Việt Nam sắp áp thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024, tác động cụ thể là gì?

Sáng 29/11, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (thuế tối thiểu toàn cầu) với trên 93,5% đại biểu tán thành. Kể từ 1/1/2024, Việt Nam sẽ áp thuế tối thiểu toàn cầu.

Thuế tối thiểu toàn cầu là một loại thuế do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng. Hiện có 142/142 quốc gia thành viên OECD, trong đó có Việt Nam đã đồng thuận. Vào tháng 6/2021, các nước G7 đã đạt được thỏa thuận áp dụng thuế tối thiểu để chống lại các tập đoàn đa quốc gia chuyển lợi nhuận sang nước có thuế suất thấp để tránh thuế. Với loại thuế này, các tập đoàn, công ty lớn có doanh thu từ 750 triệu Euro trở lên sẽ đều phải đóng thuế 15%, dù là ở bất kỳ quốc gia nào.

Theo Nghị quyết vừa được Quốc hội thông qua, Việt Nam sẽ áp thuế tối thiểu toàn cầu từ 1/1/2024 như mọi thành viên đã đồng thuận khác của OECD. Thuế suất sẽ áp dụng là 15% với các doanh nghiệp đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất 750 triệu Euro (khoảng 800 triệu USD) trở lên trong 2 năm của 4 năm liền kề nhất. Các nhà đầu tư thuộc diện chịu thuế sẽ buộc phải nộp thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam.

Mức thuế này không áp dụng với các tổ chức của chính phủ, tổ chức quốc tế, tổ chức phi lợi nhuận, quỹ hưu trí, quỹ đầu tư là công ty mẹ tối cao, tổ chức đầu tư bất động sản là công ty mẹ tối cao. Tổ chức có ít nhất 85% giá trị tài sản thuộc sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các tổ chức trên cũng không phải chịu thuế suất 15%.

Cơ quan thuế ước tính ngân sách sẽ thu được hơn 14.600 tỷ đồng khi 122 tập đoàn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam nộp thuế này.

Dù thực hiện việc áp dụng thuế tối thiểu theo đồng thuận từ trước nhưng quy định mới không phải hoàn toàn không tạo ra tranh luận. Theo các chuyên gia, việc áp thuế tối thiểu toàn cầu sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới lợi ích các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài trong thời gian hưởng ưu đãi miễn giảm thuế vốn có thuế suất thực tế thấp hơn 15%. Các ưu đãi về thuế của Việt Nam dành cho các doanh nghiệp ngoại trước đó sẽ không còn tác dụng nên có thể ảnh hưởng tới môi trường đầu tư chung. Tuy nhiên, Chính phủ chưa đánh giá tổng thể về hệ thống ưu đãi, khuyến khích đầu tư, gồm các ưu đãi qua thuế thu nhập doanh nghiệp, biện pháp phi thuế để có phương án thay thế sau khi thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng. Tức về sau vẫn có thể có những ưu đãi đầu tư khác phù hợp để “giữ chân” cũng như thu hút nhà đầu tư nước ngoài mới vào Việt Nam.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết có thể sẽ có trường hợp doanh nghiệp phải nộp thuế tối thiểu toàn cầu ở Việt Nam sẽ khiếu kiện nếu muốn nộp khoản thuế này về nước mẹ. Do đó, ngoài ban hành nghị quyết, Chính phủ cần chủ động chuẩn bị, có giải pháp và phương án xử lý phù hợp nếu xảy ra tranh chấp, khiếu kiện để đảm bảo môi trường đầu tư.