William O’Neil: Đừng để báo cáo thu nhập đánh lừa bạn

Khi vào “mùa” báo cáo, thành tích của doanh nghiệp được hô biến và đánh bóng lên rất nhiều (dễ làm nhà đầu tư lóa mắt). Nếu nhà đầu tư không biết nhìn vào trọng điểm khi xem báo cáo thu nhập và những loại báo cáo tài chính khác, khả năng bị doanh nghiệp đánh lừa sẽ rất cao!

Đừng để báo cáo thu nhập đánh lừa bạn

Có bao giờ bạn đọc một bảng báo cáo thu nhập quý của công ty như thế này chưa:

Chúng tôi vừa trải qua ba tháng đầu năm tồi tệ. Triển vọng tăng trưởng của công ty đang chuyển sang chiều hướng xấu vì sự thiếu hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của trụ sở chính. Các đối thủ cạnh tranh của chúng tôi đang tung ra một sản phẩm mới tốt hơn, chắc chắn sẽ gây bất lợi cho doanh số của công ty. Hơn nữa, chúng tôi đang mất thị trường ở khu vực Trung Tây. Đây thực sự là một sai lầm trong chiến lược của ban lãnh đạo.

Tuyệt nhiên không! Đây là những gì bạn thấy:

Công ty Greatshakes công bố doanh số trong báo cáo thu nhập quý 1 đạt mức kỷ lục 7.2 triệu USD so với 6 triệu USD của cùng kỳ năm ngoái (tăng +20%). Nếu bạn là cổ đông của Greatshakes, đây hẳn là thông tin tuyệt vời! Giả sử công ty cũng công bố mức EPS là $2.1, tăng 5% so với mức $2.0 của cùng kỳ năm ngoái. Không phải bây giờ bạn đang thấy mọi thứ càng tốt đẹp hơn sao? Câu hỏi bạn nên đặt ra là, tại sao doanh số tăng tới 20% nhưng EPS chỉ tăng có 5%? Điều này đang tiết lộ gì về lợi nhuận biên của công ty?

Hầu hết các nhà đầu tư đều bị ấn tượng bởi những gì họ đọc được, vì thế các công ty thường thích phô bày những gì tốt đẹp nhất của mình khi công bố báo chí hoặc xuất hiện trên ti vi. Tuy nhiên, cho dù doanh số của công ty tăng 20% lên mức cao kỷ lục, điều này không có nghĩa là công ty đang kiếm được nhiều lợi nhuận hơn.

Câu hỏi quan trọng mà các nhà đầu tư sắc sảo luôn phải đặt ra là: EPS quý hiện tại tăng bao nhiêu phần trăm so với cũng kỳ năm ngoái?

Hầu hết các nhà đầu tư đều bị ấn tượng bởi những gì họ đọc được, vì thế các công ty thường thích phô bày những gì tốt đẹp nhất của mình khi công bố báo chí hoặc xuất hiện trên ti vi.

Giả sử công ty công bố doanh số tăng 10% và lợi nhuận ròng tăng 12%. Nghe có vẻ tốt phải không? Chưa chắc đâu. Bạn không nên chỉ quan tâm đến tổng lợi nhuận ròng của công ty. Bạn không sở hữu toàn bộ công ty mà chỉ sở hữu cổ phiếu, tương ứng với một tỷ lệ nhất định trong công ty. Trong vòng 12 tháng qua, công ty có thể đã phát hành thêm cổ phiếu hoặc “pha loãng” cổ phiếu bằng những cách khác. Vì thế, mặc dù lợi nhuận ròng có thể tăng 12%, nhưng EPS (là thước đo quan trọng nhất mà nhà đầu tư phải chú ý đến) có thể chỉ tăng 5% hoặc 6%.

Bạn phải có khả năng nhìn thấy những gì thực sự ẩn đằng sau các con số đẹp mà công ty công bố. Các công ty thường cố tính đánh lừa sự chú ý của bạn. Đừng để các con số như doanh số và lợi nhuận ròng làm phân tán sự chú ý của bạn khỏi yếu tố quan trọng thật sự đó là: EPS quý hiện tại.

Loại bỏ các khoản lợi nhuận bất thường chỉ xuất hiện một lần

Một nhà đầu tư sắc sảo nên tránh được cái bẫy do các khoản lợi nhuận bất thường không lặp lại. Ví dụ, nếu một công ty sản xuất máy tính báo cáo lợi nhuận quý gần nhất bao gồm cả các khoản lợi nhuận bất thường không lặp lại từ các hoạt động như bán bất động sản, thì phần lợi nhuận này nên được trừ ra khỏi con số lợi nhuận được báo cáo.

Khoản lợi nhuận này là sự kiện chỉ xảy ra một lần, không phản ánh cho khả năng sinh lợi từ hoạt động kinh doanh chính. Chúng ta nên lờ đi các khoản lợi nhuận của các sự kiện chỉ xảy ra một lần. Có thể ngân hàng Citigroup ở New York trong những năm 1990 đã thổi phòng lợi nhuận bằng cách bán các bất động sản thương mại, trước khi ngân hàng này tăng đòn bẩy nợ từ các khoản chứng khoán hóa nợ dưới chuẩn.

Thiết lập mức tối thiểu cho tăng trưởng EPS quý hiện tại

Bất kể bạn là nhà đầu tư mới hay có kinh nghiệm, tôi có lời khuyên chỉ nên mua cổ phiếu có mức tăng trưởng EPS quý gần nhất ít nhất là 18% hoặc 20% so với cùng kỳ năm trước. Theo nghiên cứu của chúng tôi ở các cổ phiếu tăng giá mạnh nhất, chúng tôi phát hiện thấy, đây là mức tăng trưởng tối thiểu cần phải có trước khi có đợt sóng tăng giá mạnh. Nhiều nhà đầu tư thành công đã thiết lập mức tăng trưởng EPS quý hiện tại tối thiểu là 25%-30%.

Thậm chí để an toàn hơn, bạn nên có tăng trưởng EPS của hai quý gần nhất phải ở mức cao. Trong thị trường giá lên (tức thị trường tăng giá mạnh), tôi tập trung vào các cổ phiếu có mức tăng trưởng EPS từ 40% đến 500% hoặc cao hơn. Bạn có hàng ngàn cổ phiếu được niêm yết trên thị trường để lựa chọn. Tại sao bạn không mua cổ phiếu có chất lượng tốt nhất?

Để mài giũa khả năng lựa chọn cổ phiếu, hãy quan sát một hoặc hai quý tiếp theo và kiểm tra xem liệu EPS được báo cáo tăng trưởng ra sao so với cùng kỳ năm trước. Liệu công ty sẽ có mức tăng trưởng cao hơn hoặc thấp hơn một cách bất thường so với cùng kỳ năm ngoái. Sau khi bạn thấy mức trưởng so với cùng kỳ năm trước không bị ảnh hưởng bởi yếu tố mùa vụ, bước thực hiện này sẽ giúp bạn có thể dự đoán được báo cáo lợi nhuận trong những tháng tới là tốt hay xấu.

Nhiều nhà giao dịch cá nhân và thậm chí là một số nhà đầu tư tổ chức mua cổ phiếu khi EPS quý gần nhất vừa được công bố sụt giảm vì họ yêu thích công ty đó và nghĩ rằng, giá cổ phiếu đang “rẻ đi”. Thông thường, họ nghĩ đến câu chuyện lợi nhuận sẽ tăng trở lại trong tương lai gần. Trong một số trường hợp điều này có thể đúng, nhưng phần lớn thì không. Một lần nữa, bạn có quyền lựa chọn đầu tư trong số hàng ngàn doanh nghiệp, và nhiều công ty trong số đó đang cho thấy kết quả hoạt động kinh doanh rất tốt. Vì thế, bạn không cần thiết phải tin vào lời hứa hoặc kỳ vọng lợi nhuận kinh doanh sẽ tốt trở lại, điều có thể không bao giờ xảy ra. Tốt nhất, cứ đầu tư vào công ty đang cho thấy kết quả hoạt động kinh doanh tích cực.

Yêu cầu tăng trưởng EPS quý hiện tại cao là một cách đầu tư thông minh nhằm làm giảm thiểu rủi ro trong việc lựa chọn cổ phiếu. Nhưng bạn cũng nên hiểu rằng, trong giai đoạn cuối cùng của thị trường tăng giá, một số hoặc nhiều cổ phiếu dẫn dắt thị trường sau một thời gian tăng giá mạnh mẽ, sẽ đạt đỉnh ngay khi tăng trưởng EPS quý hiện tại là trên 100%. Điều này biến nhiều nhà đầu tư và cả các nhà phân tích trở thành những kẻ ngốc khi mua cổ phiếu ở đỉnh, bất chấp kết quả kinh doanh vẫn rất tốt. Vì vậy, bạn phải hiểu bối cảnh thị trường chung, chứ không phải lúc nào cũng cho rằng kết quả kinh doanh tốt là cổ phiếu sẽ tăng giá.

Tránh xa các doanh nghiệp lớn lâu đời với ban lãnh đạo cổ hủ

Thực sự, nhiều doanh nghiệp lớn lâu đời ở Mỹ có những nhà lãnh đạo hết sức tầm thường khi liên tục tạo ra kết quả lợi nhuận ở mức trung bình. Tôi gọi những gã này là “ kẻ cổ hủ” hoặc “huấn luyện viên tạm quyền ( care taker management)”. Bạn nên tránh xa những công ty này cho đến khi có ai đó tạo nên động lựa để thay đổi vị trí lãnh đạo cấp cao. Không hề ngẫu nhiên, những nhà lãnh đạo cổ hủ thường chỉ tạo ra tăng trưởng EPS chỉ tầm 8%-10%. Các công ty tăng trưởng thực sự với các sản phẩm mới được ưa chuộng hoặc ban lãnh đạo cấp tiến sẽ không bao giờ chấp nhận với kết quả hiện tại của họ. Họ sẽ nỗ lực để tạo ra tăng trưởng cao hơn nữa.