hóa do nguồn đầu ra (khâu bán lẻ) không yêu cầu phải có hóa đơn, chứng từ nên rất dễ hợp thức hóa xăng dầu lậu.

Anh Nguyễn Văn Dũng (tài xế xe khách, huyện Long Thành, Đồng Nai):

Kiểm tra chéo để tránh bao che, cục bộ

Xăng giả, xăng kém chất lượng ảnh hưởng rất lớn đến phương tiện vận tải. Cụ thể, xăng giả không đủ hàm lượng tiêu chuẩn khiến cặn thừa ảnh hưởng đến tuổi thọ lọc xăng, hại động cơ, sinh công không đủ...

Về lâu dài khiến phương tiện hư hỏng sớm, gây thiệt hại đến kinh tế, nguy hiểm tính mạng người sử dụng.

Để ngăn chặn tình trạng xăng lậu, xăng giả tràn ra thị trường, tôi mong các cơ quan chức năng cần kiểm soát chặt chẽ hơn nữa, nhất là lực lượng quản lý thị trường cần làm triệt để hơn.

Các ngành gồm công an, quản lý thị trường, biên phòng, hải quan... có thể kiểm tra chéo nhau để hạn chế tình trạng bao che, cục bộ.

Anh Hàng Trần Minh Long (TP Biên Hòa, Đồng Nai):

Lập đường dây nóng báo tin xăng giả, xăng lậu

Để tình trạng xăng giả, xăng kém chất lượng bán ra thị trường với số lượng lớn trong thời gian dài có nguyên nhân buông lỏng trong quản lý. Cần có cơ chế bảo vệ những người dân báo tin về tình trạng xăng giả, kém chất lượng, có đường dây nóng để người dân báo tin sao cho thuận tiện nhất.

Mặt khác, các lực lượng cần thường xuyên kiểm tra chất lượng xăng khi đang nhập, đang bán, kiểm tra đối chiếu nguồn xăng nhập, lộ trình di chuyển xe chở xăng dầu... và xử lý nghiêm, kiên quyết đối với các trường hợp vi phạm.

A LỘC ghi

Đã phát hiện xăng giả 2 năm trước

Cơ quan chức năng kiểm tra kho pha trộn dung môi, hóa chất làm xăng giả trong đường dây của Trịnh Sướng - Ảnh: MINH HIỂN

Vụ án làm xăng giả quy mô lớn bị phát hiện đầu tiên phải kể đến là do Công an tỉnh Đắk Nông phối hợp với Bộ Công an triệt phá vào năm 2019 do "đại gia" Trịnh Sướng cầm đầu... Hai năm qua, những đường dây sản xuất, buôn bán xăng dầu giả khác vẫn chưa dừng lại.

Vào cuối năm 2018, nhận thấy một số vụ cháy xe nghi do sử dụng xăng kém chất lượng, xăng giả, Công an tỉnh Đắk Nông phát hiện nhiều cửa hàng, đại lý bán lẻ xăng tại Đắk Nông nhận chiết khấu 2.800 - 4.000 đồng/lít, cao hơn rất nhiều lần so với mức bình thường.

Ngày 22-1-2019, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Đắk Nông phát hiện, bắt quả tang hai nhóm người có hành vi bán dung môi công nghiệp cho các cửa hàng, đại lý bán lẻ xăng dầu tại tỉnh Đắk Nông pha trộn với xăng để bán ra thị trường do Hồ Thị Nhẫn và Nguyễn Văn Hướng (Đắk Song, Đắk Nông) điều hành. Từ đây truy ra nhóm bán dung môi ở Đồng Nai rồi đến tận Cần Thơ.

Sau đó Công an Đắk Nông báo cáo, xin phối hợp với Bộ Công an để tiếp tục điều tra các địa phương, đối tượng có liên quan khác. Từ đây lại phát hiện dung môi pha xăng đã được bán ở TP.HCM, qua nhiều đường dây khác thì đến "đại gia" Trịnh Sướng.

Kết quả điều tra thể hiện từ ngày 9-1-2017 đến 30-5-2019 (ngày bị phát hiện - PV), đường dây của Trịnh Sướng đã thông qua nhiều trung gian mua hàng trăm triệu lít dung môi, hóa chất các loại với tổng số tiền thanh toán hơn 2.000 tỉ đồng.

Nhóm này đã tổ chức pha chế, sản xuất ra hơn 137 triệu lít xăng giả, gần 1,6 triệu lít dầu DO giả, tổng số lượng hàng giả tương đương với số lượng hàng thật trị giá hơn 2.500 tỉ đồng.

Ông Sướng đã thông qua 337 cửa hàng của các công ty gia đình để bán gần hết số xăng dầu giả đã sản xuất, thu lợi bất chính với tổng số tiền hơn 107 tỉ đồng.

Kết quả điều tra cũng cho thấy Công ty Mỹ Hưng do Trịnh Sướng làm giám đốc sở hữu 8 cửa hàng xăng dầu, 12 xe bồn, 9 tàu thủy chở xăng.

Ông Trịnh Sướng còn điều hành hoạt động của Công ty TNHH Gia Thành và sở hữu 75% cổ phần của Công ty cổ phần thương mại hóa dầu Ressol (do con trai ông Sướng là Trịnh Thành Hưng đứng tên).

Để che giấu doanh số bán ra, ông Sướng thuê người chỉnh đồng hồ đếm tổng của trụ bơm tại các cửa hàng trực thuộc nhằm cân đối đầu vào, đầu ra.

Đối với hệ thống đại lý phân phối, ông Sướng bán hàng nhưng không xuất hóa đơn và thanh toán tiền mặt hoặc chuyển tiền vào tài khoản cá nhân.